Εκτύπωση του άρθρου

ΤΑΣΟΣ ΛΕΙΒΑΔΙΤΗΣ: ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

(Από τον ΑΠΟΣΤΟΛΟ ΜΠΕΝΑΤΣΗ)

Ο Αναστάσιος-Παντελεήμων Λειβαδίτης, υστερότοκος γιος του Λύσανδρου και της Βασιλικής, το γένος Κοντοπούλου, γεννήθηκε στην Αθήνα το βράδυ της Αναστάσεως του 1922. Ο πατέρας του ανήκε στη μεσοαστική τάξη κι ήταν υφασματέμπορος. Η μητέρα του, παντρεμένη για δεύτερη φο¬ρά, απόκτησε με το Λύσανδρο, εκτός από τον Τάσο, άλλα τρία παιδιά, το Δημήτρη, τον Αλέξανδρο και τη Χρυσαφέ¬νια. Ο Κωνσταντίνος, που ζούσε μαζί τους, ήταν από τον πρώτο γάμο της μητέρας του. Η οικογένεια του ήταν εύπο¬ρη. Αργότερα όμως αντιμετώπισε οικονομικά προβλήματα.

Το 1943 ο Τάσος Λειβαδίτης εισήχθη στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παρακολούθησε νομικά για ένα χρόνο περίπου και άκουσε μαθήματα του Κων/νου Τσά¬τσου. Βιοτικές ανάγκες όμως και η συμμετοχή του στην εθνική αντίσταση τον απομάκρυναν από τις σπουδές του.

Στην περίοδο των Δεκεμβριανών δεν ανήκε στους μάχι¬μους του Ε.Λ.Α.Σ., αλλά σε μια ομάδα της Ε.Π.Ο.Ν., που διορ¬γάνωνε πολιτιστικές εκδηλώσεις και έκανε εράνους για τη συγκέντρωση τροφίμων. Με τη λήξη των Δεκεμβριανών συ-νελήφθη και οδηγήθηκε στις φυλακές Χατζηκώστα. Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας αφέθηκε ελεύθερος. Η πιο ολοκληρωμένη δράση του στο χώρο της Αριστεράς άρχισε στη συνέχεια. Στη συντροφιά του εκείνη την εποχή συγκαταλέγονταν ο ποιητής Μιχάλης Κατσαρός και ο Κώστας Κοτζιάς. Στο μεταξύ παντρεύτηκε τη Μαρία Στούπα και απόκτησε τη μοναδική του κόρη, τη Βασιλική Λειβαδίτη.

Τον Ιούνιο του 1948 συνελήφθη και εξορίστηκε στο Mούδρο, όπου κάθισε ένα χρόνο. Έγραφε στίχους και έκανε ποιητικά σχέδια. Το καλο¬καίρι του 1949 μεταφέρθηκε με πολλούς άλλους στη Μακρό¬νησο. Ο χειμώνας εκείνη τη χρονιά ήταν πολύ σκληρός και συνοδεύονταν από την αρρώστια, τις εκτελέσεις και το φο-βερό άνεμο για τον οποίο γίνεται λόγος στις πρώτες ποιητι¬κές του συνθέσεις. Παρά τις κακουχίες ο ποιητής δεν υπέ¬γραψε δήλωση και μεταφέρθηκε στη συνέχεια στον Αη Στράτη. Εκεί ολοκληρώθηκε η συγγραφή της ποιητικής σύνθεσης Μάχη στην άκρη της νύχτας, που είχε αρχίσει ήδη στη Μακρόνησο. Στον ίδιο χώρο θα γραφτεί και η δεύτερη ποιητική του σύνθεση Αυτό το αστέ¬ρι είναι για όλους μας. Τα χειρόγραφα μετέφερε κρυφά στην Αθήνα η γυναίκα του.  Στον Αη Στράτη άρχισε να σχεδιά¬ζει και το Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου, που ολο¬κληρώθηκε όμως αργότερα.

