Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ
Λίγα λόγια για τη Βασιλική Ράπτη και το βιβλίο της: Transitorium

Γράφει ο Ζαφείρης Νικήτας 

Το κείμενο αυτό αποτελεί ομιλία, που εκφωνήθηκε στο ωδείο της Πάρου «Μυθωδία», τη Δευτέρα 27 Ιουλίου 2015. Στο ωδείο έγινε η παρουσίαση των ποιητικών συλλογών Transitorium και IASongs της Β. Ράπτη. Η μελοποίηση της συλλογής έγινε από τον συνθέτη Κώστα Ρεκλείτη και αποδόθηκε από τον τενόρο Γιάννη Φίλια, τη σοπράνο Στέλλα Μάρκου και τον αφηγητή Γιώργο Λιάκο. Η Μαρουλιά Κοντού είναι η ιδρυτής και διευθύντρια του ωδείου.

Είχα τη χαρά να γνωρίσω την Βασιλική Ράπτη πριν ένα μόλις χρόνο, το καλοκαίρι που μας πέρασε, στο 9^ο Μεταφραστικό Συμπόσιο Ποίησης της Αθήνας . Στο ένα έτος που μεσολάβησε, η επαφή μας ήσυχα και σταθερά ομόρφυνε, ανακλώντας την ομορφιά της ψυχής που χαρακτηρίζει την Βασιλική, τη φιλική της γενναιοδωρία, την πολύτιμη καλοσύνη της.

Η Βασιλική Ράπτη είναι από αυτούς τους σπάνιους ανθρώπους που μετοίκησαν στο εξωτερικό, χωρίς ποτέ να αφήσουν πίσω την πατρίδα τους. Η εργασιακή ηθική της Βασιλικής, η επιστημονική της επιμονή και αρτιότητα, συνάντησαν πριν ένα χρόνο μια έκπληξη – την γέννηση της ποιήτριας Βασιλικής. Η συλλογή της Transitoriumαποτελεί ένα δείγμα αγάπης και ενθουσιασμού για την ελληνική γλώσσα, μια γλώσσα που αντιλαλεί στα πέρατα του κόσμου. Το βιβλίο της, η ποίησή της, η καλλιτεχνική της ευαισθησία, πλημμυρίζουν με φως και ανάσες ελευθερίας κάθε αναγνώστη, κάθε ακροατή, αφού ο λόγος της κυματίζει μέσα στις καρδιές μας σαν μουσική, σαν σπάνιος ήχος. Η ποίηση της Βασιλικής Ράπτη είναι το ακούραστο ελληνικό τζιτζίκι που μας χαρίζει τη συντροφιά του, τον βαθύ του βόμβο, μέσα στην πολύβουη καθημερινότητα.

Φτάνοντας στην Πάρο, σήμερα για πρώτη φορά, συνάντησα την φιλοξενία της κ. Κοντού και του συζύγου της, καθώς και την εξαιρετική παρέα των μουσικών, που ετοίμασαν την μουσική ανάπλαση του έργου της κ. Ράπτη. Αυτό ακριβώς άλλωστε είναι και η ποίηση – μια διαρκής, άηχη άρπα, που ταλαντώνει νότες και μελωδίες μέσα μας, που μετατρέπει την καθημερινότητά μας, όπως κάθε βαθιά πράξη αγάπης, με υπομονή και δύναμη, με λάμψη και όρεξη για συνέχεια, με ορμή για το μέλλον.

Κρίση μας περιβάλλει. Όμως το παράδειγμα της Βασιλικής, η δημιουργική διάθεση, η ακούραστη προσφορά και τα ζεστά, έντιμα μάτια της, δείχνουν το δρόμο για την ανοικοδόμηση, την επόμενη μέρα, την αντοχή και την ομορφιά που μας περιβάλλει. Σήμερα, οι ξερολιθιές της Πάρου, το πράσινο τοπίο, τα σπίτια του νησιού, το φως του Αιγαίου και οι κάτοικοι του τόπου, είναι ήδη μέρος της σημερινής παρουσίασης.

Οι ιδιότητες της κ. Ράπτη είναι δύο. Αφενός είναι καθηγήτρια του Ηarvard, με τελευταίο της, εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο ένα βιβλίο για το θέατρο και ειδικότερα το σουρεαλιστικό θέατρο, με τίτλο Ludics in Surrealist theatre and beyond. Αφετέρου είναι ποιήτρια. Στην καρδιά τόσο του επιστημονικού όσο και του καλλιτεχνικού της σύμπαντος βρίσκεται η ιδέα του ludic, από τον λατινικό όρο ludens, που σημαίνει παιχνίδι.

