Εκτύπωση του άρθρου

Εις εαυτόν

Η υπερβολική παραγωγή ποιητικών συλλογών στην Ελλάδα έχει γίνει θέμα συζήτησης και προβληματισμού. Ο αριθμός των ποιητικών συλλογών που εκδόθηκαν τα τελευταία χρόνια, και συγκεκριμένα το 2023 και το 2024, είναι εντυπωσιακά μεγάλος, δημιουργώντας ερωτήματα για την ποιότητα και το κοινό αυτής της λογοτεχνικής παραγωγής.

Η ΤΝ (Τεχνητή Νοημοσύνη), στην οποία κατέφυγα για να πάρω πληροφορίες, τρόμαξε φαίνεται, και ήταν πολύ επιφυλακτική και αόριστη:
«Σύμφωνα με στοιχεία από τη Βιβλιονετ, ο αριθμός των ποιητικών συλλογών που εκδόθηκαν το 2023 ήταν πολύ υψηλός, με πολλές νέες εκδόσεις να κατακλύζουν την αγορά. Αυτή η κατάσταση μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στα εργαστήρια δημιουργικής γραφής, τα οποία ενθαρρύνουν τους συμμετέχοντες να δημοσιεύσουν τα έργα τους, αυξάνοντας έτσι τον αριθμό των νέων ποιητών και των εκδόσεων». Και ο ΟΣΔΕΛνετ εμπλούτισε τις γνώσεις μου με άλλα στοιχεία: το 2023 εκδόθηκαν 11285 βιβλία – κυρίως «αυτοβοήθειας» (!) και παιδικά (Οι «εκδοτικές επιχειρήσεις» που ασχολούνται με παιδικά, υπερδιπλασιάστηκαν: τώρα είναι πάνω από 200)… 

Για τον αριθμό των ποιητικών συλλογών δεν γίνεται λόγος, προφανώς είναι ων ουκ έστιν αριθμός. Επιπροσθέτως, και οι αυτοεκδόσεις (που συνήθως είναι βιβλία φαντάσματα, δηλ. εμφανίζονται για λίγο μεταξύ των συγγενών και των στενών φίλων του εκδιδόμενου και εξαφανίζονται ταχύτατα), έχουν βεβαίως πολλαπλασιαστεί…

Σχόλιο ΤΝ: Οι αναγνώστες ποιητικών συλλογών είναι συχνά λιγότεροι από τους συγγραφείς, γεγονός που δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο όπου οι περισσότερες ποιητικές συλλογές δεν βρίσκουν το κοινό τους και δεν λαμβάνουν την αναγνώριση που ίσως αξίζουν. Η λογοτεχνική κοινότητα πρέπει να βρει τρόπους να εξισορροπήσει την ποσότητα με την ποιότητα και να προωθήσει τη δημιουργικότητα με κριτική σκέψη και επιμέλεια.

Σχόλιο ΦΝ (Φυσικής Νοημοσύνης): Η υπερπαραγωγή αυτή δεν κάνει καλό στη λογοτεχνία, καθώς ισοπεδώνει έργα καλά, μέτρια, κακά και απαράδεκτα. Μπαίνουν  «όλα στο ίδιο τσουβάλι», και αντιμετωπίζονται ως «κολιός και κολιός από το ίδιο βαρέλι», και ως «όλες οι γάτες στο σκοτάδι είναι μαύρες» κ.τ.τ. της λαϊκής σοφίας.

Σχόλιο ΑΝ (Ακατανόητης Νοημοσύνης): Τι γκρινιάζω; Ακόμα κι εγώ, δεν κρατήθηκα και εξέδωσα ΚΙ ΕΓΩ ΑΛΛΟ ΕΝΑ ποιητικό βιβλίο το 2024… Κι όχι μόνο αυτό – έχω το θράσος να του πάρω και συνέντευξη, στη Στήλη Άλατος που ακολουθεί…


ΣΤΗΛΗ ΑΛΑΤΟΣ


1 Δημήτρης Βέλλας, Αυτοψία, Μανδραγόρας 2024

ΕΡ: Εσείς, τι έχετε να πείτε για την ανεξέλεγκτη ποιητική παραγωγή;
ΑΠ: Δεν ξέρω για σας / εμένα με τρομάζει πάντως / τόση ονειροφαγία.

