ΝΤΟΝΑ-ΛΙΛΙΑΝ ΚΑΠΟΝ

 

(ομιλία από την παρουσίαση της ζωής και του έργου της Χάνα Χαίμ στο Π.Κ. της Ι.Κ.Α.)

Σ' αυτή τη σημαντική πρωτοβουλία του Ιωσήφ Βεντούρα να ανασύρει από την λήθη και να σας παρουσιάσει με την βοήθεια αξιόλογων συνομιλητών τη Χανά Χαΐμ, μία γοητευτική φυσιογνωμία στο χώρο του πνεύματος και της τέχνης της δεκαετίας του '60, έρχομαι να συμβάλω με τη δική μου μαρτυρία. Αυτή δεν αφορά στο μεστό λογοτεχνικό και ποιητικό της έργο, αλλά στη θερμή φιλική σχέση μου μαζί της που η επίγευσή της παραμένει αναλλοίωτη μέχρι και σήμερα.

Επιτρέψτε μου μία νοερή αναδρομή στα θρυλικά για μας που τα ζήσαμε χρόνια του '60, όταν νεαρή κοπέλα συνάντησα και ερωτεύτηκα τον Αλμπέρτο Σούση που αργότερα παντρεύτηκα. Η Εβραϊκή Νεολαία εκείνης της περιόδου έσφυζε από ζωή, με ό,τι αυτό συνεπάγεται: ανώτερες σπουδές, δημιουργικότητα στον τομέα της εργασίας, εξορμήσεις στο ύπαιθρο, χορούς, γλέντια, και πάνω από όλα μια περιρρέουσα πνευματικότητα που περιέκλειε βιβλία, μουσική, σινεμά, θέατρο, πνευματικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, θέλοντας επί τέλους να ζήσει όλα όσα είχαν στερηθεί τα χρόνια της φωτιάς, οι προηγούμενες γενεές.

Έτσι μπήκε στη ζωή μου η Χανά, προικισμένη με χίλια ταλέντα και στεφανωμένη με άπειρες επιτυχίες. Στα μάτια μου φάνταζε σαν από άλλο υλικό, άφθαρτο και ανθεκτικό σε κάθε εξωτερική απειλή. Ήταν μαθήτρια και Ηθοποιός του Θεάτρου Κουν και κάτοχος του Β' Πανελλήνιου Βραβείου Λογοτεχνίας, εκείνης της χρονιάς. Έδειχνε κοπέλα απελευθερωμένη από τα κοινωνικά ταμπού, συγχρόνως όμως πιστή σε αυστηρούς εσωτερικούς κώδικες. Θα έλεγα ότι στην αρχή ένοιωσα λίγο άβολα απέναντί της, αλλά η Χανά είχε τον τρόπο της να σε πλησιάζει με τον αυθορμητισμό και την καθάρια σκέψη της.

Χωρίσαμε για ένα διάστημα, εγώ αφιερωμένη στο μεγάλωμα του αγοριού μου, εκείνη σε Κιμπούτς στο Ισραήλ, αναζητώντας ίσως τον προορισμό της.
 

Ένας ξαφνικός θάνατος την έφερε πίσω στα χνάρια ενός νεανικού ανεκπλήρωτου έρωτα, τον οποίο προσπάθησε απεγνωσμένα να κερδίσει. Σ' αυτό το διάστημα δεθήκαμε στενότερα, κάνοντας με τους συντρόφους μας εκδρομές μ' ένα μικρό σκάφος που ο Αλμπέρτος, παθιασμένος με τη θάλασσα, είχε τότε αποκτήσει.

