© Poeticanet 

 

 

Ο γενικός τίτλος του θέματος είναι Το Χρέος του ποιητή. Εννοείται ότι εμπεριέχει και την ποιήτρια. Άλλωστε στον τόπο μας, από τους αρχαιότατους χρόνους επιβιώνει παγκόσμια η λυρική Σαπφώ. Ιστορικά, από τον  Μεσαίωνα οι ανδροκρατικές συνθήκες αποκλείουν τις γυναίκες κοινωνικά, οπότε ελάχιστες γυναικείες ποιητικές φωνές ακούγονται. Όμως από την Επανάσταση του ’21 και μετά, ο γυναικείος ποιητικός λόγος εμφανίζεται πάλι δυναμικός ως τις μέρες μας.

.        Σὲ τοῦτο τὸ μεταξύ, ἂς παίζουμε μὲ τὶς λέξεις,
         ἂς παίζουμε τῆς ὁμιλίας τὸ θεῖο παιγνίδι /   
         ἀνύποπτοι ποιητὲς    
                                                       Μελισσάνθη  (1907-91)  [ Ἄς...]                                                       

Τώρα ως προς το χρέος του ποιητή, ποια από τις ερμηνείες του χρέους κυριαρχεί στο θέμα; Το καθήκον, η οφειλή, η επιταγή, η δέσμευση, το μεγαλείο… Υπάρχουν ηθικές αρχές που επιβάλλονται στην ποιητική γραφή; Η ποίηση είναι το αρχαιότερο λογοτεχνικό είδος. Ποιητές και ποιήτριες μπορούν να εκφράζονται από  τότε με τον τρόπο και το ύφος της εποχής τους, αλλά δεν είναι υπόχρεοι σε κανένα.  Ούτε η ποίηση είναι ο επόπτης του ποιητή στις αναζητήσεις του και στη γραφή του.                        

            …   Απόκαμα, θολώσανε τα μάτια μου και ο νους,
                   όμως ακόμη γράφω…            
                                    Κώστας Καρυωτάκης  [Γραφιάς, Ποιήματα 1913-28]        
 

Η ποίηση όλων των καιρών αυτο-υποστηρίζεται με τον λόγο της. Υπάρχουν όμως φάσεις στη διαδρομή της, όπου η ιστορική πραγματικότητα οικειοποιείται την ευαισθησία της. Δείγματα στον τόπο μας, η πολεμική ωμότητα του 1940 και ο αλληλοσπαραγμός του εμφύλιου πολέμου που ακολουθεί. Ρεαλιστικά τότε η ποίηση πολιτικοποιείται και στρατεύεται για να καταγγείλει και να εμψυχώσει.

 ...Το νου σας, σύντροφοι ποιητές, – ένας ποιητής
είναι ένας εργάτης στο πόστο του, ένας στρατιώτης στη  βάρδια του…          
                                    Γιάννης Ρίτσος  [Άνθρωποι και Τοπία, 1958]   

Παράλληλα, άλλες ποιητικές φωνές της εποχής σωπαίνουν απέναντι στην τραγικότητα της πραγματικότητας.                

                 …Τούτη η εποχή/ του εμφυλίου σπαραγμού
                          δεν είναι εποχή/ για ποίηση… 
                                    Νίκος Εγγονόπουλος [Ποίηση 1948]

Ακολουθεί χρονικά μια φάση ενδοσκόπησης και αγωνίας  με τα αδιέξοδα που  προκύπτουν στο μεταξύ. Ιδεολογικά και πολιτικά πλαίσια δεν ισχύουν πια ούτε ποιητικά χρέη. Η μια και μοναδική ερμηνεία ενός ποιήματος ξεπερνιέται, ακόμα κι αν είναι αυτή που προτείνει ο ίδιος ο ποιητής του.  Στο ποίημα εντοπίζονται πλέον διάφορες έννοιες και παράλληλες εκδοχές. Ο ποιητής δεν αποτελεί μονάδα. Είναι στοιχείο μιας ολότητας και αυτή την ολικότητα  δοκιμάζεται να εκφράσει. 

 …Τάχα παρηγοριά θα βρούμε;/ Η μέρα φόρεσε τη νύχτα/ Όλα είναι      νύχτα,/ όλα είναι νύχτα /Κάτι θα βρούμε ζήτα-ζήτα… 
                                   Γιώργος Σεφέρης  [Fog, Ποιήματα 4^η έκδοση ]

Όμως υπάρχουν και οι φάσεις, όπου και η ολικότητα διασπάται σκορπίζοντας ιδεολογίες, οράματα και προσδοκίες. Η ποίηση βέβαια δεν εγκαταλείπει μετέωρους τους ποιητές της. Η δεύτερη μεταπολεμική ποιητική γενιά στρέφεται στην ενδοσκόπηση και τον υπαρξιακό προβληματισμό. Θέματα της: ο ιδιωτικός εσωτερικός κόσμος, το προσωπικό βίωμα, η μοναξιά, τα όρια του ατόμου η ανατρεπτική διάθεση, η ματαίωση, το κενό… Το παρελθόν απομακρύνεται, το μέλλον δεν υπόσχεται.

                                … Χώμα, αέρα, ρίζες κρατάω -
                                 Να φεύγουν τα περιττά, λέω…
                                     Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ  
                                     [Στον ουρανό του τίποτα με ελάχιστα, 2005]

Αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα, ο κόσμος δείχνει να μεταλλάσσεται. Ταχύτατα. Νέα και όλο πιο νέα ψηφιακά ευρήματα, νεότερες θεωρήσεις των πραγμάτων, νεότερες τάσεις επηρεάζουν και την ποίηση.  Η συνθήκη της μοναχικής ποίησης καταλήγει σχεδόν γραφική. Εκφραστικά και εικονικά, ο ποιητικός λόγος κυκλοφορεί ελεύθερος, διαθέσιμος στην οθόνη ενός υπολογιστή ή κινητού τηλεφώνου, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στην πρόθεση κάθε παραλήπτη, Σύγχρονα θέματα: η ερωτική ελευθερία, η ανεξάρτητη επιλογή φύλου, ο εγωκεντρισμός, η προκλητικότητα…

Πρόσκαιρα συμπεράσματα: το άλλοτε ποιητικό χρέος διαγράφεται, επικρατεί η απόκλιση ποιητικῇ ἀδείᾳ .