ΕΡ: Τι πιστεύετε πως κάνουν οι (περισσότεροι) γράφοντες;
ΑΠ: Έτσι παίζοντας με τραινάκια ασπρίζουν τα μαλλιά.

ΕΡ: Πώς βλέπετε τον δημιουργό σας όταν σας γράφει; 
ΑΠ: Παραπαίεις /στον ορίζοντα των γεγονότων/ παραπλεύρως μιας μελανής σιωπής

ΕΡ: Τι θα σχολιάζατε απευθυνόμενοι στον δημιουργό σας;
ΑΠ: Σε χαμηλό βαρομετρικό κυνισμού / κροτούν οι μύλοι, Δον Κιχώτη. / Μας αλέθουν. / Όμως δες / ο Ροσινάντε γίνεται ξάφνου Πήγασος!

ΕΡ: Πώς αυτό-περιγράφεται ο δημιουργός σας;
ΑΠ: Κρύσταλλο ανακριτικού γραφείου γίνεσαι στίχε // Κι εγώ να καθρεφτίζομαι / πότε από τη μια μεριά συνήθης ύποπτος / πότε από την άλλη Ιαβέρης.

Σχόλιο: Η «Αυτοψία» του Δημήτρη Βέλλα είναι ένα διακριτό βιβλίο Ποίησης από καλώς συγκερασμένα στοιχεία μελέτης, παρατήρησης, ευαισθησίας, ενσυναίσθησης, δομημένο  έντιμα, λιτά και στέρεα.

2 ΔΗΜΗΤΡΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ, Σε αβαρές φαλτσέτο – μουσικές και ιστοριούλες για σφύριγμα, Θράκα

ΕΡ: Πότε, κατά τη δημιουργό σας, αρχίζετε να «υλοποιείστε» στο συνειδητό της, να γράφεστε;
ΑΠ: Όταν ανοίγεται βασιλική οδός / από τα πρώτα βότσαλα της παραλίας / ως της θείας απουσίας τα κράσπεδα

ΕΡ: Πώς νιώθει όταν σας γράφει;
ΑΠ: Πατώ τον ίσκιο ενός ξένου / Φορώ τα ρούχα ενός πουλιού. / Μιλώ στη γλώσσα ενός οργάνου / Φτιαγμένου από χορδές νερού.

ΕΡ: Ναι, αλλά, τι άλλο;
ΑΠ: Μέσα δουλεύουν τα νυστέρια στα τυφλά.

ΕΡ: Σας αγαπά και σας υπολήπτεται η δημιουργός σας. Τι λέει για σας;
ΑΠ: Έχω κι εγώ μέσα στην τόση πενία μου / Φθόγγους και συλλαβές και ψελλίσματα / Και κάμποσα υψηλής κατεργασίας / Αδαμάντινα πλήκτρα νερού.

ΕΡ: Λέει πως δεν θα ξανα – εκτεθεί με ποίηση. (Λες και είναι στο χέρι της). Έχει επηρεαστεί κι εκείνη από το θέμα της υπερπαραγωγής; Ή, ποιες είναι οι προσωπικές επιφυλάξεις της;
ΑΠ: Όσα είχα να πω θα τα είπα / Σε μιαν άλλη ζωή, ξεχασμένη. 

Σχόλιο: Το βαρύ βιβλίο με το «αβαρές» του τίτλου είναι ίσως το πιο ώριμο της «ποιητένιας» ποιήτριας Δήμητρας Χριστοδούλου. Μισοαναιδές,  μισοφοβισμένο σφύριγμα παιδιού που απομακρύνεται σιγά σιγά στο σούρουπο από τα πράγματα. 

