Η Ατλαντίδα του Τώρα
Ομιλία του Σάββα Μιχαήλ στην παρουσίαση του βιβλίου
του Δημήτρη Κατσαγάνη
ΔΙΑΜΕΡΙΣΕΙΣ
στις 12 Δεκεμβρίου 2005 στο Δημαρχείο Καισαριανής
1. …
και η Ατλαντίδα που ήταν κάποτε εκεί
βουίζει και ψάχνεται
στα χείλη του να μιληθεί σαν Τώρα1
Η βυθισμένη ήπειρος των περασμένων αναδύεται με υπόκωφη βοή. Έρχεται από το βυθό του κάποτε. Ψάχνει το δρόμο για να φανεί στο φευγαλέο κύμα της ομιλίας, για να μιληθεί σαν Τώρα, στο κύμα του Τώρα, στα χείλη του ποιητή. Μα υπάρχει Τώρα;
Ο ποιητής Δημήτρης Κατσαγάνης (ΔΚ) νοιώθει έκπληξη από την επανεμφάνιση του άλλοτε σε μια άλλη σκηνή, εκεί που μιλάει το υποκείμενο του ασυνειδήτου σαν Τώρα. Και την έκπληξή του την διαμερίζει, την χωρίζει σε ποιήματα και την μοιράζεται με όποιον ευαίσθητο ακροατή στρέψει την προσοχή του στις Διαμερίσεις, το τελευταίο ποιητικό του βιβλίο.
Από ποιο βυθό, όμως, αναδύεται η χαμένη Ατλαντίδα, η όποια Ατλαντίδα, μαζί κι αυτή για την οποία κάνουν λόγο οι Διαμερίσεις; Και ποια είναι η άλλη σκηνή της επ-ανόδου της;
Μια τερτσίνα από το CantoXIVτου Infernoτου Ντάντε, που μας εισάγει σαν mottoστις Διαμερίσεις, συμπυκνώνει τα ερωτήματα
Eioalui: “Se‘lpresenterigagno
Sidirivacosí dalnostromondo,
Perché ciapparpur aquestovivagno?”
Και του είπα εγώ: «Αφού το ρυάκι ετούτο
Ψηλά πηγάζει απ’ το δικό μας κόσμο,
Γιατί στην όχθη αυτή φάνηκε μόνο;»2
[μετάφραση Γ. Κότσιρα]
Το παράδοξο είναι ότι η μυθική Ατλαντίδα, η χαμένη ήπειρος που εμφανίζεται στην άλλη σκηνή και μιλιέται στην αλλόκοσμη όχθη της ποίησης, έρχεται απ’ το δικό μας κόσμο, dalnostromondo. Τότε, γιατί ο κόσμος που χάθηκε γιατί στην όχθη αυτή- στην όχθη του Απόκοσμου- φάνηκε μόνο;
2. Ας πάρουμε σαν οδηγό αυτή την δαντική τερτσίνα και στην δική μας συνομιλία με τις Διαμερίσεις.
Στο CantoXIVτης Κόλασης, ο Βιργίλιος κι ο Ντάντε διαβαίνουν την φλεγόμενη έρημο των βασάνων όσων εξεγέρθηκαν με βία κατά του Θεού και συναντούν τα ποτάμια του Άδη. Σε μια καταπληκτική υδρογραφία του άλλου κόσμου, ο Βιργίλιος μιλάει για τη μία και μόνη πηγή αυτών των αλλόκοσμων υδάτινων ρευμάτων-του Αχέροντα, της Στυγός, του Φλεγέθοντα, του Κώκυτου, στη Κόλαση, της Λήθης στο Καθαρτήριο: omniaistafluminaoriunturabunofonte3που βρίσκεται όχι στο επέκεινα αλλά στον δικό μας γήινο ιστορικό κόσμο.
O Βιργίλιος την εντοπίζει στο όρος της Ίδης, στη Κρήτη, στη κεντρική διασταύρωση των τριών ηπείρων του κόσμου, μετά τη χρυσή εποχή του Κρόνου. Εκεί ορθώνεται το άγαλμα ενός Γέροντα με όλα τα γνωρίσματα που είδε στο όνειρό του ο Ναβουχοδονόσορας στο προφητικό βιβλίο του Δανιήλ: η κεφαλή του είναι χρυσή, ο θώρακας κι οι βραχίονες αργυροί, η κοιλιά και η λεκάνη χάλκινη, οι μηροί σιδερένιοι και τα πόδια πήλινα. Η διαδοχή των υλικών σε μια καθοδική κλίμακα αξίας και αντοχής εκδηλώνει την φθορά, την έκπτωση της ανθρωπότητας που παρακμάζει μέσα στον ιστορικό χρόνο. Στο δαντικό όραμα το άγαλμα, με εξαίρεση την χρυσή κεφαλή, έχει παντού στο σώμα του ρωγμές από όπου κυλούν τα δάκρυα των ιστορικών βασάνων της χειμαζομένης ανθρωπότητας. Αυτά τα δάκρυα θα ποτίσουν το χώμα, θα το διαπεράσουν και θα γίνουν ποταμοί του Άδη.
