Μακάριος ο διαφορετικός
διαφορετικός όντας αυτός.
Μα τι δυστυχία για τον διαφορετικό
αν είναι αυτός συνήθης.

Με αυτό το τετράστιχο ο σημαντικός Ιταλός ποιητής του 20^ου αι., ο Sandro Penna, προσπαθεί να ορίσει τη διαφορετικότητα/ετερότητα του ανθρώπου στη σχέση του με το περιβάλλον του: μακαρίζει τον άνθρωπο που είναι διαφορετικός, υπονοώντας ότι αυτή η διαφορά είναι μια ένωση με τον πυρήνα μιας μοναδικής υπάρξεως και ότι πράγματι μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στην πλήρωση του εαυτού. Στη συνέχεια όμως το ποίημα ανατρέπει την πρώτη βεβαιότητα: ο διαφορετικός, αν είναι κοινός/συνήθης, αν δηλαδή επιδιώκει να ζήσει μια ζωή δίπλα στους υπόλοιπους συνήθεις/κοινούς, μπορεί  να δυστυχήσει βαθιά για αυτή τη διαφορά του. Πολλοί μελετητές του έργου του Penna βλέπουν μέσα σε αυτό το σύντομο ποίημα τη βιωματική κατάθεση του ποιητή: βρισκόμαστε στο 1950 και η ομοσεξουαλικότητα δεν είναι μια επιλογή κοινωνικά αποδεκτή. Ο ποιητής προσπαθεί να ορίσει τη λεπτή ισορροπία μεταξύ ευτυχίας και συντριβής του κάθε ανθρώπινου όντος που πασχίζει  να ακολουθήσει τον προσωπικό του δρόμο, χωρίς όμως να τεθεί και στο κοινωνικό περιθώριο. Θα μπορέσει να πορευτεί έτσι ή θα τσακιστεί μπροστά στην προσπάθεια συμβιβασμού των ασυμβίβαστων;

Η δική  μου γνώμη είναι πως το ποίημα του Penna μπορεί να μας δώσει τροφή για μια ευρύτερη σκέψη, πέρα από τα βιογραφικά συμφραζόμενα που μπορούν να το ερμηνεύσουν. Ας προσπαθήσει ο καθένας μας να βρει τη δική του θέση μέσα στο τετράστιχο, ας εντοπίσει τη σχέση του με το ατομικό και το συλλογικό, με την ευτυχία και τη δυστυχία.

Θα κλείσω αυτό το σύντομο κείμενο με ένα άλλο ιταλικό ποίημα, το οποίο τρόπον τινά συνδέεται με το προηγούμενο. Πρόκειται για το ποίημα In nessun posto της Elsa Morante, το οποίο η συγγραφέας έγραψε στη Ρώμη στις 13 Φεβρουαρίου 1976, για τον θάνατο του φίλου της Pier Paolo Pasolini. Μεταφράζω ένα απόσπασμα:

Μα αλήθεια αλήθεια αλήθεια
εκείνο που πίστευες ότι σε έκανε διαφορετικό
δεν ήταν η πραγματική σου διαφορετικότητα.
Η πραγματική σου διαφορετικότητα ήταν η ποίηση.
Εκείνη ήταν η τελική αιτία του μίσους τους
γιατί οι ποιητές είναι το αλάτι της γης
κι αυτοί θέλουν τη γη άνοστη.
Στην πραγματικότητα,  ΑΥΤΟΙ είναι παρά-φυσιν.
Και εσύ είσαι φύση: Ποίηση δηλαδή φύση.

Άννα Γρίβα

© Poeticanet