Γράφει η Δήμητρα Γ. Μπεχλικούδη

 

 

  

                Ασπασία Γκιόκα, Ο Σεφέρης στην Αμερική, εκδόσεις Νίκας, 2023

Ένα ακόμη βιβλίο  για τον νομπελίστα ποιητή μας Γιώργο Σεφέρη, ανεξάντλητο όπως φαίνεται πεδίο μελέτης, είδε το φως της δημοσιότητας με την αξιοπρόσεκτη επιμέλεια των εκδόσεων Νίκας. Πρόκειται για το βιβλίο της Ασπασίας Γκιόκα με τίτλο Ο Σεφέρης στην Αμερική (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 2024) μέσα από το οποίο ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να γνωρίσει άγνωστες πτυχές από τα τελευταία χρόνια της ζωής του ποιητή, όπως σημειώνεται στο οπισθόφυλλο, που σχετίζονται με πρόσωπα και γεγονότα της Αμερικής. Η συγγραφέας, φιλόλογος με Μάστερ και Διδακτορικό στη Λογοτεχνία, εργάστηκε στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση και πήρε μέρος ως εισηγήτρια σε πολλά επιστημονικά συνέδρια. Με τα ενδιαφέροντά της εστιασμένα στη συγκρητική διακειμενική συνομιλία του έργου  Ελλήνων και ξένων λογοτεχνών του 19ου και 20ου αιώνα, καθώς επίσης και στις διακαλλιτεχνικές σχέσεις της λογοτεχνίας με άλλα είδη τέχνης ( ζωγραφική, μουσική, κινηματογράφο κ.ά.), κατέθεσε αξιόλογες  δημοσιεύσεις σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά . Σημαντική επίσης η συμβολή της στον συλλογικό τόμο Η χαμηλόφωνη τόλμη-Έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα, επίσης εκδοθέντα από τις εκδόσεις Νίκας.

Το  ενδιαφέρον της Ασπασίας Γκιόκα για το  έργο  του Γιώργου Σεφέρη δεν είναι πρόσφατο. Τροφοδότησε διαχρονικά τόσο το διδακτικό όσο και το ερευνητικό της έργο. Διόλου τυχαίο το γεγονός ότι στις κατά τα διαστήματα επισκέψεις της στις Η.Π.Α., τα  τελευταία χρόνια δεν αρκέστηκε στη γνωριμία της με τις πολιτείες που επισκέφθηκε. Πέρασε πολλές ώρες σε πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες αναζητώντας και μελετώντας εφημερίδες, περιοδικά και βέβαια το αρχείο Σεφέρη στο Πανεπιστήμιο του  Princeton αλλά και στη Γεννάδειο βιβλιοθήκη στην Αθήνα. Με οδικό χάρτη της την ποίηση, τα δοκίμια και τα ημερολόγια του ποιητή κυριολεκτικά φώτισε τα τρία τελευταία χρόνια ζωής του, τις σχέσεις που οικοδόμησε κατά  τις επισκέψεις του στις Η.Π.Α., την πρόσληψη του έργου το και το ενδιαφέρον  διαφόρων λογίων για τον ίδιο και τη χώρα μας, και μάλιστα σε μια κρίσιμη εποχή για τη χουντοκρατούμενη Ελλάδα, με εύλογο τον αντι-αμερικανισμό που ήταν κυρίαρχος στη συνείδηση του λαού μας.

Η συγγραφέας με ακρίβεια, μέτρο και συνέπεια πειθάρχησε το υλικό της έρευνάς της και το οργάνωσε κατά τέτοιο τρόπο ώστε ο αναγνώστης να παρακολουθεί με ευχέρεια κάθε βήμα της έρευνας. Αξίζει να σημειωθεί ότι με οξυδέρκεια και στοχαστική ματιά  αξιολογεί τα δεδομένα της, διατυπώνει τις προσωπικές της παρατηρήσεις, επισημάνσεις, υποθέσεις ή και επιφυλάξεις, αν απαιτείται, χρησιμοποιώντας πάντα επαρκή επιχειρηματολογία, πράγμα που συμβάλλει στην ολοκλήρωση του εγχειρήματός της. Σημαντικό επίσης το γεγονός ότι φέρνει στο φως αδημοσίευτο υλικό, πραγματικά πολύτιμο για την τεκμηρίωση των απόψεών της. Τη σύντομη και περιεκτική εισαγωγή της ακολουθεί συνοπτική παρουσίαση των κεφαλαίων του βιβλίου, εξαιρετικά χρήσιμη για τον αναγνώστη, που μπορεί να επιστρέφει σ' αυτήν κάθε φορά που χρειάζεται να επανασυγκροτεί την πορεία της ανάγνωσής του, καθώς η ποικιλία των περιεχομένων όπως παράθεση γεγονότων και προσώπων, επιστολές, σχολιασμοί, μαρτυρίες, αναφορές σε ποιήματα του ίδιου ή και των συνομιλητών του απαιτούν να μην χάνεις το νήμα παρακολούθησης του κειμένου.