3)  ΤΑΣΟΥΛΑ ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΙΟΥ:Η Ανδρομάχη όταν λιώσουν οι πάγοι. Κεδρος

ΕΡ: Γιατί γράφει Ποίηση η δημιουργός σας;
ΑΠ: Λίγοι μιλάμε ελληνικά πάνω στη γη τη μέλαινα

ΕΡ: Τι πιστεύει για την Ποίηση;
ΑΠ: Έτσι πάντα πορεύεται η ποίηση / Δεν παλεύει βεβαίως στ’ Αλώνια / μα κατέχει με λέξεις μικρά μυστικά/ συνταγές μυστικές κι ελιξίρια που διώχνουν τη λήθη, / (…) να κοιμίζει –για λίγο- τον θάνατο.

ΕΡ: Τη σέβεται πολύ… Ως δύναμη της φύσης. Πώς περιγράφετε με δικά σας λόγια αυτή την αίσθηση;
ΑΠ: Η σιωπή σαν το έαρ προσμένει την ποίηση / να βλαστήσει ξανά μιαν ελπίδα.

ΕΡ: Πώς γεννιόσαστε;                         
ΑΠ: Κάπως έτσι – σαν δώρο ασέληνης νύχτας - / απ’ τα βάθη αναδύεται το πρωτόπλαστο  ποίημα.

ΕΡ: Και πώς περιγράφετε την αγάπη της για τη γλώσσα;
ΑΠ: Έχει, βλέπετε η γλώσσα μας τον δικό της πλανήτη, / που δεν ξέρει από ερήμωση. / Εδώ θάλλουν τα ονόματα για τ’ αμέτρητα είδη / τ’ ουρανού και της γης και της θάλασσας (…) Στον βιότοπο αυτόν λέω για πάντα να μείνω.

Σχόλιο: Η πρόσφατη συλλογή της Τασούλας Καραγεωργίου, με τον, παραπλανητικά αρχαιόθεμο τίτλο, πλούσια, εύφορη, είναι γραμμένη από μια αφοσιωμένη θεράπαινα της ελληνικής γλώσσας, μια σημαίνουσα ποιήτρια. 

4) ΗΡΩ ΝΙΚΟΠΟΥΛΟΥ: Το θαύμα στην εντατική, ΑΩ, 2024

ΕΡ: Πώς νιώθει η δημιουργός σας όταν σας γράφει;
ΑΠ: Χαμένη στο πλήθος / για κάτι που πολύ βιαζόταν / για κάτι που χάλασε

ΕΡ: Σε ποια κατάσταση χάριτος λέει ότι συλλαμβάνεστε συνήθως;
ΑΠ: Πεταλουδίζει μια στιγμή η χαρά / βαραίνει ύστερα, πετρώνει η λύπη / μετά σιωπή / αργά / στον αέρα / σω μα τι δια

ΕΡ: Πώς ξέρει ότι είσαστε έτοιμοι να γεννηθείτε;
ΑΠ: Όλα λες ξαφνικά /κι επικίνδυνα / κι όλα εξαρτώνται από σένα / όπως πάντα

ΕΡ: Πώς βλέπει η δημιουργός σας αυτόν που ασκεί το λειτούργημα της Ποίησης;
ΑΠ: Είναι τυφλός και το ξέρει / και ευγνώμων πολύ / γιατί / μόνο έτσι κατορθώνει να Βλέπει

ΕΡ: Ανήκει κι εκείνη στην ίδια συντεχνία. Πώς τον βλέπει λοιπόν εκ των έσω;
ΕΡ: ΑΠ: Είναι μοναχά ξένος πολύ / παντού και βαθιά του / δια βίου μετανάστης  

Σχόλιο: Το «Το θαύμα στην εντατική» της Ηρώς Νικοπούλου είναι μια συλλογή με ποιήματα χρωματιστά και ασπρόμαυρα σε εναγώνια γαλήνη, και με γκρίζους στίχους που μαρκάρουν βαμβακερής λευκότητας χρόνια. Ποίηση χαμηλόφωνη, άμεση, ειλικρινής. 

