(Σαμιούττα Νικάγια)

Η ιστορία του Βούδα που τα εγκατέλειψε όλα για να βρει τη φώτιση και να διδάξει πως η επιθυμία είναι η αιτία του πόνου της ύπαρξης, δείχνει πως το ιδεώδες για αυτόν τον πρίγκιπα της Ανατολής  ήταν η μοναχική ζωή. Αυτή, όμως, προορίζεται, μάλλον, για τους λίγους. Μήπως, όμως, και η ζωή για την τέχνη δεν συνιστά ένα είδος εγκόσμιου ασκητισμού, για ακόμη λιγότερους;

Για τον Lacan, η επιθυμία, πάντοτε ανικανοποίητη, είναι η καρδιά της ανθρώπινης ύπαρξης. Τι επιθυμούμε όμως; Η επιθυμία μπορεί να είναι φυσική, οικονομική, σεξουαλική, αναγνώρισης, αυτοεκτίμησης/αυτοαγάπης… Ο φιλόσοφος Miguel de Beistegui στο τελευταίο του βιβλίο The Government of Desire, διερευνώντας τη σχέση επιθυμίας και φιλελευθερισμού, κάνει λόγο ακόμη για μη-συμμετοχή, για να καταλήξει, μάλλον, σε μια νεoϋπαρξιστική παραλλαγή για τη νοηματοδότηση της ζωής ή μια νέα φιλοσοφία της ζωής, μέσα από την τέχνη, τον έρωτα, την επιστήμη, την πολιτική… Να ζούμε μιαν άναρχη ζωή, φαίνεται πως προτείνει ως ιδεώδες∙ είναι η τέχνη τού να ζούμε κυβερνώμενοι λιγότερο ή διαφορετικά. Αλλά τι σημαίνει αυτό;   

***

      Ο θάνατος του πατέρα θα αφαιρέσει από τη λογοτεχνία πολλές από τις απολαύσεις της. Αν δεν υπάρχει πια Πατέρας, γιατί να διηγιέσαι ιστορίες; Η κάθε αφήγηση μήπως δεν ξαναφέρνει στον Οιδίποδα; […] στη διαλεκτική της συμπόνιας και του μίσους;

                                                             (Ρολάν Μπαρτ, Η απόλαυση του κειμένου)

Ο Barthes γνωρίζει, σε πείσμα της φροϋδικής εναντίωσης στην πατρική εξουσία,  την πρωταρχική συνθήκη κάθε αφήγησης: αγάπη και μίσος, μίσος και αγάπη, σε μιαν αέναη ανακύκληση. Μόνον ο Πατήρ είναι άναρχος… Η ψυχανάλυση είδε την επιθυμία -δη την σεξουαλική- ως ένα ανομολόγητο βρώμικο μυστικό, όπως επισημαίνουν οι Deleuze - Guattari στο έργο τους Ο Αντι-Οιδίπους. O Girard κατέρριψε το οιδιπόδειο σύμπλεγμα με τη μιμητική του θεωρία, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος μιμείται το πρότυπο, την επιθυμία του πατρός, η οποία μπορεί βεβαίως να αποβεί αντίζηλη και ανταγωνιστική, χωρίς όμως προϋπάρχουσα επιθυμία πατροκτονίας και αιμομιξίας… Η τέχνη μιας πραγματικά άναρχης ζωής δεν συνίσταται, προφανώς, στο να υποκαθιστά κανείς  τον δυνάστη του με άλλους, καινούριους δυνάστες και, ακόμη περισσότερο, στο να φτάνει κανείς στη θέση, που ο απελεύθερος Επίκτητος περιέγραψε, να εξαρτάται από την ανεξαρτησία του…   

***

 […]

Έρχονται κι οι δικές μας οι σκιές
Που η νύχτα θα αφανίσει
O ήλιος που τις κάνει σκοτεινές  
Μαζί με αυτές θα σβήσει

[…]                          
            (Guillaume Apollinaire, Κλοτίλδη, μετ. Σ. Θ.)                      

Η  διττή όψη της επιθυμίας∙ η σημειολογική αντιστροφή της επιθυμίας στο αντίθετό της∙ η αναγέννησή της, ως νέας επιθυμίας, πάλι… Όλα απηχούν το σχήμα της εναλλαγής στη δημιουργία: ημέρα και νύχτα, φως και σκοτάδι, αλλά και τη διαλεκτική λόγου και σιωπής στην ανθρώπινη δημιουργικότητα. Νικώντας την επιθυμία οδηγούμαστε στη… νιρβάνα - ή, αφήνουμε την  ποίηση να αναλάβει δράση. Να χρησιμοποιήσει ως δύναμη κινητήρια την επιθυμία, να μεταμορφώσει τον πόνο σε ελεγεία. Να δώσει ξανά νέες υποσχέσεις. Και ύστερα να παραδοθεί στη σιωπή, πριν ξαναρχίσει, πάλι… Και κάπως έτσι, αρχίζοντας από το ποίημα, ίσως καταφέρουμε να αλλάξουμε τον εαυτό μας, καταφέρουμε να αλλάξουμε τη ζωή μας.

Σάρα Θηλυκού