Η δαντική αλληγορία, ενάντια στα επικρατούντα δόγματα αλλά και με όλη την τόλμη των Νέων Καιρών που μόλις χάραζαν, τοποθετεί ευθαρσώς την πηγή των ανθρώπινων δεινών στον χρόνο της Ιστορίας, στην εμμένεια του υλικού κόσμου. Από κει αρδεύεται και το επέκεινα.
Αυτό δεν σημαίνει ότι σ’ αυτό τον άλλο χώρο, ο Ντάντε απλώς μεταφέρει τα ιστορικά δρώμενα, χρησιμοποιώντας το επέκεινα σαν μια θεατρική σκηνή μίμησης της Ιστορίας, όπως μια ανάγνωση του ιστορισμού ισχυρίζεται ´ ούτε, πάλι, ανάγει το ιστορικά σχετικό σε μεταφυσικό απόλυτο, σε πεπρωμένο, όπως επιμένει μια ρομαντική ανάγνωση. Το αιώνιο δεν είναι η σκιά του ιστορικού ούτε το ιστορικό μπορεί ποτέ να αναχθεί στο αιώνιο.
Το ερώτημα του Ντάντε είναι πέραν παρομοίων ερμηνειών. Αφού τοποθετήσει την πρωταρχική πηγή των δεινών στην Ιστορία, εκείνο που τον απασχολεί, είναι: γιατί τα υπόγεια ρεύματα της να εμφανίζονται σε luogoeterno, σε τόπο αιώνιο; Ο τόπος του αιώνιου, βέβαια, παραμένει ακόμα στον Ντάντε εκείνος της θεολογίας- αλλά μιας θεολογίας ήδη πολύ ανήσυχης, που δεν μένει στον Θωμά τον Ακινάτη αλλά εμπνέεται και από τον εχθρό του, τον καταδιωγμένο, αφορεσμένο και δολοφονημένο αβερροοϊστή SigerdeBrabant, όπως κι από τα επαναστατικά χιλιαστικά οράματα του Ιωακείμ ντι Φιόρε. Ο Φλωρεντινός τοποθετεί και τους δυο στον Παράδεισο. Το κυριότερο που απασχολεί τον Ντάντε και που συνοψίζεται στη τερτσίνα που συζητάμε- και που έχει κεντρική σημασία για το όλο εγχείρημα της Commedia- δεν είναι απλώς το ιστορικό ή το αιώνιο αλλά η σχέση ανάμεσά τους: πώς το ιστορικό αποκαλύπτεται μόνο στο αντίθετό του;
Ο μεγάλος Φλωρεντινός, μαζί και το ερώτημά του, ακριβώς επειδή εμφανίζονται στο λυκαυγές της αστικής νεωτερικότητας ρίχνουν την μακριά σκιά τους μέχρι τους ποιητές του λυκόφωτος της ίδιας μακραίωνης εποχής- μέχρι έναν EzraPound. Hσκιά πέφτει και στον ελληνικό χώρο, στο τόπο όπου η νεότερη ποίηση γεννήθηκε μαζί με τον Διονύσιο Σολωμό, πάνω στο έδαφος του δημοτικού τραγουδιού, κάτω από τ’ άστρα της ορθόδοξης Ανατολής κι ανάμεσα σε δύο Νεκρούς: την σκιά του Ομήρου και την σκιά του altissimopoetaDanteAllighieri.
3.O Δημήτρης Κατσαγάνης έκανε την ποιητική του μαθητεία πρωτευόντως στο δημοτικό τραγούδι, στον Σολωμό, στον Σωκράτη Σκαρτσή και τη ποίησή του της αμεσότητας της οντολογικής επαφής με την γλώσσα, μαθαίνοντας, όπως γράφει στις Διαμερίσεις
Ποιος Έρωτας κρατάει θερμά
Τις θεμελιώδεις λέξεις των ανθρώπων4
Η μαθητεία συνοδεύτηκε από μια συνεπή θητεία: ο ΔΚ άσκησε το ποιητικό του βλέμμα με την ιστορική υλιστική αντίληψη της επαναστατικής σχολής του Λέοντα Τρότσκυ. Από μια άποψη ήταν αναπόφευκτο να έρθει αντιμέτωπος με το μέγα δαντικό ερώτημα.