Στο πρώτο κεφάλαιο αναδεικνύεται η επαφή και αλληλοεπίδραση ανάμεσα στον ποιητή και τον  γερουσιαστή Eugene McCarthy, συγγραφέα, ακαδημαϊκό και ενεργό πρόσωπο στην αμερικανική πολιτική σκηνή εκείνη την εποχή, καθώς είχε εναντιωθεί στον πόλεμο του Βιετνάμ και έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από το νεανικό κοινό για τις ιδέες του. Ποιητής και ο ίδιος ανάμεσα στα ποιήματα σπουδαίων ποιητών που διάβαζε στις προεκλογικές του συγκεντρώσεις συμπεριελάμβανε και ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη, τα οποία διάβαζε και σχολίαζε. Συνήθιζε μάλιστα να συνδέει μεταφορές και συμβολισμούς της σεφερικής ποίησης σε παραλληλία με ζητήματα που αφορούσαν στον προσωπικό  του αγώνα και στην πολιτική συγκυρία στη χώρα του την συγκεκριμένη εποχή, ενώ θεωρούσε ότι η σεφερική ποίηση εμψύχωνε την περιοδεία του κατά την προεκλογική του εκστρατεία. Αλλά και εκ μέρους του Σεφέρη επιβεβαιώνεται η σημασία για τον ίδιο τόσο της επίσκεψής του στην Αμερική όσο και των συζητήσεών του με τον γερουσιαστή Μακάρθυ με στόχο να μην αφεθεί να χαθεί μια ολόκληρη γενιά νέων στο σκοτεινό πεδίο της ανελευθερίας και της προπαγάνδας, στόχος που μεταξύ άλλων τον ώθησε να προβεί στη δήλωση κατά της δικτατορίας. Στο βιβλίο διασταυρώνονται πηγές από τον αμερικανικό Τύπο και από τα ημερολόγια του Σεφέρη και σαφώς αποδεικνύεται η δημιουργική σχέση μεταξύ των δύο ανδρών και καταγράφονται οι σημαντικότερες στιγμές της. Αφετέρου, ο αθηναϊκός Τύπος λόγω της χουντικής λογοκρισίας αποσιωπά τις εκδηλώσεις ενθουσιασμού της υποδοχής του Σεφέρη, που συχνά συνοδεύονται από  ηχηρές διαμαρτυρίες  Ελλήνων ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς, ή αναφέρεται σύντομα και τυπικά στα ψιλά των φύλλων του, χωρίς να λείπουν τα σχόλια της φιλοχουντικής εφημερίδας  Εστία -μέσω της ειρωνείας για την ήττα του Μακάρθυ στις εκλογές-  σχόλια, για το ακατανόητο της ποίησης του Σεφέρη. Πολύ σημαντικό επίσης το γεγονός ότι ο McCarthy συνέχισε να ασχολείται με την ποίηση του Σεφέρη και μετά τον θάνατο του ποιητή και την δίδασκε μάλιστα σε πανεπιστημιακό Σεμινάριο εμβαθύνοντας στον ποιητικό του λόγο και προβάλλοντας τον υψηλό στοχασμό του έλληνα ποιητή.

Στη συνέχεια, το βιβλίο μας δίνει την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε την επίσης ενδιαφέρουσα σχέση του Σεφέρη με τον πολυτάλαντο και βραβευμένο Samuel Haso, ποιητή, θεατρικό συγγραφέα, πολυσχιδή προσωπικότητα τον γραμμάτων, ο οποίος ως ιδρυτής του International Poetry Forum, σημαντικού θεσμού με ευρύτατη απήχηση έχοντας προηγουμένως γνωρίσει τον Σεφέρη στην Ελλάδα, τον καλεί στο Pittsburgh της Pennsylvania. Η πρώτη αυτή επίσκεψη του Σεφέρη συνοδεύεται από τη Μαρώ και τον Edmund Keely με στόχο να τον γνωρίσει το αμερικανικό κοινό και να έρθει σε επαφή με το έργο του. Η συγγραφέας παρακολουθεί όλη την πορεία αυτής της συνάντησης, ό,τι θα επακολουθήσει, την αλληλογραφία των δύο ανδρών, την θριαμβευτική υποδοχή του  νομπελίστα ποιητή από το ελληνικό κοινό (1965), αλλά και παραδείγματα διακειμενικότητας καθώς ο Haso ενσωματώνει σε ποιήματά του φράσεις-κλειδιά από ποιήματα του Σεφέρη, όταν ένας στίχος του Σεφέρη ξεκλειδώνει δικές του σκέψεις και συναισθήματα. Ενδεικτικό το απόσπασμα από ποίημα του Haso: ….Ανάμεσα στη μιμόζα, τη βουκαμβίλια/ και τις καρύδες, τι με κάνει/ να αηδιάζω τόσο για τις ειδήσεις;/ Θυμάμαι/  τον Σεφέρη και λέω ότι η χώρα μου/ με πληγώνει όπου κι αν πάω...

