Γράφει η Άννα Γρίβα

Eva Runefelt, Στα χέρια της μνήμης, μτφρ. Βασίλης Παπαγεωργίου, Εκδόσεις Σαιξπηρικόν, 2015

Η Σουηδή Eva Runefelt είναι μία από τις σημαντικότερες εν ζωή Ευρωπαίες ποιήτριες. Γεννήθηκε στη Στοκχόλμη το 1953. Η λυρική της φωνή, όπως δηλώνει στο επίμετρο του βιβλίου ο μεταφραστής, μαζί με αυτή του Τούμας Τράνστρεμερ, είναι από τις πιο σημαντικές στη Σουηδία σήμερα, ενώ το παρόν αυτοβιογραφικό της βιβλίο, στο οποίο μιλάει κυρίως για τα παιδικά της χρόνια και την οικογένειά της, ήταν υποψήφιο για το κορυφαίο σε όλη τη Σκανδιναβία λογοτεχνικό βραβείο του Συμβουλίου Βορείων Χωρών. 

Στην πρώτη ενότητα του βιβλίου, που τιτλοφορείται Παιδικά χρόνια, τα ποιήματα είναι εκτενή και πεζόμορφα. Η ποιήτρια δεικνύει μέσα από τα κείμενά της αυτά ότι η παιδική ηλικία είναι μια αστείρευτη πηγή γνώσης και διαρκούς ανίχνευσης του εαυτού. Σε όλα τα ποιήματα κυριαρχεί το φως, ο ήλιος και η ζεστασιά του. Ίσως μοιάζει παράξενο μια ποιήτρια του Βορρά να μιλά τόσο για τον ήλιο, αλλά φαίνεται ότι ο ήλιος της Runefelt ταυτίζεται με μια διακαή επιθυμία να φωτιστεί το σκοτεινό, το αδιαπέραστο σύμπαν που απλώνεται γύρω από τον άνθρωπο. Το φως είναι η πρώτη μνήμη, μια ακτίνα που γίνεται ο οδηγός προς τον απέραντο, τον άγνωστο κόσμο. Τα παιδικά μάτια είναι ένας φανός προς την έξοδο, εκεί που οι μνήμες θα πολλαπλασιαστούν, θα εμπλουτιστούν, θα περιπλανηθούν σε μονοπάτια άλλοτε σφύζοντα από ομορφιά κι άλλοτε γεμάτα κινδύνους. Τι γίνεται, λοιπόν, όταν βγαίνει κανείς στον κόσμο; Μας λέει η ποιήτρια:

Σκέφτομαι ότι αν γινόταν να με σχεδιάσουν από μέσα και από έξω και μετά να με απλώσουν πάνω σ’ ένα φωτισμένο τραπέζι, θα είμαι ένας χάρτης όπου χώρες και νερά δεν ηρεμούν ποτέ.

Ο χάρτης της ψυχής, επομένως, ενώνεται με την τοπογραφία των άλλων ανθρώπων, των ζώων, των δέντρων, των χρωμάτων, του Θεού. Αυτό είναι το θέμα με το οποίο καταπιάνεται η ποιήτρια: η μαγική ένωση του μέσα τόπου με τον έξω. Και αυτή η ένωση κρύβει συχνά έναν κίνδυνο που αιωρείται έτοιμος να αφανίσει το φως, όπως στην περίπτωση ενός μυστηριώδους κοριτσιού με κουκούλα ή ενός αγοριού με ποδήλατο, που μοιάζουν άγγελοι που προστατεύουν αλλά και φορείς μιας γνώσης που μπορεί να λαβώσει, να οδηγήσει σε μια δύσκολη αλήθεια: το πρόσωπό μου είναι αναγκασμένο να βγαίνει έξω και να διαλύεται κάθε μέρα, γράφει η ποιήτρια.

Τα πρόσωπα της οικογένειας, με πρωταγωνίστρια τη μητέρα, μοιάζουν με ξωτικά του σπιτιού, εκεί όπου απλώνεται το αχανές δάσος των συναισθημάτων. Η μητέρα περιστρέφεται διαρκώς ανάμεσα στους τοίχους του σπιτιού και φροντίζει την έξοδο από το πρώτο φως στις άπειρες φλόγες του κόσμου. Μαζί με τη διαρκή κίνηση της μητέρας υπάρχει και η διαρκής ανάγκη της ανάγνωσης και της γραφής: το κορίτσι διαβάζει και γράφει, όπως θα συμμετείχε κανείς σε μια δράση μαγική:

ακολουθούσα το ίχνος της μελάνης από το Τίποτε στα Πάντα και γινόμουν η μπλε γραμμή που σιγόβραζε. Τόσο εύκολο να γίνομαι αυτή η κίνηση, ξανά και ξανά.

Μετά την ενότητα Παιδικά χρόνια, το βιβλίο συνεχίζει με το εκτενέστατο ποίημα  Περπατοσυγγραφή. Το ποίημα αυτό εκκινεί από αφορμές του εξωτερικού περιβάλλοντος για να απλωθεί σε έναν βαθύ εσωτερικό κόσμο, στο διαρκές τρικύμισμα της ευαίσθητης ποιητικής συνείδησης. Όνειρο, παραμύθι ή ένα όραμα που σαν λάμψη φωτίζει τα αφανή; Την απάντηση τη δίνει η ίδια η ποιήτρια:

Τα πάντα είναι κύματα. Η ανάσα, τα βήματα, το πινέλο. Το χειρόγραφο.

Ο τυφλοπόντικας... Μετακινεί το χώμα, σκάβει με το ρύγχος, και σίγουρα μοιάζει με άξυστο μολύβι.

Στην ακόλουθη ενότητα, που τιτλοφορείται Στιγμιαία, πρωταγωνιστής είναι το σώμα: το παιδικό σώμα, το σώμα που πονά, το σώμα που πεθαίνει για να μπορεί να υπάρξει παντού, το ερωτικό σώμα, το σώμα του ζώου, το σώμα του ανθρώπου, το σώμα ως δόνηση προς τον άλλον, το σώμα ως βλέμμα, άγγιγμα, βλέμμα, αγκαλιά. Δεν ξέρω πόσες φορές επαναλαμβάνεται η λέξη σώμα και άλλες πόσες υπονοείται ή συνειρμικά φθάνει στον νου του αναγνώστη. Το σώμα σε όλα τα ποιήματα είναι σοφό, γιατί παύει να είναι ένα περίκλειστο εγώ, αλλά γίνεται ένα με τον κόσμο:

Ό,τι βλέπεις
σε ακούει, σε φέρει
Όλος ο χρόνος είναι εδώ.

Ας διαβάσουμε τα ποιήματα της Eva Runefelt ως μια αξιοσημείωτη συμβολή στη σύγχρονη λυρική ποίηση, ως μια ποίηση γεμάτη ειλικρίνεια, ευαισθησία, οξύνοια και σοφία. 

Άννα Γρίβα

© Poeticanet