Γράφει η Έρη Σταυροπούλου

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΔΕΜΕΡΤΖΗ

«Πώς κλίνεται το ρήμα όλλυμι»

Όλλυμι όλλυς όλλυσι
-και αίφνης απωλέσθη.
Έκτοτε παραμένει σθεναρά παρ’ όλες τις αναζητήσεις
τύπος άγνωστος στη μνήμη.
Δεν ανασύρεται με τίποτα.
Όλη η εντρύφηση στα λεξικά πήγε χαμένη τότε
Απώλετο
Ίσως επειδή τρομοκρατούμαι Όλλυμι
Σβήνω και χάνομαι πού πάω Όλλυμι;
Η απειλή παρούσα μη χαθώ
Να μη χαθώ φοβάμαι, την απώλεια
Όχι την τρέλα, αυτή δεν τη φοβάμαι τόσο
-άλλη κι αυτή
πού άλλοτε γραφόταν όχι μ’ ένα λάμδα αλλά με δύο
κι έτσι κάπου στο βάθος τελικά η τρέλλα
έκρυβε μέσα της καλά το ρήμα όλλυμι
και τώρα λέω μήπως αυτός ο κρυφός άσσος στο μανίκι της
είναι που σπρώχνει τους τρελούς να τα ’χουνε χαμένα-
έτσι κι αλλιώς
σε μιαν αλλέα του κοιμητηρίου μελετώντας την αισθητική των τάφων
-πόσο ταιριάζουνε τα γιασεμιά στα λευκά μάρμαρα- εκεί λοιπόν το ρήμα όλλυμι
έπαιζε κλέφτες κι αστυνόμους
σαλτάροντας εν ριπή οφθαλμού
από μνήμα σε μνήμα
Ίσως γι’ αυτό να τρεμοπαίζει η μνήμη
και συνεχώς γι’ αυτό να τρέχει να κρυφτεί
και πια γι’ αυτό να μη γνωρίζει ούτε όλλυς ούτε όλλυσι
παρά να σκιάζεται μονάχα μη με φάει μη με καταπιεί
αυτό το όλλυμι το πανταχού παρόν
το ολέθριο όλλυμι αυτό που πάντα προλαβαίνει
όλλυμι ολισθηρό και ανοιχτό και στρογγυλό σα στόμα
όλλυμι ενεδρεύον λιμασμένο όλλυμι
που ολολύζει κι αλυχτάει σαν κακό σκυλί τη νύχτα

Ασκήσεις Απωλείας (2014) τιτλοφορείται η ποιητική συλλογή της Δέσποινας Δεμερτζή και ανταποκρίνεται απόλυτα στον τίτλο της. Το πρώτο ιδιαίτερα μέρος της αποτελείται από επτά ποιήματα-ασκήσεις πάνω στον θάνατο, το χαμό, την απώλεια. Ένα τέτοιο θέμα θα μπορούσε να οδηγήσει την ποιήτρια στο θρήνο. Εκείνη, αντίθετα, χωρίς να κρύβει το σεισμό της στέρησης και του χωρισμού, τον διοχετεύει σε σκέψεις και εικόνες που φανερώνουν περισσότερο μια φιλοσοφημένη εγκαρτέρηση και παραδοχή της καταστροφής.

Το εκτενέστερο: «Πώς κλίνεται το ρήμα όλλυμι» αρχίζει (θυμίζοντας το «Ο πληθυντικός αριθμός» της Κικής Δημουλά) σαν γραμματική άσκηση: πρώτο, δεύτερο, τρίτο ενικό πρόσωπο, ενεστώτα χρόνου ενός δύσκολου εις –μι ρήματος (απώλεια, ομόρριζη λέξη). Ρήμα επαναλαμβανόμενο στις αρχαίες τραγωδίες, όπου η απώλεια της ζωής είναι σταθερό μοτίβο. Ο λόγος για τη γλώσσα διατηρείται ως την αναφορά στην παλαιότερη ορθογραφική γραφή της τρέλλας και στην οπτική ομοιότητά της με το όλλυμι.

Τι χάνεται όμως εδώ; Άνθρωπος ή μνήμη; Είναι φανερό, ότι, αν και υπονοείται το πρώτο, είναι το δεύτερο για το οποίο αγωνιά η φωνή της αφηγήτριας. Με ρυθμό ασθμαίνοντα, με φανερή αγωνία να προλάβει να μην χάσει τη μνήμη, γιατί μαζί της θα χαθεί και η ίδια, βλέπει να την κυνηγά το αναπότρεπτο.

Εξαιρετικής ποιότητας τα λεκτικά παιχνίδια, όχι μόνο η αυξανόμενη παρουσία του όλλυμι, που κυριεύει τους τελευταίους στίχους, αλλά και οι άφθονες παρηχήσεις και συνηχήσεις (μνήμα-μνήμη). Το ρήμα όλλυμι ζωντανεύει και διεκδικεί. Η φιλολογική ψυχραιμία των πρώτων στίχων μεταβάλλεται σχεδόν σε πανικό, ενώ η ρομαντική ενατένιση του θανάτου σε αλέες κοιμητηρίων και ευωδιά γιασεμιών φαίνεται να εξαγριώνει το αρχαίο όλλυμι που γνωρίζει τα σύγχρονα κόλπα και ενεδρεύει για το τελικό κτύπημα.