Η παρουσίαση του Σεφέρη από τον Ελληνοαμερικανό ιερωμένο π. Γεώργιο Σκουλά στη Νέα Υόρκη είναι μια ακόμη συγκινησιακά φορτισμένη στιγμή, αφού ο ομιλητής συνδέει την εμπειρία των ελλήνων μεταναστών με τη σεφερική ποίηση με ιδιαίτερη αναφορά στο ποίημα του Σεφέρη «Ο γυρισμός του ξενιτεμένου», με συνδέσεις της σεφερικής ποίησης με την αρχαία παράδοση, τη γλώσσα, την πατρίδα και κάνοντας μνεία των λόγων του κατά την απονομή του Νόμπελ. Η συγγραφέας με εξαιρετική παραστατικότητα και συγχρόνως απλότητα μας μεταφέρει νοερά στον τόπο των συναντήσεων, αποτυπώνοντας  τον εντυπωσιασμό του αμερικανικού ακροατηρίου από την έκφραση ενθουσιασμού των ελλήνων στο πρόσωπο του ποιητή. Αναγνώσεις ποιημάτων - ξεκινώντας από το Μυθιστόρημα (1935) μέχρι και  τα Τρία κρυφά ποιήματα (1966) – προλογισμένες από τον έξοχο μεταφραστή του Σεφέρη Edmund Keely και φυσικά αναγνώσεις στο πρωτότυπο από τον ίδιο τον ποιητή  έρχονται να συναντήσουν ένα ευρύτερο κοινό, έξω από τα σύνορα της χώρας μας σε μια εποχή τόσο μεγάλης εσωστρέφειας και αποκλεισμού που επέβαλε το δικτατορικό καθεστώς. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η συγγραφέας αντλώντας στοιχεία από έντυπα που εντόπισε στο αρχείο Σεφέρη στο Princeton, μας επιτρέπει να δούμε τα πράγματα από την οπτική γωνία του ίδιου του ποιητή, ο οποίος στην αντιφώνησή του έχει την ευκαιρία να πλησιάσει το κοινό και με αφορμή την αναφορά του σε ποίημα του αμερικανού ποιητή Wallace Stevens να εξηγήσει γιατί επιλέγει να διαβάζει τα ποιήματά του στα ελληνικά, καθώς και τις δυσκολίες της μετάφρασης της ποίησης σε μια άλλη γλώσσα. Σχολιάζει, επεξηγεί, επισημαίνει σημεία που θα φανούν χρήσιμα στην πρόσληψη της ποίησής του από το κοινό το οποίο προσεγγίζει με χιούμορ και αυτοσαρκασμό. Στο σημείο αυτό παρατίθενται και σχολιάζονται μαρτυρίες από εφημερίδες, καταγραφές από τα ημερολόγια του Σεφέρη (Μέρες Θ΄), από τη μελέτη της αλληλογραφίας του Σεφέρη με τον Edmund Keely, και από καταγεγραμμένες συζητήσεις του Keely με τον ποιητή. Μέσα από όλα αυτά τα στοιχεία που διαπλέκονται και σχολιάζονται από τη συγγραφέα φωτίζεται ο Σεφέρης- άνθρωπος και ο Σεφέρης ποιητής.Το δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου κλείνει με μια ωραία ιστορία που αντλείται από τον τελευταίο τόμο του σεφερικού ημερολογίου σχετικά με μια επίσκεψη του Νικήτα Χρουστσόφ στο Pitttsburg το 1959, του πρώτου ηγέτη που επισκέφθηκε την Αμερική προσκεκλημένος από τον πρόεδρο Αϊζενχάοουερ. Εδώ αποθεώνεται η “διγλωσσία” της διπλωματίας όσον αφορά στις σχέσεις Ρωσίας – Αμερικής. Στη συνέχεια η συγγραφέας θα αναφερθεί στην τρίμηνη παραμονή του Σεφέρη στις ΗΠΑ το φθινόπωρο του 1968 με σημαντικό σταθμό της περιοδείας του τη Νέα Υόρκη, όπου και κατηγορήθηκε από έλληνες μετανάστες για τη μη καταδίκη του δικτατορικού καθεστώτος εκ μέρους του ποιητή, την ποιητική ανάγνωση στην Washington D.C. και θα σχολιάσει λεπτομερώς αυτή την περίοδο μελετώντας όλα τα ίχνη της διαδρομής του ζεύγους Σεφέρη, πρόσωπα με τα οποία συναντήθηκαν και γενικότερα το πνευματικό κλίμα που επικρατούσε.