5) ΒΑΛΤΕΡ ΠΟΥΧΝΕΡ: Πεντάχορδα, Εκδ. Γκοβόστη

ΕΡ: Πώς αντάμωσε την Ποίηση ο δημιουργός σας;
ΑΠ: Απ’ το σκότος των βιβλίων / από τη σκόνη των αρχείων /με φώναξε έξω το φως // ήρθα, χλωμός, ανέτοιμος / με τη δυσοσμία της γνώσης.

ΕΡ: Ποια είναι η ιδέα που έχει για την λειτουργία και την αποστολή της Ποίησης;
ΑΠ: Γράφουμε γραφή στ’ όνειρο / η ποίηση επιστήμη / αρχαιολογία της ψυχής // ιστοριογραφία / του ανθρώπινου είδους.

ΕΡ: Τι ιδέα έχει για τα «παραφερνάλια» της Ποίησης;
ΑΠ:  Η εξήγηση εχθρός / της μαγείας της ποίησης / το σχόλιο κρυφός φθόνος // ο ερμηνευτής στυπόχαρτο / ο κριτικός σβηστήρας.

ΕΡ: Ο δημιουργός σας ξεκίνησε ως θεωρητικός. Τι ιδέα έχει για την θεωρία της Ποίησης;
ΑΠ: Θεωρία της ποίησης / το αδύνατο στη νιοστή / μια ανώτερη ανοησία // δίχως θέα θέασης //δίχως ήχους και ρυθμούς.

ΕΡ: Γιατί σας γράφει;
ΑΠ: Μιλώ για να υπάρχω / εγώ, ένα ον της στιγμής / μέσα στον κόσμο του χρόνου / / βλέπω το χωράφι μου / από μια πολεμίστρα. 


Σχόλιο: Τα «Πεντάχορδα» του Βάλτερ Πούχνερ είναι το πιο συμπυκνωμένο, μέχρι στιγμής, ποιητικό βιβλίο του. Κι αυτό, λόγω της «αυστηρής μορφής» που έχει ο ίδιος επιλέξει, στο πλαίσιο της οποίας υποχρεώνονται να ανελιχθούν και να ολοκληρωθούν τα νοήματα των στίχων του. Ωφέλιμη άσκηση, θα έλεγα: η έμπνευση χαλιναγωγείται και συγκρατείται η αμετροέπεια. Η ποιητικότητα, βεβαίως, αναδεικνύεται – εφόσον είσαι πραγματικός ποιητής, όπως στην περίπτωση του Β.Π.   


6) ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΑΒΑΛΑΣ: 21 ΚΑΤΑΒΑΣΗ Εκδ. Παπαηλιού, 2023

ΕΡ: Τι είναι για τον δημιουργό σας η στιγμή της γραφής σας;
ΑΠ: Ωρα συνάντησης όσων δεν θέλουμε: / Θεού και Εαυτού.

ΕΡ: Του είναι εύκολο να σας γράφει;
ΑΠ: Εύκολο  / τα κάρβουνα κι η στάχτη // Δύσκολο / να ξαναφτιάξεις το δέντρο.

ΕΡ: Πώς σας συλλαμβάνει; Πώς αντιδρά;
ΑΠ: Άξαφνα // Λέξεις φράσεις στίχοι / πέφτουν μες στο κεφάλι μου / κέρματα σε παιδικό κουμπαρά //Μην τα φυλακίζεις / άστα να φύγουνε / λέει ο γέρο σοφός. // Δεν συγκρατώ τίποτα / δεν θυμάμαι τίποτα / τελικά ποίημα δεν υπάρχει. 

ΕΡ: Τι ψάχνει στον βυθό της έμπνευσης;
ΑΠ: Μνήμη νερού / αρχέγονη μνήμη / από τα βάθη ξεπηδά. // Ο εαυτός χάνεται / γίνεται πέλαγο / το πέλαγο εαυτός.

