: μυστικό του σώματος
                                                                                   : της λέξης
                                                                                       : της καρδιάς των Θεών                                                                                                                (Μάρπα, Θιβέτ)
 

Τι είναι αυτό που οδηγεί την ποίηση σε μία διαδρομή που ξεκινά από τους προφορικούς στίχους των επικλήσεων των σαμάνων στις αρχέγονες κοινωνίες και συνεχίζεται στην ελληνική αρχαιότητα με τον Όμηρο και τον Ησίοδο, ή στη Μεσοποταμία και στη Γη Χαναάν με τους ποιητές και προφήτες?

Ένας κόσμος μυστηρίου που πρόβαλε από τα δάση, τις πηγές, τα βουνά, από τη θάλασσα και τον κάμπο, μια ξαφνική καταιγίδα με αστραπές που ηλέκτριζαν την ατμόσφαιρα, ένας κόσμος που φανερωνόταν στα σύννεφα άμμου που σήκωναν οι άνεμοι στην έρημο,  ένας κόσμος που μαγνήτιζε  με την ενέργειά του, δημιουργούσαν έκπληξη ανάμεικτη με φόβο και αποτελούσαν την αιτία της έκστασης των πρώτων ποιητών οι οποίοι έστηναν ένα υπερβατικό σκηνικό για να επικοινωνήσουν με το άγνωστο «Άλλο» να ερμηνεύσουν τα μηνύματά του και να μετουσιώσουν  τις ενοράσεις τους σε ένα διαμεσολαβητικό λόγο που θα αποκάλυπτε το όραμα τους στη φυλή. Έτσι ο ποιητικός λόγος λειτουργούσε σαν ύμνος προς το « Άλλο» το εξώτερο και συγχρόνως προέβλεπε και καθοδηγούσε. 

Κάπως έτσι γεννήθηκε η προφητεία στα σπλάχνα της ποίησης αλλά και αντίστροφα ο αποκαλυπτικός ή υμνητικός λόγος δημιούργησε στίχους και μουσική για να αναδείξει την υπερβατική του προέλευση. Ο ρυθμός, η μεταφορά και ο επαναληπτικός λόγος διέστελλαν τη γλώσσα, την έκαναν υποβλητική και της έδιναν τη δυνατότητα να μεταφέρει κρυφά μηνύματα και να περιγράφει πράγματα που διαφορετικά δεν ήταν δυνατό να γίνουν εύκολα κατανοητά και αποδεκτά. Ο χορός των λέξεων συντελούσε στον χορό των ψυχών.

Με την ποίηση αναδεικνύεται η έμπνευση του ποιητή η οποία όμως ολοκληρώνεται με την προφητεία. Τότε ο ποιητής με τον σκοτεινό και αμφίσημο στίχο του αναγγέλλει  ένα μήνυμα,  και χωρίς ο ίδιος να το καταλαβαίνει, γίνεται αγγελιοφόρος μιας αλήθειας που είναι καλά κρυμμένη στα βάθη της ύπαρξής του. Σε όλα τα μήκη και πλάτη του αρχαίου γνωστού κόσμου, ο Μάντης, ο Σαμάνος, ο Προφήτης, λειτούργησε με τον ίδιο τρόπο. Χρησιμοποίησε τη μεταγλώσσα της ποίησης σαν εργαλείο για την αναγγελία του οράματος.

Στη Μεσοποταμία, στην Ακκαδία εμφανίζεται η παλιότερη γνωστή ποιήτρια, η Ενχεντουάννα (2285-2250 π.Χ).  Ήταν αρχιέρεια του Θεού Νάννα (του φεγγαριού) στην πόλη Ουρ και συνέθεσε ύμνους για τη θεά Ινάννα. Η  Ινάννα λατρευόταν στην πόλη Ουρούκ, σαν θεά του πολέμου αλλά και της γονιμότητας και του αισθησιασμού. Προστάτευε τις ιερόδουλες που υπηρετούσαν στους ναούς της. 

Το Έπος του Γκιλγκαμές είναι μια συλλογή θρύλων και ποιημάτων των Σουμερίων για τον Γκιλγκαμές, που θα πρέπει να έζησε την τρίτη χιλιετία π.Χ.  Στη συλλογή περιλαμβάνεται και ο μύθος του Κατακλυσμού των Σουμερίων.