Ακολούθως, στο επόμενο κεφάλαιο θα παρουσιασθεί και θα σχολιασθεί η αλληλογραφία του Σεφέρη και του ποιητή και διακεκριμένου μελετητή των Κλασικών, Βυζαντινών και Νεοελληνικών Γραμμάτων, μελετητή του Παλαμά και του Σολωμού Romilly Jenkins, αντλημένη από το προσωπικό αρχείο του δεύτερου. Ανάμεσα σε άλλα σημαντικά που σχολιάζονται στο συγκεκριμένο κεφάλαιο, αναδεικνύεται ο ψυχικός ζόφος και η αγωνία του Σεφέρη για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα,« τον εξωφρενικό κόσμο»,  όπως την αποκαλεί. Στη συνέχεια θα γνωρίσουμε μια ακόμη σπουδαία συνάντηση του ποιητή με τον ελληνοαμερικανό George Anastaplo (Γιώργο Αναστασόπουλο) ελεύθερο άνθρωπο και αγωνιστή που αρνήθηκε να συμπορευτεί με τον κυρίαρχο τότε μακαρθισμό στις ΗΠΑ, με πολύ σημαντική προσφορά στο βαθμό που καυτηρίαζε το αυταρχικό χουντικό καθεστώς στον τόπο μας ώς τη στιγμή που θεωρήθηκε ανεπιθύμητος από το καθεστώς. Αξιόλογος μελετητής της σεφερικής ποίησης, δεν παρέλειπε να αναφέρεται με θαυμασμό στη δήλωση του ποιητή κατά της δικτατορίας (1969), να την διαδίδει και να συνδέει τον καταγγελτικό σεφερικό λόγο κατά του καθεστώτος με τον κοινωνικό προσανατολισμό του ευρωπαϊκού μοντερνισμού. Εξάλλου, και πέρα από τη δήλωση του 1969 ο προσεκτικός αναγνώστης της ποίησης του Σεφέρη δεν μπορεί παρά να αναγνωρίζει όχι μόνο το κοινωνικό αλλά και το πολιτικό υπόβαθρό της. Με την υπαινικτική γραφή και τη σαφή πολιτική διάσταση της ποίησής του  μεταγγίζει  την αγωνία του για τα μεγάλα ζητήματα που ταλανίζουν τον τόπο μας.   Ενδεικτικά παραδείγματα, ποιήματα που περιλαμβάνονται στις συλλογές Ημερολόγιο  καταστρώματος Β' , Τρία κρυφά ποιήματα, Ημερολόγιο καταστρώματος Γ'  κ.ά. Το βιβλίο εμπλουτίζει η άγνωστη ως τώρα μαρτυρία του Αναστασόπουλου που αναφέρεται στην κηδεία του Σεφέρη, μαρτυρία εμποτισμένη από τη συγκίνηση και τον παλμό ενός τεράστιου πλήθους που συνόδευσε τον ποιητή στην τελευταία του κατοικία και αποτέλεσε την πρώτη αντιδικτατορική διαδήλωση με συνθήματα κατά του καθεστώτος και επαναστατικά τραγούδια.

Στο προτελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, ο αναγνώστης γίνεται κοινωνός  μιας αξιομνημόνευτης και υπέροχης φιλίας ανάμεσα στον ποιητή και τον ομότεχνό του και μεταφραστή του Rex Warner, φιλία που σφραγίζεται με ένα από τα τελευταία ποιήματα του Σεφέρη αφιερωμένο στον Warner με τον τίτλο «Γράμμα στον  Rex Warner Πάροικο του Storrs. Connecticut, U.S.A. Για τα εξήντα του χρόνια.   Η  συγγραφέας προσεγγίζοντας το ποίημα-δώρο του Σεφέρη στον φίλο του Warner,  ανεπιφύλακτα προσφέρει ένα δώρο στον αναγνώστη της με την εξαιρετικά διεισδυτική και ευαίσθητη ματιά της αποκαλύπτοντας αλληγορίες, σύμβολα,  εικαστικές αναφορές  και όλους τους κρίσιμους πυρήνες του ποιήματος. Το βιβλίο κλείνει με τον τρόπο που το βραβείο Νόμπελ του ποιητή σχολιάστηκε από τον αμερικανικό τύπο, εν πολλοίς   πρόχειρο αν όχι υπονομευτικό και τη νηφάλια τοποθέτηση του ποιητή Τ. Κ. Παπατσώνη, μια ενδιαφέρουσα τοποθέτηση για τον δαφνοστεφή Σεφέρη. Με την βεβαιότητα ότι περιοριστήκαμε στα βασικά  παραλείποντας πολλά άλλα  σημαντικά σημεία της έρευνας αυτής, κλείνουμε το βιβλίο, καρπό αφοσίωσης και αγάπης. Η Ασπασία Γκιόκα μας άνοιξε έναν καινούριο ορίζοντα θέασης του Σεφέρη και της θέσης του στον κόσμο.                                                                   

---

Η Δήμητρα Γ. Μπεχλικούδη, επίτιμη Σχολική Σύμβουλος, σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Νεοελληνική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.  Είναι Διδάκτωρ Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, υπότροφος του Ι.Κ.Υ. και του Ιδρύματος  Fulbright .  Άρθρα της για τη Λογοτεχνία και τη διδακτική της έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα επιστημονικά Περιοδικά (έντυπα και ηλεκτρονικά), συμμετείχε στη συγγραφή σχολικών βιβλίων, βιβλία και μεταφράσεις της κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Παπαζήση και Νίκας (Συλλογικό έργο)

 

 

 

 

 

   

 

 

 

 

                                         

  

    

     

 

     

 

 

     

   

     

 

  

    

   

 

     

 

                                                                   

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

 

 

                                         

  

    

 

 

 Δήμητρα Γ. Μπεχλικούδη, δ.φ.

