ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Δείτε επίσης

Εκτύπωση του άρθρου

Γράφει ο Gabriel Rosenstock

SILENCIO / ΣΙΩΠΗ

Ένας στοχασμός πάνω στο ποίημα του 1950 σιωπή του Eugen Gomringer

μετάφραση: Σάρα Θηλυκού

silencio silencio silencio

silencio silencio

silencio silencio silencio

Είναι μάλλον σαν ένας πίνακας αφηρημένης ζωγραφικής, ένας Μόντριαν, μόνο που είναι μια λέξη, μια λέξη που όλοι γνωρίζουμε. Silence! Σιωπή! Μια λέξη που μπορούμε να αισθανθούμε. Και μπορούμε να αισθανθούμε το κενό που απομένει στο μέσον του ποιήματος, ένα κενό το οποίο εκφράζει το μήνυμα του ποιήματος, την ουσία του. Μπορούμε να αισθανθούμε τη σιωπή.

Υπάρχει κενό στις δύο πλευρές του ποιήματος επίσης, κενό πάνω και κενό κάτω, αυτό το κενό που ένα χάικου αναζητεί όσο και δημιουργεί. Το συγκεκριμένο [οπτικό] ποίημα ζητεί το ίδιο πράγμα από τον αναγνώστη όπως ζητεί το χάικου. Να γεμίσουμε τη σιωπή. Με τη δική μας σιωπή, Την κενότητα.

Η συγκεκριμένη ποίηση ήταν δημοφιλής τη δεκαετία του 1950, στην Ελβετία, Βραζιλία, Ιαπωνία και αλλού. Παράξενο που δεν είχε αντίκτυπο στην ποίηση ατα ιρλανδικά (ή τα αγγλικά) στην Ιρλανδία, δεδομένης της αγάπης μας για τις λέξεις. Μερικά από τα πιο διάσημα συγκεκριμένα ποιήματα δεν είναι παραπάνω από μια λέξη, Συγκεκριμένες λέξεις, ας πούμε.

Υπόσχομαι στον εαυτό μου σαράντα χρόνια τώρα να λύσω το μυστήριο του είδους, και ίσως το κάνω. Είχα την τιμή να διευθύνω ένα εργαστήρι χάικου σε ένα λογοτεχνικό φεστιβάλ στο Hyderabad και μίλησα με έναν λαμπρό νεαρό εκεί που δουλεύει με εφαρμογές [υπολογιστών]. Τώρα έχω ακουστά τις εφαρμογές αλλά για να είμαι ειλικρινής, δεν είχα ποτέ ένα κινητό τηλέφωνο (ή φορητό, ή όπως θέλετε να το πείτε) αλλά αν είχα, νομίζω θα μου άρεσε να έχω μια εφαρμογή για συγκεκριμένα ποιήματα. Υπάρχει κάτι από ένα μάντρα, κάτι μαγικό γύρω από το ποίημα Σιωπή που αγάπησα από όταν το πρωτοείδα εδώ και πολλά, πολλά φεγγάρια.

Πίσω στο 1953, ο Gomringer ένιωσε πως οι λέξεις άλλαζαν, ο κόσμος άλλαζε, οι γλώσσες άλλαζαν και η απεραντολογία είχε περάσει ανεπιστρεπτί. Είχε διείδει την έλευση των ταμπλόιντ – για να μην πω του τουίτερ; Τέτοιες αλλαγές δεν έθεταν σε κίνδυνο την ποίηση, πίστευε. Δεν υπήρχε τίποτε κακό στους τίτλους των πρωτοσέλιδων, τα μάντρα, τα σλόγκαν, τις συντμήσεις. Η συγκεκριμένη ποίηση θα ήταν μια διεθνής γλώσσα, πέρα από την έννοια του εθνικού, και κατανοητή σαν μία πινακίδα στον δρόμο ή μια εκλαϊκευμένη επιστημονική φόρμουλα.

Θα μπορούσες να πεις πως είδε την εμφάνιση των ΗΠΑ και του IRA [Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού], του ΕSB [Οργανισμού Πιστοποίησης Αγγλομάθειας] και, OMG [ω, Θεέ μου], της ΕΈ [Eυρωπαϊκής Ένωσης]. Είδε προφανώς την ανταλλαγή γραπτών μηνυμάτων ως αναπόφευκτη. Οι συντμήσεις είναι πολύ πιο συνήθεις στην Ινδία από ό,τι στην Ιρλανδία. Όλοι στην Ινδία γνωρίζουν το AC αλλά γίνεται, φυσικά, σπανίως αντιληπτό (ως σύντμηση) στην Ιρλανδία (Air Conditioned). Παρομοίως κανείς στην Ιρλανδία δεν θα αντιλαμβανόταν το ΒΡ ως σύντμηση για την πίεση αίματος (blood pressure). H Βritish Petroleum μπορεί να ερχόταν στο μυαλό.