…Se’lpresenterigagno
Sidirivacosí dalnostromondo...
... Αφού το ρυάκι ετούτο
Ψηλά πηγάζει απ’ το δικό μας κόσμο…
Κι η χαμένη Ατλαντίδα του ποιητή ΔΚ ήταν κάποτε εκεί, πριν τον καταποντισμό της: στον δικό μας κόσμο της Ιστορίας.
Μέσα στη παγκόσμια δίνη που την καταπίνει, διαφαίνονται αχνά τα χαρακτηριστικά της που χάνονται Είναι εκείνα της Ελλάδας της αγροτικής κοινότητας που σβήνει
Με κλειστή πόρτα
η αυλή θα κοιμάται.
Μέσα οι γονείς μεγαλώνουν
για τα σύννεφα,
και τα παιδιά για τον ήλιο.
Το αηδόνι;
………………………
Εγώ τους έκλαψα τους χωριανούς μου προτού πεθάνουν
έτσι που δεν τους έκλαψαν ποτέ οι δικοί τους.5
Κι ακόμα
Ποιος είναι ο ξένος χωριανοί και ποιος δικός μας;
Οι πέρδικες που πέρασαν έχουν μανάδες τις τρυγόνες6
Η ιστορική φθορά της κοινότητας, οι ρωγμές στο γεροντικό της άγαλμα, για να θυμηθούμε ξανά τη δαντική αλληγορία, δημιουργούν ένταση ανάμεσα σ’ αυτό που χάνεται και στο νεωτερικό. Δάκρυα που δεν βρίσκουν χώρο να συγκρατηθούν- το παλιό και το νέο τα αποδιώχνουν κι έτσι χάνονται στα υπόγεια κενά ενός Άδη.
Χαρακτηριστικό δείγμα ένα δημοτικό ή μάλλον η απόπειρα του ΔΚ για ένα νέο δημοτικό που χάνεται σαν λυγμός, πέφτοντας σαν κραυγή χωρίς ήχο στο κενό ανάμεσα στο τραγούδι του λαού της υπαίθρου και στην έντεχνη άρια της μοντέρνας όπερας των πόλεων
δ η μ ο τ ι κ ό α´
Το παρελθόν πλεγμένο χιόνι στο κλαρί
Και η Μαρία Κάλλας υψώνεται Τρυγόνα η ορφανή
Ανάρια ακούγεται ο λυγμός και η ανάσα ανάρια.
Μάνα που σιγοτραγουδάς της ξενιτιάς την άρια.7
Αυτό τον αγροτικό κόσμο που χάνεται ο ΔΚ δεν τον απομονώνει ρομαντικά από την πορεία της Ιστορίας. Ο κόσμος αυτός συνεχίζει να κουβαλάει πάντα πάνω στο κορμί του τα σημάδια του αδικοχαμένου επαναστατικού Πολέμου των Χωρικών, σάρκα από τη σάρκα όχι μόνο μιας Αντίστασης αλλά μιας αληθινής κοινωνικής επανάστασης στα κατοχικά και μετακατοχικά χρόνια. Σε μια δεύτερη απόπειρα δημοτικού μιλάει για τις ανοιχτές πληγές
δ η μ ο τ ι κ ό β´
Απέναντι
Πληγές.
[...]
Απόψε έπεσα πενήντα χρόνων δάκρυ,
Διαμαντικό αναπόδραστο
Ενός πολέμου των λαιμών
Και μιας ειρήνης,
Όπως στρέφονταν οι φλέβες
Και οι συλλαβές
Να αιμορραγήσουν
Κι ο κόσμος με ξεχώριζε
Μ’ ένα φιλί φαρμάκι
Το ‘χεις αυτό που τραγουδάμε
‘κάψανε τα Καλάβρυτα
Δίστομο και Κομμένο,
Αν μ’ αγαπάς να μου το πεις»;8
Οι μνήμες δεν επανέρχονται απλώς: δεν φύγανε ποτέ. Μνήμες του Γράμμου και της ήττας και της πάλης ενάντια στην ήττα
Ο ήλιος και άπας ο Γράμμος
Γυρίζει πίσω,
Ωραία με παίρνει
Ο χρόνος που στέκεται
Να ξαναγίνει όπλο.
[...]
Τελευταία λέξη δεν υπήρξε.9
Η μνήμη κυρίως επιβάλλει τη συνειδητοποίηση μιας ιστορικής εκκρεμότητας σε παγκόσμια κλίμακα
Η μοναχική ελευθερία
αποκοιμιέται στις άλλες λέξεις.