 

             

  

                Ασπασία Γκιόκα, Ο Σεφέρης στην Αμερική, εκδόσεις Νίκας, 2023

 

    Ένα ακόμη βιβλίο  για τον νομπελίστα ποιητή μας Γιώργο Σεφέρη, ανεξάντλητο όπως φαίνεται πεδίο μελέτης, είδε το φως της δημοσιότητας με την αξιοπρόσεκτη επιμέλεια των εκδόσεων Νίκας. Πρόκειται για το βιβλίο της Ασπασίας Γκιόκα με τίτλο Ο Σεφέρης στην Αμερική (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών 2024) μέσα από το οποίο ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να γνωρίσει άγνωστες πτυχές από τα τελευταία χρόνια της ζωής του ποιητή, όπως σημειώνεται στο οπισθόφυλλο, που σχετίζονται με πρόσωπα και γεγονότα της Αμερικής. Η συγγραφέας, φιλόλογος με Μάστερ και Διδακτορικό στη Λογοτεχνία, εργάστηκε στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση και πήρε μέρος ως εισηγήτρια σε πολλά επιστημονικά συνέδρια. Με τα ενδιαφέροντά της εστιασμένα στη συγκρητική διακειμενική συνομιλία του έργου  Ελλήνων και ξένων λογοτεχνών του 19ου και 20ου αιώνα, καθώς επίσης και στις διακαλλιτεχνικές σχέσεις της λογοτεχνίας με άλλα είδη τέχνης ( ζωγραφική, μουσική, κινηματογράφο κ.ά.), κατέθεσε αξιόλογες  δημοσιεύσεις σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά . Σημαντική επίσης η συμβολή της στον συλλογικό τόμο Η χαμηλόφωνη τόλμη-Έξι λυρικές ποιήτριες του 20ου αιώνα, επίσης εκδοθέντα από τις εκδόσεις Νίκας.

     Το  ενδιαφέρον της Ασπασίας Γκιόκα για το  έργο  του Γιώργου Σεφέρη δεν είναι πρόσφατο. Τροφοδότησε διαχρονικά τόσο το διδακτικό όσο και το ερευνητικό της έργο. Διόλου τυχαίο το γεγονός ότι στις κατά τα διαστήματα επισκέψεις της στις Η.Π.Α., τα  τελευταία χρόνια δεν αρκέστηκε στη γνωριμία της με τις πολιτείες που επισκέφθηκε. Πέρασε πολλές ώρες σε πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες αναζητώντας και μελετώντας εφημερίδες, περιοδικά και βέβαια το αρχείο Σεφέρη στο Πανεπιστήμιο του  Princeton αλλά και στη Γεννάδειο βιβλιοθήκη στην Αθήνα. Με οδικό χάρτη της την ποίηση, τα δοκίμια και τα ημερολόγια του ποιητή κυριολεκτικά φώτισε τα τρία τελευταία χρόνια ζωής του, τις σχέσεις που οικοδόμησε κατά  τις επισκέψεις του στις Η.Π.Α., την πρόσληψη του έργου το και το ενδιαφέρον  διαφόρων λογίων για τον ίδιο και τη χώρα μας, και μάλιστα σε μια κρίσιμη εποχή για τη χουντοκρατούμενη Ελλάδα, με εύλογο τον αντι-αμερικανισμό που ήταν κυρίαρχος στη συνείδηση του λαού μας.

Η συγγραφέας με ακρίβεια, μέτρο και συνέπεια πειθάρχησε το υλικό της έρευνάς της και το οργάνωσε κατά τέτοιο τρόπο ώστε ο αναγνώστης να παρακολουθεί με ευχέρεια κάθε βήμα της έρευνας. Αξίζει να σημειωθεί ότι με οξυδέρκεια και στοχαστική ματιά  αξιολογεί τα δεδομένα της, διατυπώνει τις προσωπικές της παρατηρήσεις, επισημάνσεις, υποθέσεις ή και επιφυλάξεις, αν απαιτείται, χρησιμοποιώντας πάντα επαρκή επιχειρηματολογία, πράγμα που συμβάλλει στην ολοκλήρωση του εγχειρήματός της. Σημαντικό επίσης το γεγονός ότι φέρνει στο φως αδημοσίευτο υλικό, πραγματικά πολύτιμο για την τεκμηρίωση των απόψεών της. Τη σύντομη και περιεκτική εισαγωγή της ακολουθεί συνοπτική παρουσίαση των κεφαλαίων του βιβλίου, εξαιρετικά χρήσιμη για τον αναγνώστη, που μπορεί να επιστρέφει σ' αυτήν κάθε φορά που χρειάζεται να επανασυγκροτεί την πορεία της ανάγνωσής του, καθώς η ποικιλία των περιεχομένων όπως παράθεση γεγονότων και προσώπων, επιστολές, σχολιασμοί, μαρτυρίες, αναφορές σε ποιήματα του ίδιου ή και των συνομιλητών του απαιτούν να μην χάνεις το νήμα παρακολούθησης του κειμένου.

