GABRIEL ROSENSTOCK

http://gabrielrosenstock.com/

Εισαγωγή, μετάφραση: Σάρα Θηλυκού

Γνώρισα τον Γκάμπριελ Ρόζενστοκ την ημέρα της άφιξής του στη Θεσσαλονίκη όπου είχε προσκληθεί να μετάσχει στο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης, στη διοργάνωση του οποίου πρώτος ο Ιωσήφ Βεντούρας μού είχε ζητήσει να βοηθήσω. Πέμπτη, 8-5-2014, μαζί με τον Γιώργο Χουλιάρα παραλάβαμε τον Γκάμπριελ από το ξενοδοχείο Μακεδονία Παλάς. Περπατήσαμε στο ηλιόλουστο απομεσήμερο κατά μήκος της παλιάς παραλίας μέχρι το “Ντορέ”, όπου καθήσαμε να φάμε. Η επίμονη παρουσία των μικρών Ρομά που επαιτούσαν προξένησε μεγάλη εντύπωση στον Ιρλανδό, ενώ εμείς είμαστε συνηθισμένοι. Όταν κάποια στιγμή το κινητό του Γιώργου χτύπησε για μια ζωντανή συνέντευξη με το δημοτικό ραδιόφωνο, επικράτησε σιωπή και τότε είδα τον Γκάμπριελ να ατενίζει, περίφροντις, τη θάλασσα. Η ποιητική ιδέα και το πρώτο χάικου είχαν μόλις γεννηθεί:

Thessaloniki Bay
has turned silver –
I give it all to the Roma

Στην κοινωνική αυτή διάσταση ήρθαν να προστεθούν τις επόμενες μέρες οι προβληματισμοί του ποιητή σχετικά με τη γλώσσα ως οχήματος par excellence της ποίησης καθώς και με τα κοινόχρηστα αγγλικά μας, όπως είχαμε την ευκαιρία να τον ακούσουμε στο πρωινό πάνελ του Σαββάτου με θέμα μια συζήτηση για την ποίηση. Το ίδιο βράδυ στο αποχαιρετιστήριο δείπνο της Εταιρείας Συγγραφέων σε εστιατόριο επί της Λεωφόρου Νίκης ο Γκάμπριελ ξεδίπλωσε λυρικά τη γοητεία που άσκησε πάνω του η σκοτεινή όψη της παλιάς παραλίας:

Thessaloniki Bay –
the moon is ashamed
to show her face tonight

χωρίς να λείπουν και νύξεις μιας μνήμης ιστορικής, τότε που Ιρλανδοί στρατιώτες είχαν πάρει μέρος στη βρετανική εκστρατεία της Καλλίπολης:

Thessaloniki Bay –
do you remember?
foolish Irish soldiers

ή μιας χροιάς, θα τολμούσα να πω, πολιτικής:

Thessaloniki Bay
has turned black –
we await what dawn?

Ζήτησα να τα μεταφράσω, όταν ο Γκάμπριελ, μέρες μετά το Φεστιβάλ, απευθύνθηκε στον Γιώργο Χουλιάρα, κι εκείνος με τη σειρά του σε εμένα, ρωτώντας τι απέγιναν τα χάικου, τα οποία εγώ εντωμεταξύ είχα φυλάξει, ζητώντας παράλληλα τη βοήθεια και των δύο∙ τους ευχαριστώ για τη γενναιοδωρία τους. Ο Γκάμπριελ Ρόζενστοκ θεωρείται διεθνώς ένας στυλίστας των χάικου. Μόλις και χρειάζεται να αναφερθώ στη δυσκολία που η συνθήκη αυτή προσθέτει στα εγγενή προβλήματα μετάφρασης των χάικου από τα αγγλικά στα ελληνικά. Για λόγους μετρικής οικονομίας απέδωσα το Thessaloniki Bay ως Θεσσαλονίκη που είναι εξίσου οικείο για τον Έλληνα αναγνώστη. Tοποθέτησα επίσης τα ποιήματα σε μία σειρά: από την αρχή έως τον αποχαιρετισμό.

Η συνάντηση της ευαισθησίας ενός  μεγάλου ποιητή με τη λεπτή αύρα μίας αενάως συμβασιλεύουσας πόλης, ικανής και άξιας να τον εμπνεύσει, φαντάζει στα μάτια μιας Θεσσαλονικιάς, που βιώνει ένα οδυνηρό αίσθημα ανεστιότητας εγκατεστημένη στην Αθήνα, ως κάτι το αυτονόητο. Είναι επίσης ένα από τα θαυμαστά γεγονότα που επιβεβαιώνει την αφελή μου (α)βεβαιότητα πως κάποια πράγματα δε συμβαίνουν παρά μόνον για να συναντώνται: oι άνθρωποι, οι ιδέες, τα πράγματα… Η ποίηση είναι ένας τόπος συνάντησης, καθώς συνίσταται μάλλον σε μία τέτοια αγαστή διαπλοκή στον χρόνο αλλά και ένας τρόπος να συνειδητοποιούμε πόσο συναρπαστική μπορεί να είναι η ζωή παρά τις αβεβαιότητες, ένας διαρκής αναστοχασμός για το συναρπαστικό γεγονός της ίδιας μας της ύπαρξης. Ας παραδοθούμε, μεταφραστής και αναγνώστης, ατελείς και αβέβαιοι, σε αυτή τη συνάντηση μέσα από την αμοιβαία παραδοχή αυτής της θεμελιώδους μας αδυναμίας η οποία δεν μπορεί παρά να βαθύνει, νομίζω, και την αμοιβαία κατανόηση και επικοινωνία.

