Εκτύπωση του άρθρου

 Γράφει η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη*      

 

 

 

 

Βασιλική Ράπτη, Η λεπταίσθητη Λαίδη μου, Ποίηση, Μελάνι, 2021 

                                                          

 

  «σαν ζωγραφιά /που σε γυρνά πίσω στις ρίζες σου» (σ. 9)

Η ποιητική συλλογή «Η λεπταίσθητη Λαίδη μου», Μελάνι, 2021 της Βασιλικής Ράπτη, όπου η εστίαση επικεντρώνεται στο θηλυκό και τη θηλύτητα ως γενεσιουργό έκφανση της ζωής και του έρωτα, προσφέρει πλούσια αισθητική και συγκινησιακή εμπειρία. Η ύπαρξη, η Σελήνη, η νύχτα, η γη, η φύση, η γυναίκα, η κόρη, η νύφη, η ποιήτρια, η ποίηση. Ο τίτλος σε απόλυτη αρμονία με την άγρια ορχιδέα σε μαύρο φόντο που κοσμεί το εξώφυλλο αποτελούν από μόνα τους δείγματα εκλεπτυσμένης ομορφιάς και προϊδεάζουν για το λεπταίσθητο του ποιητικού λόγου που αναδύεται μέσα από τις λέξεις και τους στίχους της ποιήτριας. Η συλλογή είναι αφιερωμένη στην κόρη της, την οποία αποκαλεί «φως της ζωής μου», ωθώντας τους συνειρμούς μας στην εγγύτητα και τους συναισθηματικούς δεσμούς που λαμπρύνουν την ύπαρξη, ενώ μας εισάγει στη συνθήκη της συναισθηματικής συγκίνησης του βαθύτερου διαπροσωπικού δεσμού μέσα από τον οποίον ολοκληρώνεται το κάθε πρόσωπο.

Η συλλογή αποτελείται από τριάντα τρία ολιγόστιχα κομψοτεχνήματα. Το πρώτο ποίημα αρχίζει με τους στίχους: «σαν ζωγραφιά /που σε γυρνά πίσω στις ρίζες σου», λες και απευθύνεται στην ορχιδέα, στην κόρη και συνάμα στην ομορφιά της ζωής και της ύπαρξης μέσα από το άγγιγμα και τη συναισθηματική εμπλοκή που σε γυρνά πίσω στις ρίζες. Ωστόσο ο τίτλος του ποιήματος «Σελήνη διπλής ή μονής τροχιάς;»(σ. 9), αφορά σε ερώτημα και το ποίημα συνεχίζει με ένα διαζευκτικό ή, όπου το δεύτερο σκέλος αναφέρεται σε σύννεφα που έλκουν τις ανελέητες αντηχήσεις μιας μοναχικής καρδιάς, μιας ανείπωτης λάμψης, την παλιά τροχιά του φεγγαριού. Αμέσως, από το πρώτο ποίημα το οποίο παραθέτουμε στη συνέχεια, μας παρουσιάζεται η Σελήνη με τους συμβολισμούς της, η οποία αποτελεί σημαντικό άξονα της συλλογής. Φαίνεται πως όλα συντελούνται υπό το φως της. Αυτό καταδεικνύεται από την αναφορά στη Σελήνη τόσο στο προαναφερόμενο πρώτο ποίημα, όσο και στο τελευταίο της συλλογής, όπου «Της Σελήνης το σώμα» περιπλανιέται σε περίσσια θλίψη, και όπου εκφράζεται η μοναξιά της μέσα από την υπέροχη μεταφορά «Μοναχικό ποίημα/ βουνίσιο θυμίαμα/ αναζητάει.» (σ. 44).

Σελήνη διπλής ή μονής τροχιάς;

σαν ζωγραφιά
που σε γυρνά πίσω στις ρίζες σου
ή
σ’ ένα μονοπάτι αντίκρυ στα μακρινά σύννεφα
που έλκουν τις ανελέητες αντηχήσεις
μιας μοναχικής καρδιάς
προς το απύθμενο ασημί
μιας ανείπωτης λάμψης.

Του φεγγαριού η παλιά τροχιά. (σ. 9).

Το φεγγάρι επανέρχεται και αλλού, όπως και σε τίτλους άλλων τεσσάρων ποιημάτων:

«Του φεγγαριού η παλιά τροχιά»(σ. 10), στο αισθησιακό «Θέλω να ρουφήξω τις φεγγαροσταγόνες» (σ. 27), στο θρηνητικό «Η θλίψη των φεγγαριών» (σ. 35) και στο «Ελεφάντινο φεγγάρι », όπου το ποιητικό υποκείμενο στη θέα και στη λάμψη του φεγγαριού καταβυθίζεται στο όνειρο:

«Το κεφάλι μου/στο όνειρο/αναδεύει καταρράκτες/λόφους, λοφίσκους/ από τρίχες, φωλιές, ιστούς αράχνης.»(σ.37 ). 