ΕΡ: Ποια από σας αγαπά περισσότερο;
ΑΠ: Το εγκαταλελειμμένο ποίημα / δεν τελείωσε ποτέ / απέξω τώρα χτυπάει την πόρτα / της κλειστής σου έμπνευσης

Σχόλιο: Η «Κατάβαση» είναι η 21η ποιητική συλλογή του Δημήτρη Γαβαλά, ενός ακούραστου εργάτη των Γραμμάτων (και των Αριθμών). Ο Δ. Γ. καταγράφει και ερμηνεύει με λόγο απλό τους περισπασμούς και τους περιορισμούς του Εαυτού και του Άλλου. Η συγκροτημένη σκέψη του  συχνά διακτινίζεται ποιητικά σε αναπεπταμένα φιλοσοφικά πεδία.   


7) ΠΑΥΛΙΝΑ ΠΑΜΠΟΥΔΗ: Άμμος και λίγα βότσαλα. (Τι έλεγε ο άνθρωπος μέσα στο ποίημα – Τι έλεγε το παιδί μέσα στον άνθρωπο – Τι έλεγε ο άνεμος)  Ροές, 2024


ΕΡ: Τι είσαστε για την δημιουργό σας πριν γραφτείτε;
ΑΠ: - άμορφα πλάσματα ακόμα με φτεράκια διάφανα / Που στροβιλίζονται / Στον σκοτεινό το νου μου, πάμφωτα / Ποθώντας και να ειπωθούν, μα και / Ν’  αναλυθούν σ’ άνεμο δυνατό / Που τίποτα να μην αφήσει όρθιο-

ΕΡ: Τι την ωθεί να σας γράφει;
ΑΠ: Ξέρω, στο βάθος / Σφύζει, δονείται, επιμένει να εξηγηθεί / Κι ο άλλος χρόνος, ο αβίωτος / Στοιχείο σε ημιζωή, πλάσμα / Αντικατοπτρισμών / Ζουζούνι ενοχλητικό / Όλο κεραίες από μνήμες με κομμένα νήματα-

ΕΡ.: Πώς σας «συλλαμβάνει»;
ΑΠ: Καμιά φορά / Ξεχνιέται στα ρηχά / Και σε αφρούς διαλύεται / Ο συμπαγής ο λόγος, τότε, θαύμα: / Άτομα σε διάσπαση στη μνήμη / Για μια στιγμή αστράφτουν όλο νόημα / Σαν εντελείς συλλογισμοί / Σαν θέσφατα-

ΕΡ: Πώς πιστεύει η δημιουργός σας ότι γράφεστε; 
Ο άνθρωπος ακολουθώ το ποίημα, διαπλέει / Παράλια αχαρτογράφητα / 
Αχαρτογράφητο, πεισματικά, ανώφελα / Μέχρι το πόντισμα σε άλλα βάθη / Πνίγεται- // Τότε, πάντα σχεδόν, μια λέξη / Άγνωστη λέξη - τρίαινα / μπήγεται άξαφνα στο χάος / Θάλασσα αναβλύζει πάλι κι ανεβαίνει- // Και ναυαγώ σε άγνωστο πλανήτη-

ΕΡ: Πώς σας βλέπει καθώς γράφεστε και αφού γραφτείτε;
Ξάφνου / Αστραπιαία πτήση σμήνους αργυρού αφρόψαρων / Στα ύφαλα μαύρων μαντείων, στο βυθό / Αστράφτει, σβήνει αμέσως, πάει, έσβησε- / / Αμέσως, μ’ ένα γδούπο, μαύρος ήχος / Αδειάζει σαν από καμπάνα, χύνεται / Και στερεοποιείται: / 
Μια γνώση αδιέξοδη, βράχος απέναντι / Ριζώνει πατημένος σε βαθύ αποτύπωμα θεού- // Ο άνθρωπος / Κανένας τρόπος πάλι να περάσω απ’ την άλλη-

Σχόλιο: Χμ, δεν είναι σωστό να σχολιάζει η ίδια η Π. Π. την Άμμο και τα βότσαλα της Π.Π… Σας λέει μόνο: Είναι πολύ καλό βιβλίο! 

 


Π.Π. 11/9/24


Ημ/νία δημοσίευσης: 28 Οκτωβρίου 2024