Στο πρώτο κεφάλαιο αναδεικνύεται η επαφή και αλληλοεπίδραση ανάμεσα στον ποιητή και τον  γερουσιαστή Eugene McCarthy, συγγραφέα, ακαδημαϊκό και ενεργό πρόσωπο στην αμερικανική πολιτική σκηνή εκείνη την εποχή, καθώς είχε εναντιωθεί στον πόλεμο του Βιετνάμ και έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από το νεανικό κοινό για τις ιδέες του. Ποιητής και ο ίδιος ανάμεσα στα ποιήματα σπουδαίων ποιητών που διάβαζε στις προεκλογικές του συγκεντρώσεις συμπεριελάμβανε και ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη, τα οποία διάβαζε και σχολίαζε. Συνήθιζε μάλιστα να συνδέει μεταφορές και συμβολισμούς της σεφερικής ποίησης σε παραλληλία με ζητήματα που αφορούσαν στον προσωπικό  του αγώνα και στην πολιτική συγκυρία στη χώρα του την συγκεκριμένη εποχή, ενώ θεωρούσε ότι η σεφερική ποίηση εμψύχωνε την περιοδεία του κατά την προεκλογική του εκστρατεία. Αλλά και εκ μέρους του Σεφέρη επιβεβαιώνεται η σημασία για τον ίδιο τόσο της επίσκεψής του στην Αμερική όσο και των συζητήσεών του με τον γερουσιαστή Μακάρθυ με στόχο να μην αφεθεί να χαθεί μια ολόκληρη γενιά νέων στο σκοτεινό πεδίο της ανελευθερίας και της προπαγάνδας, στόχος που μεταξύ άλλων τον ώθησε να προβεί στη δήλωση κατά της δικτατορίας. Στο βιβλίο διασταυρώνονται πηγές από τον αμερικανικό Τύπο και από τα ημερολόγια του Σεφέρη και σαφώς αποδεικνύεται η δημιουργική σχέση μεταξύ των δύο ανδρών και καταγράφονται οι σημαντικότερες στιγμές της. Αφετέρου, ο αθηναϊκός Τύπος λόγω της χουντικής λογοκρισίας αποσιωπά τις εκδηλώσεις ενθουσιασμού της υποδοχής του Σεφέρη, που συχνά συνοδεύονται από  ηχηρές διαμαρτυρίες  Ελλήνων ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς, ή αναφέρεται σύντομα και τυπικά στα ψιλά των φύλλων του, χωρίς να λείπουν τα σχόλια της φιλοχουντικής εφημερίδας  Εστία -μέσω της ειρωνείας για την ήττα του Μακάρθυ στις εκλογές-  σχόλια, για το ακατανόητο της ποίησης του Σεφέρη. Πολύ σημαντικό επίσης το γεγονός ότι ο McCarthy συνέχισε να ασχολείται με την ποίηση του Σεφέρη και μετά τον θάνατο του ποιητή και την δίδασκε μάλιστα σε πανεπιστημιακό Σεμινάριο εμβαθύνοντας στον ποιητικό του λόγο και προβάλλοντας τον υψηλό στοχασμό του έλληνα ποιητή.

      Στη συνέχεια, το βιβλίο μας δίνει την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε την επίσης ενδιαφέρουσα σχέση του Σεφέρη με τον πολυτάλαντο και βραβευμένο Samuel Haso, ποιητή, θεατρικό συγγραφέα, πολυσχιδή προσωπικότητα τον γραμμάτων, ο οποίος ως ιδρυτής του International Poetry Forum, σημαντικού θεσμού με ευρύτατη απήχηση έχοντας προηγουμένως γνωρίσει τον Σεφέρη στην Ελλάδα, τον καλεί στο Pittsburgh της Pennsylvania. Η πρώτη αυτή επίσκεψη του Σεφέρη συνοδεύεται από τη Μαρώ και τον Edmund Keely με στόχο να τον γνωρίσει το αμερικανικό κοινό και να έρθει σε επαφή με το έργο του. Η συγγραφέας παρακολουθεί όλη την πορεία αυτής της συνάντησης, ό,τι θα επακολουθήσει, την αλληλογραφία των δύο ανδρών, την θριαμβευτική υποδοχή του  νομπελίστα ποιητή από το ελληνικό κοινό (1965), αλλά και παραδείγματα διακειμενικότητας καθώς ο Haso ενσωματώνει σε ποιήματά του φράσεις-κλειδιά από ποιήματα του Σεφέρη, όταν ένας στίχος του Σεφέρη ξεκλειδώνει δικές του σκέψεις και συναισθήματα. Ενδεικτικό το απόσπασμα από ποίημα του Haso: ….Ανάμεσα στη μιμόζα, τη βουκαμβίλια/ και τις καρύδες, τι με κάνει/ να αηδιάζω τόσο για τις ειδήσεις;/ Θυμάμαι/  τον Σεφέρη και λέω ότι η χώρα μου/ με πληγώνει όπου κι αν πάω...