Για να επιστρέψουμε στον Gomringer. Ήταν Βολιβιανός, που ζούσε στην Ελβετία, και ήταν εξοικειωμένος με πολλές γλώσσες, ισπανικά και γερμανικά μεταξύ άλλων. Είδε την έλευση της παγκοσμιοποίησης και τον θάνατο των γλωσσών που αυτή θα επέφερε (όπως και το έκανε). Έπαιρνε πολύ σοβαρά τη δουλειά του, μολονότι μπορεί να φαίνεται παιγνιώδης σε πολλούς από εμάς. Επέμενε στην εμπλοκή μας με τη λέξη (ως αντιτιθέμενη στη γραμματική, το ύφος, τη φωνή, το ιδίωμα και όλα τα συναφή).

Ανάμεσα στους πολλούς συγγραφείς που επηρεάστηκαν από τον Gomringer και το Κίνημα Συγκεκριμένης Ποίησης ήταν ένας περίεργος Δανός, ο Vagn Steen. Eίχε την ιδέα να εκδώσει βιβλία με διάτρητες σελίδες έτσι που να μπορούσες εύκολα να αφαιρέσεις τα ποιήματα που δεν σου άρεσαν. Οι ιρλανδοί εκδότες (και στις δύο γλώσσες [ιρλανδικά και αγγλικά]) θα μπορούσαν να πάρουν ένα φύλλο από αυτό το βιβλίο. Γράψτο μόνος σου ήταν ένα από τα κλασικά του. Αποτελούνταν από λευκές σελίδες και έγινε επιτυχία εν μια νυκτί. Πίσω στο κλασικό του Gomringer πάλι, αυτή τη φορά στα γερμανικά:

schweigen schweigen schweigen

schweigen schweigen

schweigen schweigen schweigen

Λειτουργεί σε πολλά επίπεδα, του πνευματικού περιλαμβανομένου. Μας πηγαίνει πίσω στα τρυφερά μας χρόνια όταν είχαμε τόσα πολλά να μάθουμε με την αποστήθιση, την επανάληψη της αλφαβήτας, αριθμών και συλλαβών που ίσως δεν σήμαιναν και τόσα πολλά για εμάς τότε, εκκλησιαστικών λατινικών, αινιγμάτων, ομοιοκαταληξιών και προσευχών; CIÚNAS! SILENCE! [ΣΙΩΠΗ!]. Πόσο συχνά το έχουμε ακούσει (στα ιρλανδικά ή τα αγγλικά) στο σπίτι ή το σχολείο;

Μας πηγαίνει το σχήμα του ποιήματος πίσω στις μέρες όταν τίποτε δεν ήταν πιο ευχάριστο από τα τουβλάκια, ή από το να τοποθετούμε πέτρες ή άλλα αντικείμενα το ένα πάνω στο άλλο; Αν η γλώσσα σας είναι άλλη από την αγγλική, μεταφράστε το ποίημα “silence” [“σιωπή”] τώρα στην δική σας άλλη γλώσσα, όποια και αν είναι. Είναι απλό! Είναι απλώς μια λέξη (και μην ξεχνάτε το κενό).

Ο βαθύτερος εαυτός μας βρίσκεται σε εκείνο το λευκό κενό διάστημα στο μέσον του ποιήματος, η καρδιά και το μυστήριό μας – όχι τόσο ένα μέρος από εμάς (καθώς οι λέξεις είναι μέρος μας, λένε) όσο το όλον. Ο Gomringer πίστευε πως ένα συγκεκριμένο ποίημα είναι ένα ποίημα καθεαυτό, όχι ένα ποίημα σχετικά με κάτι. Ένα ολοκληρωμένο ποίημα. Και έτσι είναι!

ciúnas ciúnas ciúnas

ciúnas ciúnas

ciúnas ciúnas ciúnas

σιωπή σιωπή σιωπή

σιωπή σιωπή

σιωπή σιωπή σιωπή

Ημ/νία δημοσίευσης: 9 Μαΐου 2020

Δείτε επίσης

ΠΟΙΗΣΗ

ΚΡΙΤΙΚΕΣ