Je est un autre
           (Arthur Rimbaud, Lettre du voyant)

O ποιητής ασπάζεται περιπαθώς την ετερότητα. Το ποιητικό εγώ είναι ένας άλλος καθώς γίνεται ένας άλλος... Πολλαπλές περσόνες, πραγματικές και επινοημένες, επιτρέπουν στο ποιητικό/αφηγηματικό υποκείμενο αυτή του τη μεταμόρφωση, στον τόπο όπου όλα μπορούν να συμβούν: τον τόπο par excellence αυτής της συνάντησης με τον Άλλον: το ποίημα. Παραφράζοντας μάλιστα τον Ρεμπώ θα μπορούσαμε να αναφωνήσουμε Je est l' autre. O ποιητής δεν είναι απλώς ένας, είναι ο άλλος, ο οποιοσδήποτε άλλος υπαγορεύει κάθε φορά η ποιητική συνθήκη. 

***
Βαδίσαμε στα τυφλά
ψαύοντας το κενό
γεμάτοι
νάμεσα στα ξόανα που ασκήτεψαν.

Φορέσαμε το φυλαχτό τους.

[...]

τώρα καταλαβαίνουμε
τι μάς εχώρισε από τα πουλιά
απ' τον αέρα τι μας χώρισε

πόσο μάς βάρυνε
ένα γραμμάριο φυλαχτό.
               (Γιάννης Βαρβέρης, Σώμα μισό)

Αν η οικουμενικότητα είναι μια έννοια που ταιριάζει στην ποίηση, καταλαβαίνουμε πως ο άλλος γίνεται εδώ στοιχείο ταυτοτικό. Το ποίημα  συνιστά την κατεξοχήν ετεροτοπία. Τον χώρο της επικράτειας του άλλου που γίνεται έτσι στοιχείο του εγώ. Ενός εγώ που επιζητεί να απευθυνθεί σε ένα εσύ. Προσωπικά ή συλλογικά, υποκείμενο και αντικείμενο ανταλλάσουν επιστολές μίας πλατωνικής φιλίας. Το κενό γεμίζει από την παρουσία του άλλου. Το σώμα, μισό, φορώντας τον άλλο, αναγνωρίζοντας στην παρουαία τού άλλου το άλλο του μισό, επιθυμεί την ακεραίωσή του. Στον αντίποδα του νιτσεϊκού υπερανθρώπου ή της σαρτρικής κόλασης, η παρουσία του άλλου γίνεται φυλαχτό, το βάρος του οποίου δένει το εγώ στη γη, ως υπόμνηση διαρκής της ανθρωπινότητάς του. Με τη θυσία αυτή, του κομματιού εκείνου που θέλει να γίνει πουλί, με την πλήρη ανάληψη της ανθρωπινότητας, το εγώ, με το ελαφρύ φορτίο, κατακτά τον ουρανό...

***

Σε είδα: ήσουν εσύ,
με την επιστήμη σου καίρια εκτεθειμένη στη σφαγή,
χωρίς αγάπη, χωρίς Χριστό. Σκότωνες πάλι,
[...]
όπως τη μέρα
που ο ένας αδελφός είπε στον άλλο:
«Ας πάμε στους αγρούς».
[...]
Λησμονείστε, παιδιά μου, τα νέφη του αίματος
ανυψωθείτε από τη γη, ξεχάστε τους προγόνους.
               (Salvatore Quasimodo, Άνθρωπε του καιρού μου, μτφρ. Θ. Κουτλής)

Στέκεται εκεί για όλη την ανθρωπότητα: η ζωή του αγίου, το έργο του ποιητή. Ο ποιητής και ο άλλος, μαζί, είναι η ποίηση.  Και ο άλλος είναι ο αυτοσκοπός της ποίησης, αφετηρία θεμελιακή και έσχατος σκοπός, γεννήτωρ και γεννητός μαζί. Η ποίηση είναι ο όλος, ο ακέραιος άνθρωπος. Είναι η ψυχή στο σώμα του κόσμου. Η εξανθρωπιστική δύναμη, όπως ο George Santayana την ορίζει, δύναμη που ανυψώνει τον ένα στο ύψος του άλλου αδελφού, για να τους δείξει πως είναι oι δυο τους ένας, αυτός, ο ίδιος. Και όταν κάποτε η ετερότητα γίνεται απειλή πανδημική, ο ποιητής γίνεται ο μάγος του κόσμου, παρηγορεί και θεραπεύει, χαρίζοντας τον εαυτό του και κατακτώντας έτσι εαυτόν και αλλήλους. Ο ποιητής, αυτός ο άλλος.

Σάρα Θηλυκού
© Poeticanet