        Η παρουσίαση του Σεφέρη από τον Ελληνοαμερικανό ιερωμένο π. Γεώργιο Σκουλά στη Νέα Υόρκη είναι μια ακόμη συγκινησιακά φορτισμένη στιγμή, αφού ο ομιλητής συνδέει την εμπειρία των ελλήνων μεταναστών με τη σεφερική ποίηση με ιδιαίτερη αναφορά στο ποίημα του Σεφέρη «Ο γυρισμός του ξενιτεμένου», με συνδέσεις της σεφερικής ποίησης με την αρχαία παράδοση, τη γλώσσα, την πατρίδα και κάνοντας μνεία των λόγων του κατά την απονομή του Νόμπελ. Η συγγραφέας με εξαιρετική παραστατικότητα και συγχρόνως απλότητα μας μεταφέρει νοερά στον τόπο των συναντήσεων, αποτυπώνοντας  τον εντυπωσιασμό του αμερικανικού ακροατηρίου από την έκφραση ενθουσιασμού των ελλήνων στο πρόσωπο του ποιητή. Αναγνώσεις ποιημάτων - ξεκινώντας από το Μυθιστόρημα (1935) μέχρι και  τα Τρία κρυφά ποιήματα (1966) – προλογισμένες από τον έξοχο μεταφραστή του Σεφέρη Edmund Keely και φυσικά αναγνώσεις στο πρωτότυπο από τον ίδιο τον ποιητή  έρχονται να συναντήσουν ένα ευρύτερο κοινό, έξω από τα σύνορα της χώρας μας σε μια εποχή τόσο μεγάλης εσωστρέφειας και αποκλεισμού που επέβαλε το δικτατορικό καθεστώς. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η συγγραφέας αντλώντας στοιχεία από έντυπα που εντόπισε στο αρχείο Σεφέρη στο Princeton, μας επιτρέπει να δούμε τα πράγματα από την οπτική γωνία του ίδιου του ποιητή, ο οποίος στην αντιφώνησή του έχει την ευκαιρία να πλησιάσει το κοινό και με αφορμή την αναφορά του σε ποίημα του αμερικανού ποιητή Wallace Stevens να εξηγήσει γιατί επιλέγει να διαβάζει τα ποιήματά του στα ελληνικά, καθώς και τις δυσκολίες της μετάφρασης της ποίησης σε μια άλλη γλώσσα. Σχολιάζει, επεξηγεί, επισημαίνει σημεία που θα φανούν χρήσιμα στην πρόσληψη της ποίησής του από το κοινό το οποίο προσεγγίζει με χιούμορ και αυτοσαρκασμό. Στο σημείο αυτό παρατίθενται και σχολιάζονται μαρτυρίες από εφημερίδες, καταγραφές από τα ημερολόγια του Σεφέρη (Μέρες Θ΄), από τη μελέτη της αλληλογραφίας του Σεφέρη με τον Edmund Keely, και από καταγεγραμμένες συζητήσεις του Keely με τον ποιητή. Μέσα από όλα αυτά τα στοιχεία που διαπλέκονται και σχολιάζονται από τη συγγραφέα φωτίζεται ο Σεφέρης- άνθρωπος και ο Σεφέρης ποιητής.Το δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου κλείνει με μια ωραία ιστορία που αντλείται από τον τελευταίο τόμο του σεφερικού ημερολογίου σχετικά με μια επίσκεψη του Νικήτα Χρουστσόφ στο Pitttsburg το 1959, του πρώτου ηγέτη που επισκέφθηκε την Αμερική προσκεκλημένος από τον πρόεδρο Αϊζενχάοουερ. Εδώ αποθεώνεται η “διγλωσσία” της διπλωματίας όσον αφορά στις σχέσεις Ρωσίας – Αμερικής. Στη συνέχεια η συγγραφέας θα αναφερθεί στην τρίμηνη παραμονή του Σεφέρη στις ΗΠΑ το φθινόπωρο του 1968 με σημαντικό σταθμό της περιοδείας του τη Νέα Υόρκη, όπου και κατηγορήθηκε από έλληνες μετανάστες για τη μη καταδίκη του δικτατορικού καθεστώτος εκ μέρους του ποιητή, την ποιητική ανάγνωση στην Washington D.C. και θα σχολιάσει λεπτομερώς αυτή την περίοδο μελετώντας όλα τα ίχνη της διαδρομής του ζεύγους Σεφέρη, πρόσωπα με τα οποία συναντήθηκαν και γενικότερα το πνευματικό κλίμα που επικρατούσε.