Θυμήσου τα νησιά της εξορίας
και προπαντός την υδρόγειο
που εκκρεμεί στην ομίχλη της.10
Η μνήμη δεν έχει να κάνει με τετελεσμένα γεγονότα. Είναι μέρος μιας ανοιχτής διαδικασίας. Γράφει ο ποιητής των Διαμερίσεων
Πολλές φορές αρνούμαι το γινόμενο Μνήμη.
Προτιμώ τη διαρκή πράξη,
Το Τότε του Τώρα
σε αναστάσιμο πολλαπλασιασμό.11
Αλλά το Τότε του Τώρα, δεν είναι άλλο από την Ατλαντίδα του Τώρα!
4. Ένας πρόχειρος υπολογισμός στα ποιήματα που εμπεριέχονται στη παρούσα συλλογή δείχνει ότι οι περισσότερες αναφορές γίνονται στο παρελθόν, έπεται το μέλλον, ενώ το παρόν καταλαμβάνει τον κεντρικό χώρο του ελάχιστου.
Αυτό, μήπως, δεν ήταν που είχε επισημάνει σαν κεντρικό πρόβλημα της εποχής μας κι ο Stéphane Mallarmé ; Iln’ estpasdeΡrésent,12δεν υπάρχει παρόν, σκεπάζεται διαρκώς το χάσμα ανάμεσα σε ένα παρελθόν που σταμάτησε να υπάρχει και σ’ ένα μέλλον που δεν φαίνεται ακόμα.
Η επιμονή των Διαμερίσεων στο παρελθόν είναι έκδηλη. Το είδαμε π.χ. στον στίχο
Το παρελθόν πλεγμένο χιόνι στο κλαρί13
ή στον εκμηδενισμό της κοινότητας
Όλοι έφυγαν με το επώνυμό τους.
Και στα παράθυρα οι ψυχές
Τρώγοντας το Τίποτα
Και πίνοντας το διπλανό Νεράκι14
ή και στους ακροτελεύτιους στίχους της συλλογής που κάνουν καθαρό το ζητούμενο
Κι ύστερα ήσυχα
ήσυχα να αποχωριστώ
το παρελθόν μου15
Το μέλλον διεκδικεί τα πρωτεία από το παρελθόν και συχνά το συνοδεύει ή κι αλληλοδιεισδύει μαζί του. Στο παρελθόν δεν είναι άγνωστη η καβαφική μυστική βοή των πλησιαζόντων γεγονότων16
Παιδιά ακούγαμε στην άσφαλτο
Των περασμένων την ανάληψη
Και την βοή των ερχομένων
[...]
Ποια μέλλοντα με πέρασαν
Και που να χτίσαν τη φωλιά τους!17
Κι ακόμα κι οι θάνατος συμπαρασύρεται από τον Μέγα Έρωτα του Μελλοντικού
Είναι κι αυτοί οι ευλογημένοι
Περίπατοι των νεκρών
Κατά τη διάρκεια της νυκτός
Που ορθρίζουν βαθέως το πνεύμα
Στο Μέγα Έρωτα του Μελλοντικού18
Όμως, το Τώρα;
Κελαηδισμούς της ομορφιάς στο στόμα
Τόσο λεπτό το Τώρα.19
Λεπτότατο το φευγαλέο Τώρα, αδιόρατο, σχεδόν αόρατο. Κι όμως σ’ αυτό, στη Στιγμή, στο εν ριπή οφθαλμού, βρίσκεται ο δαντικός luogoeterno!
5. Όπως γράφουν κι οι Διαμερίσεις
Εκεί που φαίνεται
ότι όλα ανήκουν στο παρελθόν
έρχεται ο επαναστατικός σύνδεσμος
της αιωνιότητάς μας
και τα σπρώχνει βάναυσα ή χαρούμενα
ενώπιον του μεγάλου ερωτικού ανέμου
να αποκριθούν και να αναφέρουν πεπραγμένα20
Το αιώνιο είναι το Άλλο του πρώτου, του ιστορικού, το αρνητικό του άμεσου(Λένιν). Και η Στιγμή, το εξαίφνης του πλατωνικού Παρμενίδη, αυτό το άτοπον, η ριπή οφθαλμού(Oieblikket) του Kierkegaardείναι όπως έδειξε κι ο τελευταίος το σημείο σύνδεσης και σύγκρουσης του ιστορικού χρόνου και του άλλου του, του αιώνιου. Ή, αν προτιμάτε, είναι ο επαναστατικός σύνδεσμος της αιωνιότητάς μας. Η κρίσιμη στιγμή της απόφασης που αλλάζει στη πράξη την Ιστορία. Και στην ποίηση, η Στιγμή της μεγαλύτερης λυρικής έντασης ανάμεσα στο Έξω και το Μέσα, στο Καθολικό και το Ατομικό.
Ο Βιργίλιος, στο CantoXIVτης Κόλασης δίνει μια πρώτη απάντηση στο ερώτημα του Ντάντε. Του επισημαίνει όχι μόνο την γεωμετρία του άλλου τόπου και τους κύκλους της Κολάσεως αλλά προπαντός την σπειροειδή ανέλιξη της δικής τους πορείας που επιτρέπει στον Φλωρεντινό να βλέπει το απρόσμενο, cosanova. Κι ακόμα του θυμίζει τη σπειροειδή κίνηση του ίδιου του υδάτινου στοιχείου: ξεκινάει από τα δάκρυα της φθοράς της ανθρωπότητας μέσα στην Ιστορία στον επίγειο κόσμο και χρόνο, βυθίζεται στο αντίθετό του, στον τόπο της αιώνιας οδύνης, μετατρέπεται σε ποταμούς της Κολάσεως για να γίνει, στη Λήθη, νερό του καθαρμού, πριν την άνοδο στον επίγειο Παράδεισο.
Σ’ αυτή τη διαλεκτική ανάμεσα στον ίδιο τον χρόνο και στο ρήγμα του χρόνου μέσα στο χρόνο, μ’ άλλα λόγια στη διαλεκτική του χρόνου και της αιωνιότητας , ο επαναστατικός σύνδεσμος, όπως τον αποκαλεί ο ποιητής, είναι η στιγμή του λεπτότατου Τώρα.
Η εποχή μας διψάει όχι για το καθημερινό μηδέν αλλά για το παρόν που είναι απόν, για το Τώρα που θ’ αλλάξει τα πάντα. Σε τελευταία ανάλυση ο SoerenKierkegaard είχε δίκιο: Η Ιστορία γεννιέται μοναχά στη Στιγμή, εν ριπή οφθαλμού! Η επανάσταση το ίδιο.
11-12/12/05
Ημ/νία δημοσίευσης: 16 Φεβρουαρίου 2006
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ 18
- Στάθης Κουτσούνης, Μπροστά σε αλλότριο ρόπτρο. Κριτικές επισκέψεις και άλλα κείμενα (1989 - 2020)
- Παυλίνα Παμπούδη, Νυχτολόγιο,
- Για το βιβλίο του Γιώργου Βέη: ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΕΚΕΙ ΑΠ' ΟΠΟΥ ΞΕΚΙΝΟΥΝ ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΚΑΙ ΔΕΝ ΦΘΑΝΕΙ ΚΑΝΕΙΣ
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ 16
- Βασιλική Ράπτη, Η λεπταίσθητη Λαίδη μου
- Αλέξιος Μάινας, Προσκόμματα και ποιμαντικές λύσεις...
- Αλέξιος Μάινας, Προσκόμματα και ποιμαντικές λύσεις
- Θεοδόσης Πυλαρινός: Ο ποιητής Αντώνης Φωστιέρης
- οι Κυψέλες του Γιώργου Αλισάνογλου και η Παπούσα της Βίκυς Κατσαρού
- Ποιητική της ζωής
- ΑΝΤΩΝΗΣ ΦΩΣΤΙΕΡΗΣ – "ΘΑΝΑΤΟΣ Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ"
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ 15
- Χλόη Κουτσουμπέλη, Η γυμνή μοναξιά του ποιητή Όμικρον
- Παυλίνα Παμπούδη, Σημειώσεις για το άγραφο
- Παυλίνα Παμπούδη, Σημειώσεις για το άγραφο
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ 14
- ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΛΕΞΙΟΥ, Φωτογραφία ξωμάχου ή Τα μάγια
- Άννα Γρίβα, Δαιμόνιοι
- Στου κανενός τη χώρα του Στάθη Κουτσούνη,
- Παναγιώτα Λάσκαρη, “Μικρή σπουδή πάνω στο πρόσωπο ενός Τεύκρου – Συνομιλώντας με τον Γιώργο Σεφέρη”
- Χρύσα Ευστ. Αλεξοπούλου, Πορείες Κατάδυσης
- ΣΑΤΙΡΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΕΥΧΗ: ΛΙΓΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΑ PIXELS ΤΟΥ Δ. ΚΟΣΜΠΟΥΛΟΥ
- Πέτρος Γκολίτσης, Σφαχτάρια στο λευκό, Θράκα, 2020
- ΟΙ ΑΝΘΙΣΜΕΝΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ ΤΗΣ ΑΝΘΟΥΛΑΣ (ΔΑΝΙΗΛ)
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ 13
- Ο χρόνος είναι ποίηση
- Στάθης Κουτσούνης Άννα Βασιάδη,
- ΟΙ ΠΟΛΛΑΠΛΟΙ ΚΟΣΜΟΙ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΗ
- Γιώργος Βέης, Βράχια
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ 12
- Ο θρίαμβος του ασήμαντου, του ανώνυμου και του μηδαμινού. Ιωάννης Πανουτσόπουλος
- Ανθούλα Δανιήλ "Δεκαετίες τερματίζουν όλες μαζί στο νήμα"
- Βασίλης Λαδάς, "Λεύκωμα"
- Αποξέοντας τον παλίμψηστο συμβατικό πάπυρο και «σκρατσάροντας» τον ηλεκτρονικό: «Η ποίηση να είναι ασφαλής!»
- Με το μέτρο της ποίησης
- Ξαναδιαβάζοντας τη συλλογή του Αντώνη Φωστιέρη Ποίηση μες στην Ποίηση
- Δημήτρη Χουλιαράκη, Ψυχή στα δόντια,
- Ξάνθος Μαϊντάς, Αφανών Γυναικών
- Alda Merini, Θεϊκή μανία, μτφρ. Έλσα Κορνέτη
- SILENCIO / ΣΙΩΠΗ
- Σάρα Θηλυκού, Το όνομά τους
- Eva Runefelt, Στα χέρια της μνήμης
- ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΠΛΗΚΤΡΟΛΟΓΙΟΥ
- Ρούλας Αλαβέρα, Ηλεκτρονικός Πάπυρος,
- ΔΗΜΗΤΡΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ: ΕΙΚΟΣΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΧΤΥΠΟΙ ΚΑΙ ΣΙΩΠΗ
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ 12
- KATOIKOI TΟΥ ΠΛΗΚΤΡΟΛΟΓΙΟΥ 2
- Λαθραία οργή, της Λίλυς Εξαρχοπούλου (εκδόσεις Μελάνι 2018)
- Ο κόσμος «γεννιέται» σε τρεις πράξεις
- Παναγιώτης Αρβανίτης, Παράθυρο στο Βερολίνο, Γαβριηλίδης, 2019
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ 11
- Η θαμπάδα της ύπαρξης ( ή η λευκόφαιη υφή της)
- Αλόη Σιδέρη, Ανάμεσα στο μακριά και το πιο μακριά
- Μάρκος Δενδρινός, Το χρυσάφι του Δόγη
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ 9
- ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΠΛΗΚΤΡΟΛΟΓΙΟΥ
- Τάναϊς: Μία δοκιμή στην ποίηση του Ιωσήφ Βεντούρα
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ
- Κώστα Βούλγαρη, Η αλήθεια, Και ο άλυπος θάνατος
- Fátima Fernandes, Εξορκισμός
- Kώστας Λιννός, Μετασχηματισμοί Δ΄
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ 8
- Άντζελα Γεωργοτά, Το ανεπίδοτο της συντριβής
- Λουκάς Τζόγιας, Αποσπάσματα καλών τρόπων
- Eλένη Βελέντζα, Ίσως πόθοι
- Γιώργος Καρτάκης, Ο θρίαμβος της λογικής
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ 7
- Ηρώ Νικοπούλου, Το πριν και το μετά την παύλα,
- Ο Ηλίας Γκρής, «Σαν άλλος Οιδίποδας»
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ
- Το γεγονός της γραφής στο περιθώριο
- ΕΙΡΗΝΗ ΡΗΝΙΩΤΗ: «ΜΙΑ ΒΟΛΤΑ ΜΟΝΟ»
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ 6
- "Μια βόλτα μόνο" της Ειρήνης Ρηνιώτη
- Ασημίνα Ξηρογιάννη, Λίγη φθορά για γούρι
- «Σκοτεινή Κλωστή Δεμένη» της Άννας Γρίβα
- «Λευκός Καμβάς» της Αναστασίας Παρασκευουλάκου
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ 5
- Aντιγόνη Κατσαδήμα, Φτιάχνοντάς τα με τον Βαλερύ
- Η ΕΣΩΤΕΡΗ ΦΥΣΗ Νικόλας Ευαντινός
- Γιώργος Βέης, Για ένα πιάτο χόρτα
- ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΔΕΜΕΡΤΖΗ «Πώς κλίνεται το ρήμα όλλυμι»
- «Ανθολογία σύγχρονης αραβικής ποίησης»
- ΓΙΩΤΑ ΜΑΡΚΟΥ, Χορός Σαλτιμπάγκων
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ
- Θανάσης Χατζόπουλος: Φιλί της Ζωής
- Δημήτρης Αθανασίου, Αναχρονισμοί και ψίθυροι
- Ανδρέας Λασκαράτος, Δημοτικά τραγουδάκια
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ
- Για ένα πιάτο χόρτα
- Οι ποιητικές ψηφίδες του Χάρη Μιχαλόπουλου
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ
- Παναγιώτης Αρβανίτης, «Ο τυφλός επισκέπτης»,
- Άρις Kουτούγκος, Καλοκαίρια Τρόπος του λέγειν
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ
- Πορτρέτο Πριν το Σκοτάδι της Λιάνας Σακελλίου
- Κατερίνα Κούσουλα "Ο ΤΩΝ ΩΡΑΙΩΝ ΜΑΚΑΡΩΝ-περιοδεύων κήπος επταήμερος
- ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ
- Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ
- Ιωσήφ Βεντούρας: Το παιχνίδι
- Ηλίας Τσέχος: Α γ ρ ι ό χ ο ρ τ ο σ τ ό μ α
- Χρυσούλα Σπυρέλη: Ο Ποιητής Αλέξανδρος Βαρόπουλος
- Χρυσούλα Σπυρέλη: Ο ποιητής Τάκης Καρβέλης
- ΦΡΟΣΟΥΛΑ ΚΟΛΟΣΙΑΤΟΥ - ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ ΜΑΝΤΑ ΛΑΖΑΡΟΥ
- Από τη μνήμη στο ταξίδι και αντίστροφα: μια σύντομη περιδιάβαση στο ποιητικό έργο του Γ. Βέη
- Σταυρούλα Χριστοδουλάκου - Όπου να ’ναι θα βρέξει
- Δημήτρης Κοσμόπουλος - Κατόπιν εορτής
- TANAIS
- ΦΩΤΗΣ ΚΑΓΓΕΛΑΡΗΣ
- ΓΙΩΡΓΗΣ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ: Η ποίηση των αιώνιων ιδεών
- Ενηλικίωση της ουτοπίας
- Στιγμιότυπα του σώματος
- ΠΟΛΥ ΜΑΜΑΚΑΚΗ: Υπόσχεση διάρκειας και ουσίας
- Το Στιχάρι της Άντειας Φραντζή: μικρές ιστορίες αναγνώσεων
- Παναγιώτης Κερασίδης - Ενηλικίωση της ουτοπίας
- Στάθης Κουτσούνης - Στιγμιότυπα του σώματος
- Ζωή Σαμαρά
- Έφη Καλογεροπούλου - Άμμος
- Δώρα Κασκάλη - Ανταλλακτήριο ηδονών
- Αγγελική Κορρέ - Ο μονόκερως και η ψύχωση
- Μαρία Κουλούρη - Μουσείο άδειο
- Ελένη Κοφτερού - Γράμμα σε γενέθλια πόλη
- Πόλυ Χατζημανωλάκη - Το αλφαβητάρι των πουλιών
- Παναγιώτης Μαυρίδης - Επί παντός επιστητού
- Κώστας Λιννός - Μετασχηματισμοί Γ΄
- Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΣΩΤΗΡΗΣ Π. ΒΑΡΝΑΒΑΣ
- ΕΦ’ ΟΛΗΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΥΛΗΣ
- Πόλυ Μαμακάκη - Περίπατοι στον κήπο για δύο (poema, 2013)
- Γεωργίου Δ. Μπίκου, «Το βιβλίο ως διδακτικό μέσο και οι κυρίαρχοι τρόποι ανάγνωσης
- Ωδή και Ελεγεία των (μεταφραστικών) οδών
- Βασίλης Κάρδαρης ΜΙΜΗΣΗ ΓΥΝΑΙΚΑΣ
- Μαρία Κουλούρη - "Μουσείο Άδειο" (Μελάνι, 2013)
- «Θαύμα Ιδέσθαι» της Αθηνάς Παπαδάκη
- Της μη συμμορφώσεως άγιοι
- Από την Ύβρη στη Νέμεση
- Γιώργου Δουατζή, Πατρίδα των καιρών
- ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΙΝΤΑΒΗΣ
- Τα πηγάδια της Ιστορίας, του Χ. Χατζήπαπα
- Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου, Ο τρόμος ως απλή μηχανή,
- ΧΑΡΑΣ ΣΑΡΛΙΚΙΩΤΗ: ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟΙ ΤΟΠΟΙ
- ΝΑΤΑΛΙΑ ΚΑΤΣΟΥ: Κοχλίας
- Κυριάκος Συφιλτζόγλου: «Έκαστος εφ’ ω ετάφη»
- Γιώργος Αλισάνογλου
- ΑΓΑΘΗ ΔΗΜΗΤΡΟΥΚΑ, Di cani e d’ altro
- Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, Κάπου περνούσε μια φωνή
- ΘΕΩΝΗ ΚΟΤΙΝΗ: Θεός ή αγάπη
- ΛΙΑΝΑ ΣΑΚΚΕΛΙΟΥ: Πορτρέτο πριν το σκοτάδι
- ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΟΠΟΥΛΟΥ: Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ
- Γιώργος Βέης: Μετάξι στον κήπο
- Κυριακή Αν. Λυμπέρη: ΕΜΑΥΤΟΥ
