MOSHEH BEN MAYMON

 

Ἡ προσευχή τοῦ ἰατροῦ

Εισαγωγή-Μετάφραση: Domenica Minniti-Γκώνια*

 

 

Ο ραβίνος Mosheh ben Maymon (Rabbī Mōshe ben Maimōn), γνωστός και ως Μαϊμωνίδης, υπήρξε σημαντική προσωπικότητα, εβραϊκής καταγωγής Ισπανός φιλόσοφος, ιατρός και συγγραφέας. Γεννήθηκε στην Κόρδοβα τις 30 Μαρτίου του 1138 και, μετά την κατάκτηση της πόλης από τους Αλμοάδες, που ήσαν Μουσουλμάνοι μονοθεϊστές και προκειμένου να αποφύγει την προσχώρηση στον Ισλαμισμό, ακολούθησε την οικογένειά του στο Μαρόκο· στη συνέχεια έζησε στην Παλαιστίνη και την Αίγυπτο, πρώτα στην Αλεξάνδρεια και μετά στο Κάιρο, όπου πέθανε τις 13 Δεκεμβρίου του 1204. Ο τάφος του βρίσκεται στην Τιβεριάδα τα Παλαιστίνης. Υπήρξε μαθητής του φιλοσόφου και αστρονόμου Αβερροή, ιατρού με τη σειρά του, και του Ibn Zuhr ή Avenzoar, καθηγητή στην ιστορική Ιατρική Σχολή του Σαλέρνο.

Τα έργα του διακρίνονται σε δυο κατηγορίες: τα θρησκευτικά-φιλοσοφικά, γραμμένα σε εβραϊκή-αραβική διάλεκτο και τα ιατρικά του συγγράμματα, γραμμένα στα αραβικά. Γνωστότερο έργο του είναι το τρίτομο Moreh Nevukhim, δηλαδή Ο οδηγός των σκεπτικών, γραμμένο στην αραβική γλώσσα με τη μορφή επιστολής «για να προωθηθεί η κατανόηση του πραγματικού πνεύματος του Νόμου και για να καθοδηγηθούν όσοι πιστοί που, έχοντας προσχωρήσει στην Τορά, μελέτησαν τα φιλοσοφικά κείμενα και αισθάνονται προβληματισμένοι για τα αντιφάσεις που προκύπτουν μεταξύ των διδαγμάτων τα Φιλοσοφίας και του κατά γράμμα νοήματος της Τορά».  Ο Οδηγός επηρέασε πολλούς στοχαστές και θεολόγους του Χριστιανισμού, ενώ στον εβραϊκό κόσμο οι αντιδράσεις υπήρξαν διφορούμενες.

Ο Μαϊμωνίδης θεωρείται πρωτοπόρος και πραγματικός δάσκαλος στον χώρο τα Ιατρικής αλλά και μελετητής των Μαθηματικών, των Φυσικών Επιστημών και της Φιλοσοφίας. Το Βιβλίο των Φαρμάκων και των Αντιδότων και το Βιβλίο των Συμβουλών ή Regimen sanitatis αποτελούν τα πιο γνωστά ιατρικά του έργα. Ο ίδιος θεωρείται προπομπός της σύγχρονης Ψυχοσωματικής Ιατρικής, καθώς φώτισε την άρρηκτη σχέση μεταξύ της ασθένειας και της ψυχής. Φημίζεται για τις συμβουλές του να ξυπνάμε νωρίς το πρωί, να κάνουμε φυσική άσκηση στον καθαρό αέρα και να ακούμε μουσική πριν πάμε για ύπνο.

Η «Προσευχή του Ιατρού», της οποίας παρουσιάζουμε απόσπασμα στα ελληνικά από την ιταλική μετάφραση, θεωρείται ευρέως έργο του Μαϊμωνίδη, μολονότι η πατρότητά του έχει αμφισβητηθεί από τους ειδικούς μελετητές. Το κείμενο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1793 σε γερμανικό περιοδικό και παρουσιάστηκε ως «Καθημερινή προσευχή του ιατρού προτού επισκεφτεί τους ασθενείς του. Από το εβραϊκό χειρόγραφο διάσημου εβραίου-αιγύπτιου ιατρού του ΙΒ´ αιώνα», κάτι που θεωρήθηκε από πολλούς ως αδιαμφισβήτητη αναφορά στον Μαϊμωνίδη. Σύμφωνα με ειδικούς, ωστόσο, συγγραφέας της «Προσευχής» πρέπει να ήταν  Γερμανός ιατρός του ΙΖ´ αι., μαθητής του Ιμμάνουελ Καντ. Φαίνεται όμως πως δεν υπάρχουν ασφαλή τεκμήρια και ίσως η πατρότητα του κειμένου δεν θα αποδειχτεί ποτέ.