Στην ποίηση της Βασιλικής Ράπτη απαντούν η ερωτική επιθυμία και προσμονή, η ερωτική συγκίνηση, η βίωση και ο κύκλος της που αποτελούν τον κύριο άξονα της συλλογής. Η ζωοδότρα ερωτική βίωση με τα δυο της πρόσωπα, την γλυκόπικρη διττότητά της, την ευφρόσυνη ερωτική συγκίνηση από τη μια και την παράλυση σώματος και ψυχής από την άλλη, αλλά και την έλλειψη και την απώλεια και τη νοσταλγία της. Στο ποίημα «Η νέα άφιξη» η Ράπτη αποκαλεί «γλυκόπικρη» την ποθητή μορφή που επιτέλους επιστρέφει: «η θέα της μορφής σου επιβλητική / σκοτεινή και βαθιά, γλυκόπικρη /επιτέλους επιστρέφει»(σ. 16). Ο εκλεπτυσμένος λυρισμός της ποιήτριας φαίνεται να έλκει την καταγωγή του από την αρχετυπική λυρική ποίησης της Σαπφώς.

Στο βιβλίο «Έρως ο γλυκόπικρος» η Αν Κάρσον αφού αναφέρει πως πρώτη η Σαπφώ αποκάλεσε τον έρωτα «γλυκόπικρο» και το παράδοξο το οποίο ενέχει ο έρωτας, διατείνεται ότι: «Η Σαπφώ δεν καταγράφει την ιστορία ενός ερωτικού ειδυλλίου αλλά την ίδια τη στιγμή της ερωτικής επιθυμίας. Η πίεση του έρωτα προκαλεί μια αστάθεια· η ψυχή διχάζεται. Σ' αυτό το σημείο εκφράζεται το ταυτόχρονο της ηδονής και του πόνου.»[1]  

Διαβάζουμε το θεσπέσιο σπάραγμα της Σαπφούς:

            *Νάτος πάλι ο έρωτας που λιώνει το κορμί,
νάτος, ξανά με τραντάζει,
γλυκόπικρο ερπετό, ακατανίκητο.

                       Σαπφώ, (LP, απ. 130), Αν Κάρσον, Έρως ο γλυκόπικρος  [2]

και ακολούθως την Ράπτη στο ποίημα:

Ήταν αργά

αποχαιρετιστήκαμε
στροβιλιζόμενοι
στη δίνη των αστεριών.
μεθυσμένοι από έρωτα
διώξαμε μακριά
τη θλίψη του δειλινού.
(σ.29)           

Παραθέτουμε και το απ. 34 της Σαπφώς:

Τ᾽ αστέρια γύρω από την όμορφη σελήνη, κρύβουν το λαμπρό τους πρόσωπο, όταν αυτή ολόγεμη φέγγει πάν᾽ απ᾽ τη γη… ασημένια.
                                                       Σαπφώ: απ. 34 Lobel-Page, Μετ. Ι.Ν. Καζάζης[3]

Σαν σε νοερό διάλογο με την θεσπέσια λυρική ποιήτρια, η Ράπτη απαντά με ταπεινότητα και δέος βεβαίως, χαμηλόφωνα και με έντονο λυρισμό ωστόσο:

«μέσα από τα διάφανα νερά
το άπλετο φως του φεγγαριού
με λούζει.» (σ. 24)           

Λέξεις καλά διαλεγμένες, για να σκιαγραφήσουν τους κύκλους και τα πάθη του έρωτα και της εγγύτητας, της απώλειας και της μοναξιάς, του πόθου και της νοσταλγίας. Ο λόγος πυκνός και αφαιρετικός, οι λέξεις συνταιριασμένες σαν βελονιές σε αραχνοΰφαντο πέπλο. Ολιγόστιχα ποιήματα λεπταίσθητης αισθητικής. Ποίηση απαράμιλλης εικονοποίησης και υπέροχων μεταφορών με την αξιοποίηση της αισθητικής ομορφιάς του φυσικού στοιχείου  και με μια απλότητα, πύκνωση και ξαφνιάσματα που παραπέμπουν σε ιαπωνικά χάικου

 Παραθέτουμε το ποίημα «Η λεπταίσθητη Λαίδη μου» από όπου και ο τίτλος της συλλογής:

Η λεπταίσθητη Λαίδη μου
                   Για την Τζόντι
ενώ βάδιζα προς τον πόλεμο
το βλέμμα σου
ράγισε τη σιωπή χιλιετηρίδων.
ο τρόπος ο δικός σου
έχει φωλιάσει
στο μυαλό μου.
Η ματιά σου
ο κόσμος μου
όλος.
(σ. 12)

Στο ποίημα «Αίνιγμα», η ποιήτρια, ατενίζοντας την ομορφιά και το μυστήριο του κόσμου, εκφράζει συγκινησιακά στιγμιότυπα και θεάσεις ζωγραφίζοντας εικόνες που αντλεί από την φυσικό στοιχείο, τη χλωρίδα και πανίδα για να ιερουργήσει, όπως αναφέρεται στον στίχο, υμνώντας το μυστήριο της ζωής και της αινιγματικής ομορφιάς της ύπαρξης και του έρωτα.