Απ' τον Αη Στράτη μεταφέρθηκε στις φυλακές Χατζηκώστα στην Αθήνα, απ' όπου αφέθηκε ελεύθερος το 1951. Οι διώξεις όμως δε σταμάτησαν. Το Φυσάει στα σταυροδρό¬μια του κόσμου θεωρήθηκε «κήρυγμα ανατρεπτικό» και κα¬τασχέθηκε. Ο ίδιος ο ποιητής μάλιστα πέρασε από δίκη, που προκάλεσε το ενδιαφέρον όχι μόνο των στενών λογοτεχνικών κύκλων, αλλά και του ευρύτερου κοινού, τόσο μέσα όσο και έξω από την Ελλάδα. Τη δίκη παρακολούθησαν δημοσιο¬γράφοι από πολλά μέρη του κόσμου, αλλά και ένα πλήθος συναγωνιστών του. Η κατηγορία στηρίχτηκε στον αναγκα¬στικό νόμο 509 «Περί μέτρων ασφαλείας του Κράτους, του πολιτεύματος, του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών». Τελικά όμως το δικαστήριο τον απάλλαξε λόγω αμφιβολιών.

Από το 1954 ο ποιητής εμφανιζόταν συστηματικά στις στήλες της εφημερίδας Η Αυγή ως κριτικός ποίησης. Το κλείσιμο της Αυγής από τη δικτατορία το 1967 είχε ως συνέπεια να χάσει τη δουλειά του. Από το 1969 ως το 1980 με το ψευδώνυμο Α. Ρόκος παρουσίαζε συνόψεις έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας στο περιοδικό Φαντάζιο. Του δόθηκε έτσι η ευκαιρία να ξαναδιαβάσει ένα πλή¬θος συγγραφέων της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Γενικά η γνώση του Τάσου Λειβαδίτη γύρω από την παγκόσμια λογοτεχνία ήταν ευρύτατη. Γνώριζε καλά γαλλικά και οι προτιμήσεις του ήταν ο Ντοστογιέφσκι και ο Ρίλκε. Από το 1974 ως το 1980 συνέχισε την κριτική της ποίησης στην Αυγή.

Στο ελληνικό κοινό ο Τάσος Λειβαδίτης εμφανίστηκε το 1946, μέσα από τις στήλες του περιοδικού Ελεύθερα Γράμματα (τεύχ. 55, 15-11-46) με το ποίημα «Το τραγούδι του Χατζηδημήτρη». Το γεγονός δεν είναι τυχαίο, αφού στα Ελεύθερα Γράμματα συσπειρωνόταν μια ομάδα από αριστε¬ρούς διανοούμενους (Μανόλης Αναγνωστάκης, Νίκος Παππάς κ.ά.). Το κλίμα ακόμη του περιοδικού ήταν ευνοϊκό για τους νέους ποιητές.

Το 1947 ο Τάσος Λειβαδίτης έγινε μέλος της ομάδας που έβγαλε τη βραχύ-βια περιοδική έκδοση Θεμέλιο και εκεί μετάφρασε το ποί¬ημα του Loys Masson, «Επιτάφιος για τον Μωρίς Λανγκλουά, Ροζέ Ράντισαν και άλλους» (1947, 32). Στη Νέα Εστία δημοσίευσε μόνο ένα ποίημα με τίτλο «Η Κυρά της Όστριας» (1947, 917-918). Πρωτοστάτησε ακόμη στην έκδο¬ση του περιοδικού Επιθεώρηση Τέχνης του οποίου υπήρξε τακτικός συνεργάτης. Το 1952 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική σύνθεση με τίτλο Μάχη στην άκρη της νύχτας.