Έλληνες μελετητές παρομοίασαν την «Προσευχή» με τον «Όρκο» του Ιπποκράτη και προχώρησαν σε μία σύγκριση ανάμεσα στις δύο ιατρικές «σχολές», την αρχαιοελληνική και την εβραϊκή.

Όσον αφορά το περιεχόμενό της, δεν μπορούμε παρά να διαπιστώνουμε ότι η «Προσευχή» μοιάζει να έχει γραφτεί ακριβώς για τους σύγχρονους ιατρούς…

 

Κύριε,
δῶσε νὰ εἶναι διαυγής ὁ νούς μου καì φωτισμένος πὰντα
πλὰι στην κλίνη τοῦ ασθενῆ
καì καμμιὰ ξένη σκέψη νὰ μὴν τὸν ἀποσπάσει.
Ἡ γνώση καì ἡ πείρα ἂς εἶναι ὁδηγήτριες
καì τò ἒργο μου πὰντα γαλήνιο,
ἀφοῦ μέγιστες καὶ ἂξιες οἱ ἐπιστημονικές γνώσεις,
Σὺ τὶς ἒδωσες
γιὰ νὰ ζοῦν καì νὰ ὑγιαìνουν τὰ πλάσματά Σου.
Κράτησε μακριὰ τὴν ἒπαρση,
ὃτι εἶμαι γνώστης τῶν πάντων,
καὶ δῶς μου δύναμη, διάθεση καì χρόνο
νὰ διευρύνω συνεχῶς αὐτὰ ποὺ ξέρω.
Εἴθε σὴμερα νὰ μοῦ φανερωθούν πράγματα
ποὺ χθὲς οὒτε κἂν τὰ ὑποψιαζόμουν,
καθώς ἡ Τέχνη μεγάλη
καὶ τὸ μυαλό τοῦ ἀνθρώπου δὲν παύει νὰ μαθαίνει.
Κάμε νὰ βλέπω στὸν ἀσθενή μου τὸν ἂνθρωπο μονὰχα.
Γέμισε τὴν ψυχή μου μὲ ἀγάπη πρὸς τὴν Τέχνη
καὶ μὴν ἀφήνεις ἡ δίψα τοῦ κέρδους καὶ τῆς δόξας
νὰ ἐπηρεάζουν τὴν ἀποστολή μου:
ἡ εὐεργεσία ὅλων τῶν πλασμάτων.
Ἐσύ, μεγαλόψυχα
μέ διάλεξες γιὰ νὰ ἀγρυπνῶ
για τὴ ζωή καὶ τὸν θάνατο τῶν παιδιῶν σου.
Τώρα λοιπὸν ποὺ πάω στὸν ἀσθενή μου,
μείνε στὸ πλάι μου
ὥστε νὰ ἐπιτύχω στὸ δύσκολο ἒργο.
Γιατὶ, ὅλα ὁ ἄνθρωπος τὰ μπορεῖ
μὲ τὴ βοὴθειά Σου.

 

Βιβλιογραφία

Abraham Joshua Heschel, Maimonides, Berlin 1935 (και στα Αγγλικά: New York 1983).
Leo Strauss, Filosofia e legge: contributi per la comprensione di Maimonide e dei suoi         predecessori, Firenze 2003.
Joel L. Kraemer, Maimonides. The Life and World of One of Civilization’s Greatest Minds,   New York 2008.

 

© Poeticanet  τα περιεχόμενα του poeticanet προστατεύονται από copyright
_________________________________________________________________

*

Η Domenica Minniti-Γκώνια είναι καθηγήτρια Ιταλικής Γλωσσολογίας και Μετάφρασης στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μεταφράζει από την ελληνική γλώσσα στην ιταλική και αντίστροφα. Δικές της μεταφράσεις από τα Ελληνικά είναι, μεταξύ άλλων, το Υστερόγραφο του Μανόλη Αναγνωστάκη, ποιήματα του Νίκου Εγγονόπουλου και του Νίκου Καρούζου και διηγήματα της Γαλάτειας Σαράντη, ενώ από τα Ιταλικά τα μυθιστορήματα Το χαμόγελο του άγνωστου ναυτικού του Vincenzo Consolo και Ρέκβιεμ του Antonio Tabucchi, καθώς επίσης ποιήματα του Dante Maffia, του Corrado Calabrὸ κ.ά.).