               Ακολούθως, στο επόμενο κεφάλαιο θα παρουσιασθεί και θα σχολιασθεί η αλληλογραφία του Σεφέρη και του ποιητή και διακεκριμένου μελετητή των Κλασικών, Βυζαντινών και Νεοελληνικών Γραμμάτων, μελετητή του Παλαμά και του Σολωμού Romilly Jenkins, αντλημένη από το προσωπικό αρχείο του δεύτερου. Ανάμεσα σε άλλα σημαντικά που σχολιάζονται στο συγκεκριμένο κεφάλαιο, αναδεικνύεται ο ψυχικός ζόφος και η αγωνία του Σεφέρη για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα,« τον εξωφρενικό κόσμο»,  όπως την αποκαλεί. Στη συνέχεια θα γνωρίσουμε μια ακόμη σπουδαία συνάντηση του ποιητή με τον ελληνοαμερικανό George Anastaplo (Γιώργο Αναστασόπουλο) ελεύθερο άνθρωπο και αγωνιστή που αρνήθηκε να συμπορευτεί με τον κυρίαρχο τότε μακαρθισμό στις ΗΠΑ, με πολύ σημαντική προσφορά στο βαθμό που καυτηρίαζε το αυταρχικό χουντικό καθεστώς στον τόπο μας ώς τη στιγμή που θεωρήθηκε ανεπιθύμητος από το καθεστώς. Αξιόλογος μελετητής της σεφερικής ποίησης, δεν παρέλειπε να αναφέρεται με θαυμασμό στη δήλωση του ποιητή κατά της δικτατορίας (1969), να την διαδίδει και να συνδέει τον καταγγελτικό σεφερικό λόγο κατά του καθεστώτος με τον κοινωνικό προσανατολισμό του ευρωπαϊκού μοντερνισμού. Εξάλλου, και πέρα από τη δήλωση του 1969 ο προσεκτικός αναγνώστης της ποίησης του Σεφέρη δεν μπορεί παρά να αναγνωρίζει όχι μόνο το κοινωνικό αλλά και το πολιτικό υπόβαθρό της. Με την υπαινικτική γραφή και τη σαφή πολιτική διάσταση της ποίησής του  μεταγγίζει  την αγωνία του για τα μεγάλα ζητήματα που ταλανίζουν τον τόπο μας.   Ενδεικτικά παραδείγματα, ποιήματα που περιλαμβάνονται στις συλλογές Ημερολόγιο  καταστρώματος Β' , Τρία κρυφά ποιήματα, Ημερολόγιο καταστρώματος Γ'  κ.ά. Το βιβλίο εμπλουτίζει η άγνωστη ως τώρα μαρτυρία του Αναστασόπουλου που αναφέρεται στην κηδεία του Σεφέρη, μαρτυρία εμποτισμένη από τη συγκίνηση και τον παλμό ενός τεράστιου πλήθους που συνόδευσε τον ποιητή στην τελευταία του κατοικία και αποτέλεσε την πρώτη αντιδικτατορική διαδήλωση με συνθήματα κατά του καθεστώτος και επαναστατικά τραγούδια.

        Στο προτελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, ο αναγνώστης γίνεται κοινωνός  μιας αξιομνημόνευτης και υπέροχης φιλίας ανάμεσα στον ποιητή και τον ομότεχνό του και μεταφραστή του Rex Warner, φιλία που σφραγίζεται με ένα από τα τελευταία ποιήματα του Σεφέρη αφιερωμένο στον Warner με τον τίτλο «Γράμμα στον  Rex Warner Πάροικο του Storrs. Connecticut, U.S.A. Για τα εξήντα του χρόνια.   Η  συγγραφέας προσεγγίζοντας το ποίημα-δώρο του Σεφέρη στον φίλο του Warner,  ανεπιφύλακτα προσφέρει ένα δώρο στον αναγνώστη της με την εξαιρετικά διεισδυτική και ευαίσθητη ματιά της αποκαλύπτοντας αλληγορίες, σύμβολα,  εικαστικές αναφορές  και όλους τους κρίσιμους πυρήνες του ποιήματος. Το βιβλίο κλείνει με τον τρόπο που το βραβείο Νόμπελ του ποιητή σχολιάστηκε από τον αμερικανικό τύπο, εν πολλοίς   πρόχειρο αν όχι υπονομευτικό και τη νηφάλια τοποθέτηση του ποιητή Τ. Κ. Παπατσώνη, μια ενδιαφέρουσα τοποθέτηση για τον δαφνοστεφή Σεφέρη. Με την βεβαιότητα ότι περιοριστήκαμε στα βασικά  παραλείποντας πολλά άλλα  σημαντικά σημεία της έρευνας αυτής, κλείνουμε το βιβλίο, καρπό αφοσίωσης και αγάπης. Η Ασπασία Γκιόκα μας άνοιξε έναν καινούριο ορίζοντα θέασης του Σεφέρη και της θέσης του στον κόσμο.