Αίνιγμα

γκρεμνοί, καταρράκτες, ρυάκια, πουλιά.
πλεούμενη ζωή σε ξάστερες μέρες.
πλέκοντας μπουκέτα νοσταλγίας
από άνθη αχλαδιάς και
ανασαίνοντας την ομίχλη
που έχει πιαστεί στον ιστό της αράχνης
ιερουργώ.
(σ. 15)

Σ' αυτό το ποίημα, όπως και «Στα χνάρια της Εσθήρ Μπεσαλέλ» (σ. 18), στο οποίο αρχίζει  απονέμοντας τιμή στον ποιητή, η Βασιλική Ράπτη συνομιλεί με τον Εγγονόπουλο,  ο οποίος στο ποίημα του «Παράφασις ή η Κοιλάδα με τους ροδώνες» αναρωτιέται για το «Τί είναι στη ζωή που να μην είναι αίνιγμα / γρίφος;», προσδίδοντας την απάντηση στην ερωτική γυναίκα, καθώς η κοιλάδα με τους ροδώνες συμβολίζει την γυναίκα, ένας γενικότερος συμβολισμός των υπερρεαλιστών για την ζωή και την ελευθερία. Και η Βασιλική Ράπτη στην ποίησή της τοποθετεί την γυναίκα σε περίοπτη θέση να συμβολίζει την ύπαρξη, τη φύση και τη ζωή, παράλληλα βλέπουμε το θηλυκό ποιητικό υποκείμενο να ιερουργεί πλέκοντας μπουκέτα νοσταλγίας.

Πρωτογνώρισα την ποιήτρια Βασιλική Ράπτη πριν χρόνια στην Θεσσαλονίκη, σε εκδήλωση παρουσίασης ποιημάτων της. Η Βασιλική Ράπτη ζει στις ΗΠΑ, όπου μεταλαμπαδεύει τον ελληνικό πολιτισμό μέσω της  διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας και μετάφρασης, ενώ παράλληλα προάγει την διαπολιτισμική επικοινωνία και διάδραση μέσω βιωματικών και επιμορφωτικών δράσεων, με στόχο την προώθηση της διανθρώπινης και διαπολιτισμικής συνύπαρξης, και τη διαφύλαξη και επιβίωση της πολιτισμικής και γλωσσικής διαφορετικότητας και πολυμορφίας σημαντικών πολιτισμών και γλωσσών.

Η  συλλογή «Η λεπταίσθητη Λαίδη μου», της ποιήτριας Βασιλικής Ράπτη, με την στοχοπροσύλωση, με την λυρική φωνή και την εκλεπτυσμένη ποιητική της που έλκει τις ρίζες της από την Σαπφώ, όπως και με την άψογη τεχνική και δόμηση των ποιημάτων της και τις αραχνοΰφαντες εκφάνσεις καλαισθησίας και θεάσεων, έρχεται να πλουτίσει τη σύγχρονη ελληνική ποίηση με ένα άνοιγμα κι έναν κοσμοπολίτικο αέρα φρεσκάδας και ανανέωσης.
 

 

[1]  Αν Κάρσον, Έρως ο γλυκόπικρος, μετάφραση Αν Κάρσον, Δώμα, 2019,
σ. 16                                                                                         

[2] Σαπφώ, (LP, απ. 130), Αν Κάρσον, Έρως ο γλυκόπικρος,
|μετάφραση Αν Κάρσον, Δώμα, 2019, σ. 15

[3] Σαπφώ,  απ. 34 Lobel-Page, Μετ. Ι.Ν. Καζάζης                                                                                                 

https://www.greek-
language.gr/digitalResources/ancient_greek/anthology/poetry/browse.html?
text_id=289

________________________________

* Η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη είναι κλινικός ψυχολόγος (Msc) και μέλος της Εταιρείας

Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης (ΕΛΘ). Έχει εκδώσει 5 ποιητικές συλλογές, μια συλλογή διηγημάτων και δυο βιβλία μετάφρασης σουηδικής ποίησης, ενώ δημοσιεύει, ποιήματα, μεταφράσματα, διηγήματα και κριτικές αναγνώσεις σε έντυπα και ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά. Τελευταίο της βιβλίο είναι η ποιητική συλλογή «Όλα σιγούν εκκωφαντικά ηχούν ακατάληπτα» (εκδ. Ρώμη).

 


Ημ/νία δημοσίευσης: 29 Ιανουαρίου 2022