Δημοσίευσε με χρονολογική σειρά τις παρα¬κάτω ποιητικές συλλογές:

Μάχη στην άκρη της νύχτας, 1952
Αυτό το αστέρι είναι για όλους μας,  1952
Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου, 1953
Ο άνθρωπος με το ταμπούρλο, 1956
Συμφωνία αρ. 1, 1957
Οι γυναίκες με τ' αλογίσια μάτια, 1958
Καντάτα, 1960
25η ραψωδία της Οδύσσειας, 1963
Οι τελευταίοι, 1966
Νυχτερινός επισκέπτης, 1972
Σκοτεινή πράξη, 1974
Οι τρεις, 1975
Ο διάβολος με το κηροπήγιο, 1975
Βιολί για μονόχειρα, 1977
Ανακάλυψη, 1978
Ποιήματα (1958-1963), 1978
Εγχειρίδιο ευθανασίας, 1979
Ο τυφλός με το λύχνο, 1983
Βιολέτες για μια εποχή, 1985
Μικρό βιβλίο για μεγάλα όνειρα, 1987
Τα χειρόγραφα του φθινοπώρου, 1990 (Εκδόθηκε μετά το θάνατο του ποιητή.)

Το 1966 κυκλοφόρησε η μοναδική του συλλογή διηγημάτων με τίτλο Το εκκρεμές. Το 1965 έχουμε μια πρώτη συγκεντρωτική έκδοση των μέχρι το 1963 συλλογών καθώς και άλλων ποιημάτων της περιόδου 1950-1962, που τιτλοφορείται Ποίηση. Στην ανατύπωση του 1985 από τον «Κέδρο» προστέθηκαν ο υπότιτλος Τόμος πρώτος, η συλλογή Οι τελευταίοι καθώς και ποιήματα που δημοσιεύτηκαν το 1966 στην Επιθεώρηση Τέχνης. Ο τόμος διαιρείται σε δυο μέρη (1950-1956, 1957-1966). Το 1987 κυκλοφόρησε ο δεύτερος τόμος, που περιλαμβάνει τις συλλογές που εκδόθηκαν από το 1972 ως το 1978. Ο τρίτος τόμος (1988) περιλαμβάνει τα έργα της περιόδου 1979-1987.

Στίχοι του Τάσου Λειβαδίτη, που δεν περιλήφθηκαν σε καμιά συλλογή, μελοποιήθηκαν από το Μίκη Θεοδωράκη (Δραπετσώνα, Τα Λυρικά: κύκλος τραγουδιών αφιερωμένων στη γενιά της εθνικής αντίστασης). Ποιήματά του μετα-φράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες: Ρωσικά, Ουγγρικά, Σουηδικά, Ιταλικά, Γαλλικά, Αλβανικά, Βουλγάρικα, Κινέζικα, Αγ¬γλικά, Τουρκικά, κ.ά. Έγραψε ακόμη με τον Κώστα Κοτζιά τα σενάρια των ελληνικών ταινιών Ο θρίαμ¬βος και Η συνοικία το όνειρο.

Ο Τάσος Λειβαδίτης ανήκε στην Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών. Τιμήθηκε το 1955 με το πρώτο βραβείο ποίησης στο παγκόσμιο φεστιβάλ νεολαίας της Βαρσοβίας για τη συλλογή Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου. Πήρε ακόμη το πρώτο βραβείο ποίησης του δήμου Αθηναίων για τη Συμφωνία αρ. 1, το δεύτερο κρατικό βραβείο ποίησης για το Βιολί για μονόχειρα και το πρώτο κρατικό βραβείο ποίησης για τη συλλογή Εγχειρίδιο ευθανασίας. Μετά το 1972 συ¬νεργάστηκε με τα περιοδικά Τραμ, Το Δέντρο και Η Λέξη.

Ο θάνατος τον βρήκε στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθηνών στις 30 Οκτωβρίου του 1988 (μετά από δυο εγχειρή¬σεις για ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής). Άφησε αδημοσίευ¬τη μια συλλογή (Τα χειρόγραφα του φθινοπώρου), που εκδόθηκε στη συνέχεια.

Τέλος το 1997 εκδόθηκε από τον «Κέδρο» ένα Απάνθισμα του Τάσου Λειβαδίτη. Την επιλογή των κειμένων έκανε ο Γιώργος Δουατζής.

Απόστολος Μπενάτσης


Ημ/νία δημοσίευσης: 19 Απριλίου 2013