ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ                          

 

 

ΤΟ ΦΟΝΙΚΟ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Η ιστορική αλήθεια πίσω από ένα θεατρικό έργο
και μια «λανθασμένη» μετάφραση.
Ή η μεγάλη σημασία μιας μικρής λεπτομέρειας

 

Το Φονικό στην Εκκλησιά. Αυτή τη μετάφραση δίνει ο Γιώργος Σεφέρης στο έργο του Τ.Σ. Έλιοτ Murder in the Cathedral. Όπως γράφει στις σημειώσεις του, δεν βρίσκει κατάλληλη τη λέξη Μητρόπολη για τη λέξη  Cathedral, η οποία θα μπορούσε να σημαίνει κατοικία ή γραφεία του Μητροπολίτη. 

Φυσικά, εδώ έχουν ανακύψει ενστάσεις. Η μετάφραση αυτή δεν είναι ακριβής, γιατί ο Έλιοτ  μιλάει για τη δολοφονία του Lord Archbishop,  αρχιεπισκόπου Thomas Becket, στην Μητρόπολη, και όχι  για τον φόνο ενός τυχαίου σε τυχαία εκκλησιά. Ε Και; θα μπορούσε να ρωτήσει ο αναγνώστης. Το γεγονός δεν αλλάζει, ο φόνος είναι φόνος, όπου και να διαπράττεται. Όμως η βαρύτητα είναι άλλη, όταν διαπράττεται στη Μητρόπολη, στον Οίκο του Θεού και, μάλιστα, με εντολή του Βασιλιά. 30 Δεκεμβρίου του 1170. Αιτία, ο Lord Archbishop δεν έσκυψε το κεφάλι στον Βασιλιά, με τον οποίο ήταν παιδικοί φίλοι, μαζί στα γλέντια, στα κυνήγια, στα ξενύχτια και τον οποίο ο Βασιλιάς είχε τιμήσει με το πρωθυπουργικό αξίωμα. Όμως το  1162, όταν  ο Μπέκετ πήρε τον μέγα εκκλησιαστικό τίτλο, Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπιουρι, αμέσως παραιτήθηκε από τα άλλα αξιώματά του,  εγκατέλειψε την παλιά ζωή,  φόρεσε το ράσο και αφοσιώθηκε στην Εκκλησία. 

Ο Ερρίκος κάλεσε φεουδάρχες και επισκόπους στο Κλάρεντον και τους διάβασε μια σειρά από διατάξεις, με τις οποίες επιχειρούσε τον  χωρισμό του κράτους από την εκκλησία. Ο Μπέκετ αρνήθηκε να υπογράψειˑ το ποτήρι ξεχείλισε και ο Βασιλιάς πήρε την απόφαση να τιμωρήσει τον απείθαρχο. Τέσσερις ιππότες ανέλαβαν το χρέος.

Δύο χρόνια μετά, 6 Ιουνίου 1173, ο Μπέκετ αγιοποιήθηκε από τον πάπα Αλέξανδρο. Ο μετανοιωμένος βασιλιάς πήγε και προσκύνησε τον τάφο του παλιού του φίλου. Το 1538 όμως, ένας άλλος Ερρίκος, ο Η΄ (και έχει σημασία γιατί αυτός), διέταξε να καταστραφεί ο τάφος, «ως τοις ανέκαθεν βασιλεύσι διάδοχος γενόμενος, τίσιν ως αποστάτην κατεδίκασε και αλάστορα της πατρίδας τον Θωμάν», γράφει ο Νίκανδρος Νούκιος, ο πρώτος Έλληνας που πρέπει να βρέθηκε στην Αγγλία εκείνα τα χρόνια. Και τα ιερά λείψανα έσυραν στους δρόμους και τα βεβήλωσαν και τα έκαψαν  και τη στάχτη ανατίναξαν με τηλεβόλο.  (Βλ. Θ.Σ. Έλιοτ, Το Φονικό στην Εκκλησιά, μετφ. Γιώργου Σεφέρη, Σημειώσεις, σελ. 114-5).

Δεν πρόκειται, επομένως, για ένα απλό φονικό και μια απλή εκκλησιά. Τότε γιατί ο Σεφέρης επιμένει; Ο Σεφέρης επιμένει, γιατί η γενιά του τριάντα, της οποίας «ηγείται», έχει πρώτη αρχή της τη δημοτική γλώσσα. Και στη δημοτική γλώσσα ή στη γλώσσα του λαού, στην οποία γράφει  ο ποιητής, η «εκκλησιά» είναι η καλύτερη επιλογή στα δικά του συναισθηματικά μέτρα.

Αν ο αναγνώστης δεν γνωρίζει όλο το, πίσω από τον τίτλο, ιστορικό υλικό καθόλου δεν ενοχλείται. Όμως οι λέξεις έχουν τη σημασία τους και τη βαρύτητά τους και η όποια αλλαγή τους αλλάζει και τα νοήματα και τις προθέσεις. Το «φονικό στην εκκλησιά» υποβαθμίζει τον «Φόνο στη Μητρόπολη» που είναι μέγα πολιτικό και θρησκευτικό γεγονός, ισοδύναμο με τον απαγχονισμό του Πατριάρχη στην Ωραία Πύλη.

Ο υπηρέτης του Θεού κινδυνεύει ν’ αμαρτήσει πιότερο και να πονέσει

                 Από τον άνθρωπο που υπηρετεί έναν βασιλιά

 

Ανθούλα Δανιήλ

© Poeticanet