Ο αμερικανός ποιητής Τζέρομ Ρόθενμπεργκ (1931) είναι ευρύτερα γνωστός για το  πολυδιάστατο έργο του  ως ποιητής, κριτικός, πανεπιστημιακός καθηγητής, μεταφραστής, εκδότης, αλλά  και ως ακαταπόνητος ερευνητής και νεωτεριστής. Πρωτοστάτης του κινήματος της εθνοποιητικής (ethnopoetics)- όρο που ο ίδιος επινόησε- επικεντρώνεται από τα τέλη της δεκαετίας του ¢60  στην αναζήτηση και γλωσσολογική μελέτη όχι μόνο της γραπτής αλλά και της προφορικής ποίησης αυτοχθόνων εθνοτήτων εκτός του σύγχρονου δυτικού κόσμου.  "Πρωτόγονο σημαίνει Σύνθετο" αναφέρει ο Ρόθενμπεργκ στην πρώτη του ανθολογία εθνοποιητικής, εκτιμώντας τον εκφραστικό πλούτο της περιθωριοποιημένης, "πρωτόγονης" όπως αποκαλείται, φυλετικής  ποίησης, και τη σημασία της στη διεύρυνση και ανανέωση του ποιητικού λόγου. Οι τελετουργίες των πνευματιστών σαμάνων, τα κοσμογονικά τραγούδια των αμερικανών Ινδιάνων, ο άναρθρος λόγος των παντομίμων αφηγητών, οι χορευτικές κινήσεις των σωμάτων θεραπευτικές ή συμβολικά συμπαντικές, ο ήχος των κρουστών,  απαραίτητα στοιχεία κάθε θρησκευτικής τελετής αποτελούν στην επιτέλεση τους (performance] ποιητικό είδος, ιερή παρακαταθήκη της βαθύτερης σκοτεινής ποιητικής  γλώσσας  του κόσμου, έκφραση του πρωτόγονου ανθρώπινου δέους απέναντι στο μεγάλο μυστήριο του πνεύματος και της φύσης, της ζωής και του θανάτου. Ο προφορικός λόγος, ως πρώτο και κύριο μέσον επικοινωνίας,  επιτρέπει στον ποιητή μύστη, ιερέα, θεραπευτή, τραγουδιστή, μουσικό την λειτουργική σύνδεση του με την κοινότητα.  Ο δεκτικός θεατής-ακροατής σε διαλογική σχέση με τα δρώμενα,  μυείται διαισθητικά στην ενέργεια και την ομορφιά της επιτέλεσης τους, βιώνοντας την ενυπάρχουσα ποιητική σημειολογία, την άρρηκτη σχέση φαντασίας και πραγματικότητας. Το προφορικό ποίημα ελεύθερο από το κλειστό σύστημα της γραφής πραγματώνει την οργανική λειτουργία του, ευρύτερα πολυσήμαντο στη συνομιλία του με το κοινό. Η επιστροφή στις απαρχές της ποίησης, η ανακάλυψη των αρχέγονων πηγών της αποκαλύπτει κατά τον Ροθενμπεργκ τις κοινές ποιητικές ρίζες του ανθρώπινου γένους, την εσώτερη ποιητική γλώσσα του κόσμου στη βιολογική συνέχεια και πορεία της διαμέσου των χιλιετιών υπό την επιφάνεια των ιδιαίτερων  λεκτικών φαινομένων διαφόρων  πολιτισμών.