Το παιχνίδι είναι ένας βαθύς και πλούσιος μηχανισμός δημιουργίας νοημάτων, συνειρμών και ελευθερίας. Στην ποιητική αυτή συλλογή το Transitorium, οι λέξεις και οι έννοιες, χρησιμοποιούνται με ακρίβεια αλλά και πειραματική, χαρούμενη, εκπληκτική διάσταση. Και εννοώ κυριολεκτική εκ-πληκτική και κατά-πληκτική. Τα ποιήματα εδώ εναντιώνονται στην φθορά και την πλήξη, είναι κατά της πλήξης και υπέρ της έκπληξης. Ταυτόχρονα, δημιουργούν λαβύρινθους νοημάτων και πιθανοτήτων. Όπως σημειώνει ο ποιητής Νίκος Kαρούζος «Τέχνη είναι η συγκίνηση που σε τινάζει πάντα ψηλά». Και στην περίπτωση της κ. Ράπτη, ο αναγνώστης πράγματι ωθείται προς τον ουρανό, διαβάζει και τινάζεται προς τα πάνω, σαν να είναι τα ποιήματα ένα τραμπολίνο για μεγάλους και παιδιά, φιλοσοφικά νοήματα και αθλοπαιδιές.

Λίγα λόγια για τον τίτλο του βιβλίου. Transitorium, σημαίνει μεταβατικός χώρος, σημαίνει χώρος κίνησης ανθρώπων και διακίνησης ιδεών. Πράγματι, το Transitorium είναι σαν ένα βαγόνι στο μεγάλο τραίνο της ποίησης, ένα τρένο που σταθμεύει σε επιμέρους, πρωτόγνωρους σταθμούς. Κι ακόμη, οι λέξεις σε κάθε ποίημα είναι τα πανιά, και το ποίημα το καράβι και θάλασσα η συλλογή Transitorium. ¨Όποιος καταπλέει, γενναία και ανοιχτά, στην τρικυμία της ζωής, τη νηνεμία της ποίησης, βγαίνει πάντα κερδισμένος.

Η διάθεση ελευθερίας και παιχνιδιού του Transitorium, το καθιστούν ένα σημαντικό κοινωνικό και πολιτικό πόνημα. Σε μια εποχή δεσμεύσεων, σφιχτών διακανονισμών, σε μια εποχή ελέγχων και οικονομικού βραχνά, η ευελιξία του Transitorium αντιπροτείνει την διαλεκτική ανοιχτωσιά, την συλλογικότητα, την κοινωνική συνύπαρξη.

Στο βιβλίο υπάρχουν τόσο ελληνικά όσο και αγγλικά ποιήματα, μεταφράσεις που συνομιλούν και φέρνουν σε επαφή από τη μία την παγκόσμια γλώσσα της γηραιάς Αλβιόνας κι από την άλλη την πατροπαράδοτη γη, την γλώσσα της πατρίδας, το λάδι και τον μεσογειακό ήλιο. Η κ. Ράπτη πραγματοποίησε αυτές τις μεταφράσεις σε συνεργασία με μία ομάδα μεταφραστών, οι οποίοι πρότειναν ποικίλες ιδέες και συνεργάστηκαν με κοινό σκοπό. Έτσι η ποίηση και η αναδημιουργία της γίνονται ένας πραγματικός χώρος διαλόγου.

Κλείνοντας λοιπόν, πρέπει να επισημάνω το εξής: στην ποίηση της κ. Ράπτη, αυτή που σύντομα θα ακούσουμε μουσικά, να μας μεταφέρει, με λόγια φτερωτά, όπως γράφει ο Όμηρος, στην Οδύσσεια, είναι μια ποίηση με ένα βαθύ, απαρέγκλιτο αίτημα: το αίτημα της δημοκρατίας, της απελευθέρωσης, της τέχνης και της χαράς. Και τα λόγια των ποιημάτων της, κάθε φορά που διαβάζονται, μας αγκαλιάζουν, κάθε φορά που τραγουδιούνται φτερουγίζουν, πετάνε σαν πουλιά

 ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΝΙΚΗΤΑΣ