Εκτύπωση του άρθρου

 

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΑΓΡΑΦΙΩΤΗΣ  
 

(1946)
  

Ο Δημοσθένης Αγραφιώτης είναι ποιητής και εικαστικός καλλιτέχνης (ζωγραφική, φωτογραφική, διαμέσα-intermedia). Είναι επίσης συγγραφέας βιβλίων με δοκίμια για την τέχνη ως κοινωνικο-πολιτιστικό φαινόμενο και τη νεοτερικότητα. Έργα του έχουν παρουσιαστεί σε ατομικές και συλλογικές εκθέσεις ζωγραφικής, φωτογραφικής και οπτικής/εικονοσχηματικής ποίησης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει συμμετάσχει σε εκδόσεις, κοινωνικο-πολιτιστικές εκδηλώσεις, ταχυδρομική τέχνη, πολυμέσα και διαμέσα, επιτελέσεις (performances), "εναλλακτικές” καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Έχει ειδικό ενδιαφέρον για τις συζεύξεις τέχνης και νέων τεχνολογιών - τεχνοεπιστήμης. Ήταν εκδότης του φυλλαδίου Τέχνης 'Κλίναμεν' (1980-90) και ασχολείται με την παραγωγή βιβλίων - καλλιτεχνημάτων 'Κλίναμεν' . 'Κλίναμεν' ηλεκτρονικό (2001-).  

1.ΚALI GRAPHEIN

2.THE ALPHABETS

 

«Αλφάβητα.
Ουρανειώσεις, γειώσεις»

1. Σύμφωνα με την κινέζικη παράδοση, «shu» σημαίνει γραφή και «shufa» η γραφή-τέχνη• η τελευταία δεν περιορίζεται στην «τέχνη του γράφειν» ή στην «τέχνη της γραφής» ή στην «καλλιγραφία» του δυτικού κόσμου αλλά αποτελεί μία προσπάθεια σύζευξης και συνάρθρωσης της «ζωγραφικής», της «ποίησης» και της «μουσικής» - σύμφωνα, βέβαια, με τις αναλυτικές κατηγορίες της Ευρώπης.
2. Η δυτική παράδοση έχει να παρουσιάσει τα χειρόγραφα βιβλία των μοναχών (βυζαντινών, καθολικών-σιστερσιανών...)• η αραβική παραγωγή καλλιγραφικών έργων κοσμεί τα τζαμιά των μουσουλμάνων πιστών• ωστόσο η κινέζικη και η ιαπωνική παράδοση εξέθρεψε «καλλιγραφήματα» - «έργα τέχνης» που ήταν όμως αναγνωρίσιμα και αναγνώσιμα στη γραφή-τέχνη και όχι μόνο από τους μυημένους.
3. Το πινέλο των κινέζων και ιαπώνων δεν είναι ένα απλό εργαλείο (tool) που θα μπορούσε να δώσει μορφές στα γράμματα, να τα τοποθετήσει στη λευκή σελίδα, αλλά αποτελεί μια διάταξη – εργαλείο (instrument) για να αποτυπωθεί η θεατρικότητα των ιδεογραμμάτων, λογογραμμάτων και των πικτογραμμάτων και να δημιουργηθούν (μ’ αυτό τον τρόπο) μακροχρόνια οι αντίστοιχοι κανόνες εκφραστικότητας.  Πρόκειται στην ουσία για μια τέχνη σε κίνηση και μια τέχνη κίνησης.
4. Τι σημασία μπορεί να έχει αυτή η παράδοση; Πόσο ο σύγχρονος (τεχνολογικά ισχυρός) κόσμος θα πρέπει να προσέξει αυτήν την ειδική παράδοση; Αν, το αλφάβητο τείνει να επικρατήσει, αποδεικνύοντας τις τρομερές αρετές του, γιατί λοιπόν η προσφυγή στα «μυστήρια» της κινέζικης γραφής; Πόσο, εντέλει, σίγουρος είναι ο θρίαμβος του αλφαβήτου;
5. Καθώς οι νέες τεχνολογίες πληροφόρησης και τηλεπικοινωνίας, δεν αποτελούν μόνο το υλικό υπόστρωμα στην παραγωγή και διάχυση του νοήματος (και του μη-νοήματος) αλλά και την ορίζουσα μέσα στην οποία αναπτύσσονται τα ενεργήματα επικοινωνίας τίθενται κρίσιμα ερωτήματα για τις σχέσεις εικόνας, λόγου και εικάσματος, γραφής και ζω-γραφι-κής, κωδικών και μορφοπλαστικών κανόνων ή συμβάσεων, στο σήμερα και κυρίως στο αύριο.
6. Οι προηγούμενες σχέσεις δεν εξαντλούν όλο το πεδίο των ζητημάτων που αναδύονται με την παρείσφρηση των νέων τεχνολογικών συστημάτων σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα και ιδιαίτερα αυτής καθεαυτής της σκέψης, της φαντασίας και του ονείρου.  Οι τεχνολογικές ανακατατάξεις δεν είναι μόνες αιτίες γι’ αυτήν την αναθεώρηση των σχέσεων μεταξύ σημείου, συμβόλων, εικόνων, λογισμών (discours) στο σύγχρονο κόσμο, ωστόσο η τεχνολογική ανέλιξη λειτουργεί και ως προφανές «πρώτο κινούν».  Επίσης οι διχοτομίες του τύπου λόγος/εικόνα απλοποιούν επικίνδυνα την όλη κατάσταση των πραγμάτων, αναπαραστάσεων, λέξεων και σημαίνουσων πρακτικών• παρ’ όλα αυτά οι διχοτομήσεις προσθέτουν σχετική διαύγεια στο πυκνό πεδίο παραγωγής σημασιών και εικασματικών φορτίσεων.
7. Συστήματα γραφής, σχέσεις γλωσσών και είδών γραφής, σχήματα σύζευξης πικτογραμμάτων, ιδεογραμμάτων, λογογραμμάτων, φωνογραμμάτων, η τύχη των γλωσσών και τα νέα υποστρώματα της γραφής, η τύχη των εικόνων και τα πληροφοριακά δίκτυα, ο συνδυασμός αναλογικών και ψηφιακών στοιχείων, το αβέβαιο της σχέσης σημείων και πραγμάτων, αποτελούν μερικές από τις διαστάσεις-κλειδιά που οδηγούν σε μια νέα προβληματική για την υπόσταση του διπόλου: λόγος και εικόνα.
8. Οι «ουρανειώσεις, γειώσεις» θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως ένας αστερισμός έργων – προτάσεων – διατάξεων όπου γράμματα, ίχνη, υλικά συνδυάζονται στο «αιώνιο δράμα» των αισθήσεων και του νοήματος, της απόλαυσης και της απορίας.
9. Τα γράμματα ως σχήματα, ως προϊόντα συλλογικής καινοτομικής δράσης, ως δομικές μονάδες λέξεων και λογισμών ανήκουν ταυτόχρονα στον αφηρημένο κόσμο της λογικής, της συνάφειας και της τελεσφορίας (δηλαδή σε έναν «ουρανό» απρόσιτο αλλά και οροσημικό), και την ίδια στιγμή στον άμεσα υπαρκτό κόσμο με την ίδια τους την υλικότητα, την αναφορικότητα στα πράγματα, τη συμμετοχή τους στην μεταμόρφωση της φυσικής και ανθρώπινης πραγματικότητας.  «Ουρανειώσεις και γειώσεις», συνθήκη της ανθρώπινης περιπέτειας και δοκιμασίας τόσο στο επίπεδο της μετάπλασης της πραγματικότητας όσο και στο επίπεδο της αποτίμησης των δυνατοτήτων για τη θεώρηση αυτής της πραγματικότητας.
10. Οι «ουρανειώσεις και οι γειώσεις» ως αφορμή και ως μέσα για να σταθμιστούν (εκνέου) το ορατό και το ηχητικό, το άμεσα υλικό και το νοηματικό, η συνύπαρξη του φαντασιακού και του πραγμικού , η εκφορά και η χειρονομία, η διάπλεξη του χεριού, του ματιού και του μυαλού.  Σ’ αυτό το πνεύμα, οι συνδυασμοί των υποστρωμάτων και των τεχνικών που αντλούνται από την ποίηση, τη ζωγραφική, τη φωτογραφική, το βίντεο, την εγκατάσταση, [μια προσέγγιση δηλαδή στο όνομα των διαμέσων (intermedia)], εξασφαλίζουν την ανάδυση του «σώματος» της έκθεσης.
11. Ευθραστότητα, τρωτότητα, πολλαπλότητα και συνθετότητα χαρακτηρίζουν το υλικό της έκθεσης σε ισχυρή αναλογία-παραλληλία με τους γλωσσικούς κώδικες, στους μορφοπλαστικούς κανόνες και τα κοινωνικο-πολιτιστικά συγκείμενα ή συμφραζόμενα του νέου αιώνα.  Ανάμεσα σε “ουρανό” και “γη”• και στον “ουρανό” και στη “γη”• με τον “ουρανό” και τη “γη”.


Δημοσθένης Αγραφιώτης


3.Ε=MC2
  αλγόρ(υ)θμοι

 

εν αρχή ο λόγος; εν
αρχή το χάος; εν αρχή
το σκοτάδι; εν αρχή το
φως;

ποιος φέρνει το φως;
από πού προέρχεται το φως;

το ηλεκτρονικό   φως
το ψηφιακό        φως
το κρύο                  φως
το ζεστό                  φως
το άλικο                  φως
    

      Θα ήταν σχεδόν αδύνατο να βρεθεί κοινωνία που να μην έχει να δείξει μείγμα γνώσης και μυθοπλασίας για όλα ή για κάποια στοιχεία από την προαναφερόμενη ορίζουσα. Ειδικά στις σύγχρονες κοινωνίες, προσεγγίσεις, απόψεις, λόγοι/ λογισμοί (discourses) συνυπάρχουν σε μια εκρηκτική επιστημολογία: «Εγώ ειμί το φως του κόσμου» του Χριστού ' οι θεωρίες των επιστημόνων για το φως (π.χ. κυματική θεωρία)' η οπτική, ως κλάδος της φυσικής ασχολείται συστηματικά με τα φαινόμενα σχετιζόμενα με το φως' συσκευές παράγουν μορφές φωτός (π.χ. λέιζερ), οι λαμπτήρες έχουν αλλάξει τη μορφή του καθημερινού βίου ' οι καλλιτέχνες θεώρησαν φως την απαρχή κάθε ανθρώπινης μοίρας' «αμέτρητοι» συμβολισμοί: φως ως αλήθεια, άγιο φως, φως αιώνιο, φως καλό. Αποτελεί σχεδόν θαύμα πως τα μέλη των τεχνολογικά ισχυρών κοινωνιών κατορθώνουν εντέλει να συνδυάζουν και να συναρθρώνουν όλες τις ετερόκλητες εκδοχές για το «φως». Φωτισμένοι, ετερόφωτοι, διαφωτισμένοι, φωτοδότες, φωτοδέκτες, φωτολυτρωμένοι, φωτοαλύτρωτοι, φωτοδείκτες, φωτοδακτυλοδεικτούμενοι και άλλοι παλεύουν αέναα με τα σκοτάδια και τις σκιές!
     Ο επιστημονικός τρόπος γνώσης τείνει να κυριαρχήσει και διεκδικεί τα εύσημα της οικουμενικότητας. Το φως αποτελεί προνομιούχο πεδίο για την επιστήμη ' και κάθε τόσο στην ατελείωτη σειρά θεωριών, αποδείξεων, πειραμάτων και μηχανών η γνώση για το φως κρυσταλλώνεται σε κάποιες θεωρήσεις-θεωρίες που δίνουν ευκαιρία για τις επόμενες διαψεύσεις τους. Το φως εδώ δεν είναι αιώνιο, απόλυτο και άσπιλο, αλλά ένα πεδίο επιστημονικών συγκρούσεων και συναινέσεων: οι διαδικασίες παραγωγής της γνώσης σχεδόν σκιάζουν το αντικείμενο της. Αν επιλεγεί η βασική εξίσωση του Αϊνστάιν, E=mc2, που συνδέει την ενέργεια, τη μάζα και την ταχύτητα του φωτός, τότε ποια θα ήταν μια διαδρομή της σ' αυτήν τη πληθώρα σύγχρονων αντιλήψεων για το φως;
     Η απάντηση μπορεί να δοθεί με όρους επιστημονικούς και φιλοσοφικούς. Το ζήτημα εδώ είναι πως η «τέχνη» θα έδινε τη δική της απάντηση. Πιο συγκεκριμένα με τη πληροφορική γραφίστικη ως εργαλείο, πώς το βίντεο θα αποτύπωνε και θα παρουσίαζε την τύχη της εξίσωσης στο σύγχρονο κόσμο; Πώς δηλαδή οι υπολογιστές χειρίζονται το φως; Πώς το φως γίνεται «αντικείμενο» και ταυτόχρονα μια βασική προϋπόθεση για κάθε ενέργημα; Πώς από μέσο για το πλησίασμα του κόσμου γίνεται μια μεταβλητή, μια τεχνική για μαθητευόμενους ή έμπειρους μάγους;
     Στο βίντεο E=mc2 η διαδρομή του φωτός φτιάχνεται από αλγόριθμους και τσιπς. Το φως χρησιμοποιείται στην πιο αναλυτική- γεωμετρική υπόσταση, ο χώρος καλλιεργείται με την (αναγεννησιακή) προοπτική του στη μέγιστη ένταση. Τέλος ο ίδιος ο τύπος του Αϊνστάιν υπάρχει ως εικόνα χάρη στην (ηλεκτρική) ενέργεια, τα σχήματα των γραμμάτων και την προσομοίωση του φωτός.
     Μέσα στο βίντεο- εργαστήριο φωτός, οι αλγόριθμοι πρωταγωνιστούν, παράγοντας αλγορυθμούς, δηλαδή μια περιδίνηση σχημάτων, όψεων και όγκων. Η Δημιουργία και η καταστροφή μικρόκοσμων και οριζόντων είναι αναγκαία για να επιτευχθεί η αποθέωση της νομοτέλειας σε συνδυασμό με την αυθαιρεσία της ιστορικότητας και την ανθρώπινη εφευρετικότητα.
     Το εξημερωμένο φως, το άγριο φως, το ψηφιακό φως, το άχραντο φως, το μυστηριακό φως, έστω το μαύρο φως' και όλο το βάρος της σκιάς του.

Δημοσθένης Αγραφιώτης
 

 

 


Ημ/νία δημοσίευσης: 2 Μαΐου 2008