Τι δεν κάναμε σ' αυτά τα ταξιδάκια: απαγγέλαμε ποίηση, τραγουδούσαμε Μάνο και χανόμασταν σε ατέρμονες φιλοσοφικές αναζητήσεις. Η Χανά αντιπροσώπευε για μένα τον πνευματικό ταγό αλλά και την αγαπημένη αδερφή που δεν είχα την τύχη να αποκτήσω. Κι' ύστερα, ήρθαν η απογοήτευση, η απόγνωση... Ο άνδρας της ζωής της είχε επιλέξει για σύζυγο κάποιαν άλλη, υποκύπτοντας στο οικογενειακό κατεστημένο. Ο δρόμος την έφερε πίσω στο Ισραήλ, επιδιώκοντας μία καινούργια αρχή.

Πέρασε ενα διάστημα όπου κρατούσαμε επαφή, όταν μου τηλεφωνεί η Χανά ότι βρίσκεται στην Αθήνα και θέλει να μας γνωρίσει τον άντρα της και να κάνει τα ψώνια της από το "Ακροπόλ", το κατάστημά μας. Πράγματι, αντίκρυσα μία Χανά ν' αστράφτει από χαρά όσο τουλάχιστον και το μονόπετρο που στόλιζε το δάχτυλό της. Μακάριζε την καλή της τύχη που την είχε ευλογήσει με ό,τι ονειρευόταν στη ζωή: έρωτα, την προοπτική μίας ευτυχισμένης δικής της οικογένειας και ακόμα, οικονομική ευμάρεια. Αποχωριστήκαμε για μία ακόμη φορά, ενώ εγώ σκεφτόμουν τους στίχους του Edmond Haraucourt "Partir, c'est mourir un peu" (Κάθε αποχωρισμός είναι ένας μικρός θάνατος).

Ένα πρωϊνό στο μαγαζί μας, δε θυμάμαι πόσο χρόνο μετά, έρχεται η είδηση που έπεσε σαν κεραυνός και μας άφησε αποσβολωμένους: Η Χανά είχε χάσει τη ζωή της στην προσπάθειά της να σώσει το κοριτσάκι της απο πνιγμό... Τέλος και αυλαία για τη Χανά των 36 χρόνων που παλλόταν από ενθουσιασμό, που μοίραζε αγάπη, που ακρινοβολούσε πνευματικότητα...

Σε ένα ράφι της βιβλιοθήκης μου έχω τοποθετήσει ένα καλόγουστο κεραμεικό, δώρο της Χανά σε ένα της ταξίδι. Το κοιτάζω νοσταλγικά, αναπολώντας αυτό το χαρισματικό πλάσμα που με επηρέασε καθοριστικά και που η κακή μοίρα το στέρησε τόσο νωρίς απ' όλους εμάς που την αγαπήσαμε τόσο!

Λίγες λέξεις από τον Elishai Wine.

"Η Χανά Χαΐμ ήταν η μητέρα μας.
Όποιος τη γνώριζε, όταν μιλούσε γι' αυτήν γέμιζαν τα μάτια του φως. Η ίδια έμοιαζε με φωτιά και κανείς δεν έμενε αδιάφορος στην παρουσία της.
Η Χανά ήρθε στο Ισραήλ να μάθει εβραϊκά, συνάντησε τον πατέρα μου και έμεινε στο Ισραήλ.
Η μητρότητά της ήταν απόλυτη. Έγραψε στη φίλη της "κάνε γρήγορα παιδιά, έτσι θα ανακαλύψεις ξανά τον Κόσμο". Όταν ήμασταν παιδιά, ζούσαμε σε ένα σπιτικό όπου μπορούσαμε να πάρουμε όλα τα μαξιλάρια απο το living room και να φτιάξουμε ενα τεράστιο κρεββάτι, μέχρι τον κήπο. Κάποτε που είχε φωνάξει μερικούς φίλους ζωγράφους να ζωγραφίσουν στον κήπο μας, βγάλαμε όλα τα ρούχα μας και βαφτήκαμε κόκκινοι.

Μου λείπει πολύ, αλλά αυτό δε με εμπόδισε να ζήσω μία ζωή γεμάτη αγάπη και περιπέτεια. Ευχαριστώ που ήρθατε."