      Τα ποιήματα της συλλογής Ένας Χρησμός για τους Δελφούς είναι βασικά οι σημειώσεις του ποιητή Ρόθενμπεργκ κατά την περιήγηση του στους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας τον Δεκέμβριο του 1994. Ως μότο της συλλογής χρησιμοποιεί τη ρήση του ρομαντικού Νοβάλις: «Γλώσσα είναι οι Δελφοί». Ο Δελφοί, ομφαλός της γης, κέντρο του κόσμου, σημείο τομής του χώρου και του χρόνου, "ένας παράδεισος από πέτρες που μιλούν, γελούν, μεγαλώνουν… σπασμένα σώματα του παρελθόντος μας», μαρτυρούν ιδεαλιστικά το βαθύτερο υπόστρωμα μιας συλλογικής ποιητικής  γλώσσας. Αφιερωμένο στην καθολική μητέρα πρωτομάντισσα Γαία, το προϊστορικό δελφικό μαντείο αρθρώνει τον πρώτιστο συμβολικό λόγο, τον οποίο αργότερα εξελίσσει και καθιερώνει ο Δήλιος Φοίβος Απόλλωνας, θεός ηλιακός, μουσικός, μάντης και θεραπευτής. Ο Ρομαντισμός εξυψώνει τον ποιητή σε ιερέα και μύστη του ιερού ναού του Κόσμου, θεωρεί το ποίημα ως λειτουργία διαμεσολάβησης στα μεγάλα Μυστήρια του.    Ο Ρόθενμπεργκ εμβαθύνοντας στην κατηγορία  της θρησκευτικής και ενορατικής ποίησης, συναντά τον ποιητή σε αυτόχθονες ιερείς και μύστες, αναγνωρίζει τους ήχους της αρχέγονης γλώσσας, την προαιώνια φωνή "της πέτρας" που  αφουγκράζεται με συγκίνηση στην πηγή της όταν έρχεται στους Δελφούς. Το μυστικό μήνυμα της πανάρχαιας γης ενεργό κάτω από τα ερείπια του γκρεμισμένου  ναού φαίνεται ότι συνεχίζει να εκπέμπει «...αυτοί οι σπασμένοι κίονες που τείνουν προς τον ουρανό... σημάδι των μεγάλων πολιτισμών/ που όμως κάποτε θρυμματίστηκε σε σχήματα/ γίνεται τόσο κυρίαρχο/ σου κόβει την ανάσα..."  Ο ποιητικός νόστος φέρνει τον περιπλανώμενο ερευνητή-ποιητή στην πατρίδα, στο δελφικό τοπίο που παρά τον άχαρο σύγχρονο τουριστικό ρόλο του εξακολουθεί να επιβάλλεται παράξενα μες στη μυστικιστική φύση του, συνδέοντας έμμεσα το μυθικό με το πραγματικό.   Με αφετηρία τους Δελφούς και έντονη αίσθηση της διαχρονικής σημασίας τους, ο Ρόθενμπεργκ κινείται στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο ανασυνθέτοντας παραστατικά τη συνάντηση αυτή του μύθου με τη ζωή της  αρχαίας κοινωνίας και με το παρόν.
.     Τα ποιήματα της συλλογής που ακολουθούν τις "Πέτρες των Δελφών" αποτελούν επεισόδια αποσπασμένα από αρχαϊκές  τοιχογραφίες και αγγειογραφίες που ζωντανεύουν σε ένα είδος αφηγηματικής επιτέλεσης επιζητώντας τη συμμετοχή του  αναγνώστη στη θέαση και ερμηνεία της μέσω μιας βιωματικής παρά νοητικής διαδικασίας.  Ο ποιητής χωρίς να δίνει προσωπική ερμηνεία στις ποιητικές αυτές παραστάσεις, αφήνει ελεύθερο τον θεατή-αναγνώστη να διεισδύσει διαισθητικά στη μυθολογική ατμόσφαιρα και  σημειογραφία τους,  να αναγνωρίσει ενδεχομένως  αναλογίες και συγγένειες με σύγχρονα θρησκευτικά ή κοινωνικά θέματα, ομοιογενή στοιχεία που εκφράζουν οικεία συναισθήματα ή πράγματα.  Ο αυλητής μουσικός που οδηγεί μια ομάδα γυναικών, η ιέρεια καθώς χύνει το αίμα στο αγγείο, οι άνδρες χορευτές, ο νεκρός ενώ παρακολουθεί από τον τάφο την εκφορά του, ο νέος της Κνωσού όπως βαδίζει ή χορεύει, η θεά  ιππεύουσα ή γυμνόστηθη μ' ένα φίδι τυλιγμένο στο σώμα, ο αθλητής μετά την πάλη κι ο νεκρός σκύλος του που τον κοιτάζει, τα χρυσαφένια στήθη των γυναικών ενώ θηλάζουν, ο Σάτυρος πάνω σε λεοντή κι ο Σειληνός να τον ταΐζει, ο τάφος της Κλυταιμνήστρας «ωσάν μια γιγάντια κυψέλη ή ένα κίβα», το ανάκτορο των Μυκηνών καθώς ακούγονται από μακριά τα κουδούνια των κοπαδιών σαν από ξωτικά, οι χειμωνιάτικες Σπέτσες  που θυμίζουν "του maine τη σκοτεινή ακτή" καθώς ψάχνεις για κομμάτια αρχαίων αγγείων και ξάφνου συναντάς  ένα εικονοστάσι, τα εργατικά σπίτια στο Σούνιο, και το τελικό ερώτημα αν « τρώει ένας ινδιάνος  τα αυγά  με τον τρόπο ενός έλληνα"... Ο κόσμος του τότε εντός του σήμερα, η έκφραση της απώτερης μητρικής γλώσσας ζωντανή, διαφοροποιημένη οπωσδήποτε κατά τους καιρούς, τους τόπους και τους πολιτισμούς αλλά στην ουσία κοινή. Ο ανθρωπομορφισμός των θεών, η θεοποίηση των ζώων, ο ζωομορφισμός του ανθρώπου, η πραγματικότητα του θανάτου, η ζωή των νεκρών,  η τελετουργία του χορού αποτελούν θέματα  μιας αρχαίας μυθοπλασίας, ανταποκρίνονται ωστόσο σε υπαρξιακά ερωτήματα που συνεχίζουν και στις μέρες μας να υπερβαίνουν τις ανθρώπινες γνωστικές δυνατότητες.  Η εθνοποιητική αναζητεί αυτούς τους συνδέσμους ανάμεσα στις ποιητικές γλώσσες των εθνών, την πιθανή γενετική σχέση τους,  την κοιτίδα και διαδρομή μιας υπόγεια μετακινούμενης διαπολιτισμικής παράδοσης.
     Σύμφωνα με τον τίτλο της συλλογής Ένας χρησμός για τους Δελφούς, ο Ρόθενμπεργκ φαίνεται να έρχεται στους Δελφούς όχι ως «θεοπρόπος» για να ζητήσει έναν χρησμό, αλλά ως χρησμοδότης. Μετέχοντας ο ίδιος στη μυσταγωγική ποιητική τελετουργία, κατεβαίνει στο ιερό άδυτο της αρχέτυπης  υπόγειας γλώσσας, στα βαθύτατα κοιτάσματα της όπου πηγάζει  το λάλον ύδωρ, «μια ποίηση με φωνή που βγαίνει από τη γη ή παραμένει θαμμένη μέσα της…» Στο ενδότερο μυθικό επίπεδο της σύγχρονης πραγματικότητας, ο ποιητής ανακαλύπτει τις υπόγειες διόδους της συμβολικής έκφρασης, παρακολουθεί το φυσικό υδάτινο ρεύμα τους στην αέναη κίνηση και μεταβολή του, και στέλνει ένα νέο μήνυμα στον Βασιλιά: "κι αν γκρεμίστηκε η ιερός σηκός, κι αν έμεινε άστεγος ο θεομάντης Φοίβος, κι αν χάθηκαν οι προφητικές δάφνες, κι αν ξεχάστηκε η φωνή του νερού, η υδάτινη γλώσσα δεν στέρεψε γιατί θεμελιώδες στοιχείο της είναι η ρευστότητα, η δύναμη να εκρέει να διαρρέει και να ρέει σχηματίζοντας ποταμούς και παραποτάμους που διακλαδώνονται σε αιώνες, εθνότητες και πολιτισμούς σε μια συνεχή κίνηση και μεταβολή. Ο ποταμός παραμένει ο ίδιος, λέει ο Ηράκλειτος,  ενώ το νερό που κυλάει μέσα του αλλάζει.  Η υδάτινη γλώσσα παραμένει η ίδια, ενώ το ομιλούν νερό μέσα της αλλάζει. Η φύση για να βοηθήσει τον άνθρωπο να κατανοήσει το μυστήριο  της αέναης μεταβαλλόμενης αυτής ροής ζητάει τη διαμεσολάβηση του ποιητικού μύθου και της αλληγορίας του.  Ο Ρόθενμπεργκ προτείνει στον αναγνώστη να διαβάσει τα ποιήματα της συλλογής του απλά σαν "σημειώσεις"  από την Ελλάδα, πιστεύοντας ότι με αυτό τον τρόπο θα μπορέσει ανεπηρέαστος  να αναπτύξει μια προσωπική σχέση με τις παραστάσεις του κειμένου, να εμβαθύνει στα δρώμενα που του αποκαλύπτονται, να βιώσει την ενέργεια τους, να τα προεκτείνει μέσα από σχέσεις και αναλογίες που τον αφορούν. "Φύτεψε πέτρες και φύλαγε τες να μεγαλώνουν".

Μάρω Παπαδημητρίου