Σάρα Θηλυκού
Αθήνα, 14-6-2014      

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

1. Θεσσαλονίκη –
αρχή είσαι ή τέλος;                
    - απάντησέ μου!                                            

2. Θεσσαλονίκη –
    γιατί γλάροι στα νερά            
    έγιναν μαύροι;                                      

3. Θεσσαλονίκη –
    πόσους κομήτες είδες                  
    ουρά ουρανού                                   

4. Θεσσαλονίκη …                          
    σύννεφα, αμέτρητα        
    να σ’ αγκαλιάζουν                              

5. Θεσσαλονίκη –
    της ποίησης έρχονται          
    πυγολαμπίδες                              

6. Θεσσαλονίκη –
    βουτάνε στα νερά σου                     
    γλάροι της σιωπής                  

7. Θεσσαλονίκη,                             
    πόσο μακριά, πολύ               
    μακριά μου είσαι                        

8. Θεσσαλονίκη –
    όλοι μαζί ας πιούμε                       
    απελπισμένα                                       

9. Θεσσαλονίκη –
    σφυρηλατείς τις λέξεις,
    ανελέητα
 
10. Θεσσαλονίκη –
      ουράνια η καρδιά μου
      σε ευχαριστεί!

11. Θεσσαλονίκη –
      πολύ αναρωτιέμαι –
      άραγε υπάρχεις;

12. Θεσσαλονίκη –
      βρισκόμαστε στης νύχτας
      τις αναλαμπές

13. Θεσσαλονίκη –
      για πάντα την ψυχή μου
      μαύρισες στο φως

14. Θεσσαλονίκη –
      βυζαντινά μου όλα
      μυστικά στο φως!

15. Θεσσαλονίκη –
      ποιον δέχτηκες απόψε
      πριν από μένα;

16. Θεσσαλονίκη
      ασήμι στα νερά σου –
      όλα στους Ρομά

17. Θεσσαλονίκη –
      κρύβεται απόψε
      αιδήμων η σελήνη

18. Θεσσαλονίκη –
      θυμάσαι ανόητους
      φαντάρους Ιρλανδούς;

19. Θεσσαλονίκη –
      περνά τρελό το πλοίο
      χωρίς εμένα

20. Θεσσαλονίκη –
      απ’ τη σκέψη πιο βαθιά
      από τις λέξεις

21. Θεσσαλονίκη –
      τις σκέψεις αγκαλιάζουν
      νερά σου μαύρα

22. Θεσσαλονίκη –
      ψίθυρος παλιός –
      οι ορίζοντες σβήνουν

23. Θεσσαλονίκη
      μαύρα τα νερά –
      ποια αυγή μας περιμένει;

24. Θεσσαλονίκη
      πώς να μπορέσω
      το αντίο να σου πω;

ΤΗΕSSALONIKI BAY

1. Thessaloniki Bay –
    are you the end or the beginning?                                                  
    – answer!

2. Thessaloniki Bay –
    why have the seagulls                       
    all turned black?                                

3. Thessaloniki Bay –
    you have seen comets                       
    streaking across the heavens                         

4. Thessaloniki Bay …                      
    the clouds, uncounted,                      
    that have embraced you                   

5. Thessaloniki Bay –
    the fireflies of poetry                            
    are coming alive                                 

6. Thessaloniki Bay –                        
    the silences swoop and dive               
    like seagulls                                         

7. Thessaloniki Bay                          
    how far, far, far                                    
    away you are                                        

8. Thessaloniki Bay –
    let us sing each others praises             
    in despair                                              

9. Thessaloniki Bay –
    you have forged these words, 
    mercilessly

10. Thessaloniki Bay –
      thank you!
      (from my extraterrestrial heart)

11. Thessaloniki Bay –
      long have I asked –
      do you exist?

12. Thessaloniki Bay –
      we find each other
      in night flickers

13. Thessaloniki Bay –
      you have brightened
      and blackened my soul, forever

14. Thessaloniki Bay –
      all my Byzantine secrets
      are surfacing!

15. Thessaloniki Bay –
      who first entered you?
      as I do

16. Thessaloniki Bay
      has turned silver –
      I give it all to the Roma  

17. Thessaloniki Bay –
      the moon is ashamed
      to show her face tonight

18. Thessaloniki Bay –
      do you remember?
      foolish Irish soldiers

19. Thessaloniki Bay –
      a ship of fools went by
      without me

20. Thessaloniki Bay –
      deeper than thought
      deeper than words

21. Thessaloniki Bay –
      your dark waters
      embrace these words

22. Thessaloniki Bay –
      a whisper in the old tongue –
      horizons vanish

23. Thessaloniki Bay
      has turned black –
      we await what dawn?

24. Thessaloniki Bay –
      how can I say
      farewell

Ο Gabriel Rosenstock στο Φεστιβάλ Ποίησης που διοργάνωσε η Εταιρεία Συγγραφέων