Οι ποιητές που με ήλκυσαν αμέσως είναι δύο. Ένας Ιταλός, ο Λεοπάρντι, και ένας Γάλλος, ο Μαλαρμέ. Είναι παράξενο. Εγώ γνώρισα τον Μαλαρμέ όταν ήμουν ακόμη νεαρός, μαθητής, και πάλευα με τους συμμαθητές μου να καταλάβω γιατί τον θεωρούσαν έναν σκοτεινό ποιητή, όπως πράγματι είναι. Δεν τον καταλάβαινα ούτε εγώ. Αλλά υπήρχε στον Μαλαρμέ κάτι που με ήλκυε, ένιωθα ότι σε αυτή τη γεμάτη ένταση ποίηση υπήρχε ένα μυστικό και ότι η ποίηση είναι πραγματικά ποίηση όταν φέρει μέσα της ένα μυστικό. Αν η ποίηση είναι εξηγήσιμη με τον πιο στοιχειώδη τρόπο δεν είναι πια ποίηση.  Ακόμη και η ποίηση που μοιάζει απλή είναι μια ποιηση που περιέχει ένα μυστικό, δεν είναι ανάγκη να περιέχει ένα μυστικό με εκείνες τις λόγιες δυσκολίες που μας έθετε ο Μαλαρμέ.

                                      Από συνέντευξη του Giuseppe Ungaretti στο Rai το 1961)

Ποιο είναι το μυστικό στο οποίο αναφέρεται ο Ungaretti; Δεν πρόκειται ούτε για την υπόνοια ενός προσωπικού βιώματος του ποιητή ούτε για την κρυπτικότητα του ύφους και την ασάφεια νοημάτων. Όχι, το μυστικό της ποίησης, κατά τον μεγάλο Ιταλό ποιητή, είναι κάτι βαθύτερο, που έγκειται στα πολλαπλά επίπεδα της ανάγνωσης και στην αποκάλυψη, με μόχθο και υπομονή, ενός σύμπαντος που περικλείει από τον στοχασμό για τα ανθρώπινα μέχρι τον στοχασμό για τον κόσμο. Γι’ αυτό, μας λεει ο Ungaretti, δεν είναι αναγκαίο να έχω εμπρός μου ένα ποίημα με λόγιες δυσκολίες, ένα ποίημα δυσπρόσιτο. Το αναγκαίο είναι να μην ολοκληρώνεται η ερμηνεία του ποιήματος με «τον πιο στοιχειώδη τρόπο».

Με λίγα λόγια ο Ungaretti προσπαθεί να εξηγήσει εκείνο που παραμένει δυσερμήνευτο στη λογοτεχνία: τι είναι αυτό που κάνει ένα έργο αιώνιο και αενάως γοητευτικό; Μας δίνει εν συντομία ένα κλειδί κατανόησης, αφού μας κάνει να στραφούμε στην ιστορία της λογοτεχνίας και να δούμε ποια είναι εκείνα τα ποιήματα που άντεξαν στο χρόνο. Και γυρνώντας πίσω, βρίσκουμε την ασπίδα του Αχιλλέα στην Ιλιάδα, που δεν είναι μόνο περιγραφή ενός όπλου, αλλά και περιγραφή ολόκληρου του κόσμου, βρίσκουμε τα σπαράγματα της Σαπφώς, που δεν είναι μόνο αισθήσεις του περιβάλλοντός της, αλλά και μια διαρκής προσπάθεια να οριστεί η ομορφιά, βρίσκουμε την τραγωδία, που δεν είναι μόνο καταγραφή της μίας κατάρας, του ενός οίκου, αλλά καταβύθιση στην ανθρώπινη μοίρα. Κι αυτά είναι μόνο λίγα παραδείγματα στους αμέτρητους δρόμους του μυστικού της ποίησης, όπως μας το έδειξαν τα κλασικά έργα όλων των γλωσσών και όλων των αιώνων, εκείνα που διανοίγουν άπειρες δυνατότητες ανόδου από το ορατό στο αόρατο, μέχρι εκεί που κανένα άλλο είδος λόγου δεν μπορεί να φτάσει.

Άννα Γρίβα

© Poeticanet