ΑΠΟΨΕΙΣ

Κρίστοφερ Μέριλ.
Le Nobel

Μετάφραση: Χρήστος Χρυσόπουλος

        Λοιπόν, δεν αστειευόταν.
Την προηγούμενη εβδομάδα, ο  Horace Engdahl, μόνιμος γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας (η οποία απονέμει τα βραβεία Νόμπελ), δήλωσε στο Associated Press  ότι “η Ευρώπη αποτελεί ακόμη το κέντρο του λογοτεχνικού σύμπαντος” και επέπληξε τους Αμερικανούς συγγραφείς λέγοντας ότι “ακολουθούν από πολύ κοντά τον συρμό της μαζικής κουλτούρας” και ότι “οι ΗΠΑ είναι πολύ απομονωμένες και κλειστές στον εαυτό τους. Δεν μεταφράζουν αρκετά και δεν συμμετέχουν στην ευρύτερη συνομιλία των λογοτεχνιών. Ετούτη η άγνοια τους περιορίζει”. Αυτά βεβαίως δεν είναι μασημένα λόγια.
       Ο αντιμερικανισμός αποτελούσε συχνά το ψωμοτύρι των διεθνών αντιπαραθέσεων για τη λογοτεχνία, ήδη προτού η εισβολή στο Ιράκ τον καταστήσει γενικό φαινόμενο. Εντούτοις, τα σχόλια του  Engdahl φάνηκαν να ξεπερνούν τα όρια, ακόμη και εκείνων που είναι αδέκαστοι παρατηρητές των αμερικανικών πραγμάτων – ιδιαίτερα σε μια περίοδο στρατιωτικής και οικονομικής κρίσης. Αν και η αναμενόμενη αντίδραση των αμερικανικών λογοτεχνικών κύκλων αναγνώρισε το γεγονός ότι πολύ λίγη ξένη λογοτεχνία μεταφράζεταιλ στα Αγγλικά, η τιμή της Αμερικής ήταν πληγωμένη: πώς τολμάει να λέει τέτοια λόγια;
       Τώρα αποδεικνύεται ότι ο Engdahl δεν διατύπωνε απλώς μια θέση στα πλαίσια της Ακαδημίας, αλλά “φωτογράφιζε” την φετινή επιλογή του Γάλλου μυθιστοριογράφου και δοκιμιογράφου Jean-Marie Gustave Le Clézlo για το Νόμπελ λογοτεχνίας 2008. Η ανακοίνωση της Ακαδημίας τον εγκωμίασε  ως έναν συγγραφέα “με νέες αφετηρίες, ποιητική ανάταση και αισθητική έκσταση, εξερευνητή μιας ανθρωπότητας πέρα και πίσω από τον ηγεμονεύοντα πολιτισμό”. Οι Αμερικανοί μάλλον θα έλεγαν: “ε;”
       Το βραβείο Νόμπελ αποτέλεσε πολύ συχνά πηγή αντιπαραθέσεων. Σκεφτείτε τους συγγραφείς που δεν το πήραν ποτέ: Προυστ,Τζόυς, Καβάφης, Ναμπόκωφ, Καλβίνο, Μπόρχες... Η φετινή επιλογή σίγουρα θα προσθέσει κι άλλες διαφωνίες. Ο Le Clézlo δεν είναι πολύ γνωστός στις ΗΠΑ, παρότι δίδασκε στο Πανεπιστήμιο του Νέου Μεξικού και εξακολουθεί ζει μέρος του χρόνου στην Αλμπουκέρκη, τώρα πάντως το ενδιαφέρον σίγουρα θα μεγαλώσει, τα βιβλία του θα μεταφραστούν και θα διαβαστούν.  Παρ' όλα αυτά, είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι οι Αμερικανοί συγγραφείς είναι τόσο αδαείς,όσο υποστηρίζει ο κύριος Engdahl. Ο Φίλιπ Ροθ, για παράδειγμα, επιμελήθηκε θαυμάσιες εκδοτικές σειρές προτείνοντας στο αμερικανικό αναγνωστικό κοινό  συγγραφείς όπως ο Κούντερα, ο Πρίμο Λέβι, ο Μπρούνο Σουλτς, ο Ντανίλο Κις – όλοι τους σημαδιακοί στην σύγχρονη λογοτεχνία και όλοι τους αγνοημένοι από τη Σουηδική Ακαδημία. Άλλο ένα παράδειγμα είναι ο ο Τζων Απντάικ, ο οποίος εκτός από το προσωπικό του μυθοπλαστικό έργο, έχει δημοσιεύσει εκτενείς κριτικές για σπουδαίους συγγραφείς όπως π.χ. ο Ισμαήλ Κανταρέ (εξίσου αγνοημένος από την Ακαδημία). Ή ο ποιητής  W. S. Merwin, ο οποίος έχει αφιερωθεί στη μετάφραση ποίησης από διάφορες γωνιές του κόσμου στα Αγγλικά... η λίστα θα μπορούσε να συνεχιστεί επί μακρόν.
       Και τώρα έχουμε και κάποιον ακόμα να διαβάσουμε - αν μπορέσουμε να βρούμε τα βιβλία του.

.....................................................................................................................................................................................................................
Ο Κρίστοφερ Μέριλ είναι ποιητής και πεζογράφος, διευθυντής του διάσημου Διεθνούς Προγράμματος Συγγραφέων (IWP)
στο πανεπιστήμιο της Άιοβα. Στα Ελληνικά κυκλοφορεί το βιβλίο του “Ταξίδι στον Άθω”, Μεταίχμιο, 2005.
Το παρόν σημείωμα δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση “The World”.

Μτφ. Χρήστος Χρυσόπουλος