Γράφει ο Νίκος Σιδέρης

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΕΚΕΙ ΑΠ' ΟΠΟΥ ΞΕΚΙΝΟΥΝ ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΚΑΙ ΔΕΝ ΦΘΑΝΕΙ ΚΑΝΕΙΣ

Για το βιβλίο του Γιώργου Βέη
"Για την ποιητική γραφή"
Εκδόσεις ύψιλον 2021

Η ανάγνωση της συλλογής δοκιμίων "Για την ποιητική γραφή" του Γιώργου Βέη αφήνει μία γεύση εμπειρίας διάσχισης του λεπτοφυούς ανοίκειου της ποίησης που απολήγει, μεταξύ άλλων, σε ηδύ στοχασμό. Είναι αξιοσημείωτα έκκεντρη ως προς την κοινή εμπειρία η αίσθηση της καταβύθισης στον στοχασμό και τον λόγο ενός ποιητή ο οποίος, με σκάφανδρο γραφή εγγύτατη στην ποιητική, ελάχιστα στηριγμένη σε έννοιες, βυθίζεται στα σπλάχνα της ποιητικής γραφής αναζητώντας την υποβρύχια τοπογραφία της ― ή ανατέμνει το σώμα του ποιητικού λόγου για να το γνωρίσει, έχοντας επίγνωση του ότι στο τέλος πάντοτε κάτι θα διαφεύγει από τα δίκτυα και της γλώσσας και της απεικόνισης: Το Μυστήριο, όπως λέει ο Γιώργος Βέης, ή το Πραγματικό ως πυρήνας των πραγμάτων του πνεύματος, όπως λέει κάποιος κοινός πνευματικός φίλος (Ζακ Λακάν).

Αποκομίζω λοιπόν την ακόλουθη αίσθηση: Κάθε λόγος (discours-e) είναι απόπειρα απάντησης σε ένα ρητό ή εξυπονοούμενο ερώτημα που ο Άλλος απευθύνει στο υποκείμενο. Διαβλέπω λοιπόν ότι το υπόρρητο ερώτημα, το οποίο κρυφίως περιγράφει τον λόγο του Γιώργου Βέη εδώ, είναι της ακόλουθης τάξης: "Γιατί δεν είναι κάθε λόγος, αλλά και κάθε εμπειρία, ποίηση;" Το ίδιο ερώτημα υπόκειται, άλλωστε, και του ελυτικού αποφθέγματος που παραθέτει στη σελ. 17: «Οι κακοί ποιητές τρέφονται από τα γεγονότα, οι μέτριοι από τα αισθήματα και οι καλοί από τη μετατροπή του τίποτε σε κάτι».  Ή, αλλιώς: Πού κείται το όριο της ιδιότητας "ποίηση" όταν επιχειρείται η απόδοση του κατηγορήματος σε κάποια όντα γραφής σε αντιδιαστολή προς κάποια άλλα, στα οποία δεν αρμόζει;

 Η δομικά καταληκτική αναφορά στο Πραγματικό και το Μυστήριο καταδεικνύουν το πυρηνικό στοιχείο της κάθε διαδοχικής και πάντοτε ασυμπτωτικής απάντησης, την οποία και ο Γιώργος Βέης πολυσχιδώς προσεγγίζει με τον τρόπο του Προυστ και του Πικάσσο, ήτοι από πολλές ταυτόχρονα οπτικές γωνίες: Το εν λόγω όριο αντιστοιχεί στο πράγμα ― που η έκφανσή του ως Πράγμα, ήτοι ως το άφατο και ανείκαστο που αφορά το υποκείμενο, αντιπροσωπεύει και τον τροφοδότη της ατέρμονης ποιητικής προσπάθειας. Το πράγμα το οποίο ο ποιητικός λόγος ενδοβάλλει ως παραπομπή εκτός εαυτού, με τον τρόπο της αλληλοπεριχώρησης. Υπάρχω μόνο με πράγματα; Όχι βέβαια. Υπάρχω μόνο με ποίηση; Όχι βέβαια. Αλλιώς υπάρχω: Πολιορκώ τα πράγματα με τις λέξεις, τις λέξεις με εικόνες και τις εικόνες με αισθήσεις. Και έτσι φτάνω στη χώρα του νοήματος, το οποίο εμπεριέχει και ό,τι του διαφεύγει χωρίς να υποφέρει η αρτίωσή του από την έλλειψη. Εκεί βιώνεται η εμπειρία που τόσο οικεία την καθιστά η ποίηση: Η ιδιογενής απόλαυση του σατόρι ― της φώτισης, με ρίσκο κι απόλαυση.

Κρατώ ακόμη ένα ζωτικό στοιχείο της στοχαστικής ανέλιξης του λόγου του Γιώργου Βέη: Το δυσχερέστατο ζήτημα της έννοιας και της θεωρίας. Το μεγάλο αγκάθι εδώ είναι ότι κάθε συνεκτική θεώρηση, όπως η δική του, είτε ρητά προσφεύγει σε οριζόμενες έννοιες (concepts) και κανόνες συμπερασμού, είτε υπόρρητα διέπεται από "αυθόρμητες έννοιες" (notions). Η υπέρβαση των παραδόξων και των "κομψών σοφισμάτων" εδώ συνίσταται, θεωρώ, στο εξής: Κάθε θεωρητική κατασκευή ισοδυναμεί με σύστημα μεταφορών, ειδικότερα δε με μία εύλογη μυθοπλασία. Η ειδοποιός διαφορά της από άλλα είδη λόγου έγκειται στο ότι αναδέχεται για τον εαυτό της ως δεσπόζοντα τα κριτήρια εγκυρότητας και γονιμότητας του "εύλογη" και όχι του "μυθοπλασία". Έχω την εντύπωση ότι και το δικό του διάβημα αυτή τη χρυσή τομή σκιαγραφεί: Αναζητούμε γνώση ακόμη και για ό,τι υπερβαίνει τη γνώση (όπως η ποίηση) έχοντας πλήρη επίγνωση ότι μας καλεί ο ορίζοντας: όσο πλησιάζουμε εκεί που τον είδαμε, τόσο διευρύνεται ο κόσμος της συνείδησης, καθώς και το σύμπαν του ασυνείδητου τέρατος (με τη σημασία του σολωμικού "κι ο ουρανός το τέρας").

Το βιβλίο του Γιώργου Βέη είναι ένας αναβαθμός σε ένα έργο ανοιχτό. Λειτουργεί ως πύλη τόσο για τον κόσμο των ερωτημάτων που θέτει η ποιητική γραφή, όσο και των αποπειρών απάντησης σε αυτά, με τρόπο που θέτει σε κίνηση και τη συγκίνηση και την ευαισθησία και τη σκέψη. Πολύτιμη συνεισφορά στο περιβάλλον της post-truth φρεναπάτης. 

Ο Νίκος Σιδέρης είναι ψυχίατρος, ψυχαναλυτής και συγγραφέας