Στην Αρχαία Ελλάδα με τη λέξη Σίβυλλα χαρακτηριζόταν  οποιαδήποτε γυναίκα με μαντική ικανότητα που προφήτευε αυθόρμητα (χωρίς να ερωτηθεί), όταν περιερχόταν σε έκσταση, μελλοντικά συμβάντα (συνήθως δυσάρεστα ή φοβερά). Αυτό συνέβαινε, όπως πίστευαν οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι, γιατί δεχόταν την επίσκεψη ενός θεϊκού πνεύματος. Ο Λυσίστρατος ήταν Αθηναίος μάντης και ποιητής χρησμολογιών που έζησε στα τέλη του 6ου ή στις αρχές του 5ου π.Χ. αιώνα.

Από τον 8^ο αιώνα π.Χ. οπότε επικράτησε στους Δελφούς η λατρεία του Απόλλωνα και το μαντείο απέκτησε σημαντικό ρόλο και  σημαντική επιρροή, η Πυθία έδινε τις προφητείες της με εξάμετρους στίχους. Η Φημονόη, κόρη του θεού Απόλλωνα, υπήρξε η  πρώτη Πυθία στο Μαντείο των Δελφών και θεωρείται ότι αυτή εφηύρε τον εξάμετρο στίχο των χρησμών. Ο τελευταίος χρησμός που έδωσε η Πυθία ήταν τον 4^ο αιώνα μ.Χ.  στον αυτοκράτορα Ιουλιανό ο οποίος επιζητούσε να αποκαταστήσει την αίγλη του Μαντείου.

«Είπατε τω βασιλήι , χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά, Ουκέτι Φοίβος έχει καλύβαν ου μαντίδα δάφνην, ου παγάν λαλεούσαν, απέσβετο και λάλον ύδωρ»

Η λειτουργία του μαντείου τερματίστηκε το 394 μ.Χ.  με διάταγμα του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α΄.

Οι ύμνοι και προφητικός λόγος συνιστούν την απαρχή της εβραϊκής ποίησης από τον 13^ο αιώνα π.Χ.  έως τον 2^ο αιώνα π.Χ. Ο σωρευτικός, ο αντιθετικός, ο συνώνυμος και ο ανιών παραλληλισμός είναι ο τρόπος με τον οποίο έχει γραφτεί η ποίηση αυτή. Από τα πρώτα ποιήματα που συναντάμε στη Γραφή είναι η προφητεία του Ιακώβ.  Όταν ο Ιακώβ κάλεσε τα παιδιά του για να τα ευλογήσει,  τους προφήτεψε το μέλλον με λόγο ποιητικό:

Ο Δαν θέλει κρίνει τον λαόν αυτού                       16
Ως μία εκ των φυλών του Ισραήλ^.                    
Ο Δαν θέλει είσθαι όφις επί της οδού,                   17
Ασπίς επί της τρίβου,
Δάκνων τας πτέρνας του ίππου,
Ώστε ο ιππεύς αυτού θέλει πίπτει εις τα οπίσω.
                                                                                           (Γένεση: 49,  κεφ. ΜΘ’)

Όταν οι Εβραίοι σώθηκαν περνώντας την  Ερυθρά θάλασσα γιόρτασαν τη σωτηρία τους και ευχαρίστησαν τον Θεό ψάλλοντας έναν ύμνο:

Θέλεις εισαγάγει αυτούς και φυτεύσει αυτούς εις το όρος της κληρονομίας σου,
Τον τόπον, Κύριε, τον οποίον ητοίμασας δια κατοικίαν σου,
Το αγιαστήριον, Κύριε, το οποίον οι χείρες σου έστησαν.
Ο Κύριος θέλει βασιλεύει εις τους αιώνας των αιώνων.   

                                                                                              (Έξοδος: 15 στ. 17,18)

Με τον Εκκλησιαστή και το  Άσμα Ασμάτων κορυφώνεται η εβραϊκή ποίηση. Με τους Ψαλμούς και τον Ιώβ αναδεικνύεται ο ποιητικός λόγος για να υμνηθεί ο Θεός. Με τον  Ησαΐα  και τον Ιεζεκιήλ ο προφητικός λόγος φτάνει στο απόγειό του.

Αν ο ποιητικός λόγος, όπως υποστηρίζει ο Jakobson, υπονομεύει τη συμβατική σχέση ήχου και νοήματος, ο προφητικός λόγος εξαντλεί τα όρια της γλώσσας δημιουργώντας πολλές φορές ένα παραλήρημα το οποίο μας καλεί να διεισδύσουμε στο μυστήριο του  επέκεινα  και να κατανοήσουμε το ακατανόητο που μας αναγγέλλεται.

Ιωσήφ Βεντούρας