- Βασίλης Ζηλάκος: Η Κούπα του τσαγιού
- Η ανεξαρτησία της ποίησης
- Νεκταρία Μενδρινού: Αειθαλή και Φυλλοβόλα
- Ιορδάνης Παπαδόπουλος: Το βουνό και ο ποιητής δεν πήραν είδηση
- Αντιγόνη Φέσσα: Προσευχή πουλιού
- Γιώργος Βέης: Η Εμμένεια της Ποίησης
- Νίκος Ερηνάκης: Πρόλογος
- Γιώργος Βέης: Ν όπως Νοσταλγία
- ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΠΕΛΕΖΙΝΗΣ: ΠΑΛΑΙΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΘΕΜΑΤΑ
- Στον Ύπνο του Ποιητή του ΝΟΤΗ ΓΕΡΟΝΤΑ
- Γιώργος Βέης, Ν όπως Νοσταλγία
- Γιάννης Πάσχος, Ζωή εκτός ωραρίου
- Γιάννης Κοντός, Ηλεκτρισμένη πόλη
- Ιουλίτα Ηλιοπούλου, 11 τόποι για ένα 1 καλοκαίρι
- Στάθης Κουτσούνης, Έντομα στην εντατική
- Γιώργος Αραμπατζής: Παραβολές του κινηματογράφου
- Δημήτρης Λαμπρέλλης: Η μυστική αποβάθρα
- Γιώργος Βέλτσος: Από Βηθανίας
- Αριστέα Παπαλεξάνδρου: Ωδικά πτηνά
- Δημήτρης Ελευθεράκης: Ρέκβιεμ για ένα φίλο
- Χάρης Ψαρράς, η δόξα της ανεμελιάς
- Παναγιώτης Κερασίδης, Λείπουμε
- Έφη Πυρπάσου: Ξενάγηση
- Γιάννης Στίγκας: Η όραση θ' αρχίσει ξανά
- Κλεοπάτρα Λυμπέρη: Η μουσική των σφαιρών
- Μανόλης Πρατικάκης: Το αόρατο πλήθος
- Πανάγος Πέππας: Ημερίδα
- Άννα Γριμάνη: «Venetia»
- Σπύρος Λ. Βρεττός : «Συνέβη»
- Πάνος Κυπαρίσσης : «Το χώμα που μένει»
- Αντώνης Μακρυδημήτρης: Η ακριβολογία των ονείρων
- ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΠΕΝΗΝΤΑ ΠΕΝΤΕ ΧΡΟΝΙΑ του Paul Celan
- ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΟ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΜΟΡΦΩΜΑ της Δήμητρας Χ. Χριστοδούλου
- Wallace Stevens: Δεκατρείς τρόποι να κοιτάς ένα κοτσύφι και άλλα ποιήματα
- Σωτήρης Σαράκης: «Η τελετή» του Χρίστου Παπαγεωργίου
- Κλεοπάτρα Λυμπέρη: «Η μουσική των σφαιρών» του Χρίστου Παπαγεωργίου
- Ανθή Μαρωνίτη, Το ακόντιο του Γιώργου Βέη
- Ο Άνθρωπος από τη Γαλιλαία: ένα χριστολογικό ποίημα για τη σιωπή του Θεού
- ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΚΟΣΜΩΝ του Γιώργου Βέη
- Ο βίος και το έργο του Ανδρέα Κάλβου του Λεύκιου Ζαφειρίου
- Σπύρος Λ. Βρεττός, Το εγκώμιο της φυγής, εκδ. Γαβριηλίδης, 2006.
- ΓΕΝΝΗΤΡΙΕΣ του Γιάννη Δάλλα
- ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΤΟΥ της Μαρίας Κυρτζάκη
- ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ του Νίκου Σπανού
- ΑΣΦΥΚΤΙΟΝΙΑ του Αλέξανδρου Σ. Αρδαβάνη
- Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΞΕΝΩΝΑΣ του Μανόλη Πρατικάκη
- ΛΟΝΔΙΝΟ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ της Μαρίας Τοπάλη
- ΠΕΡΑ ΑΠ' ΤΗ ΜΕΡΑ του Νίκου Βιολάρη
- Η ΑΠΑΤΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ του Ζάχου Σιαφλέκη
- ΛΕΞΕΙΣ ΓΡΑΜΜΕΝΕΣ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟ του Gaston Baquero
- ΕΒΡΑΙΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ του Ιωσήφ Βεντούρα
- ΔΙΑΚΡΙΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ του Μιχαήλ Μήτρα