Ποια είναι τα ερεθίσματα που σε οδήγησαν να εκφραστείς με τι γραπτό λόγο;
ΝΟΜΙΖΩ πώς υπήρχε μέσα μου μια προδιάθεση, περισσότερο για την ποίηση, αλλά και γενικότερα για το γραπτό λόγο, από τις αρχές της εφηβείας μου. Τα πρώτα ερεθίσματα στάθηκαν τελείως επιδερμικά, όπως διάφορα ιστορικά γεγονότα, πρόσωπα κλπ. Όταν άρχισα να ζω πραγματικά και να διαβάζω πολύ, τότε άρχισε σιγά σιγά να φωτίζεται ο δρόμος μου, που ελπίζω πώς θα συνεχίζεται για πολύ ακόμα. Το βασικό ερέθισμα ήταν το γυναικείο σώμα και σ¢ αυτό πρωταρχικά οφείλω ίσως τις καλύτερες σελίδες μου. Αλλά η ποίηση βρίσκεται παντού, μας γνέφει, αρκεί να ξέρουμε να την εκμεταλλευτούμε, όπως ο Ροκφέλλερ που προσπαθούσε να βγάλει χρήματα απ' την εκμετάλλευση του παραμικρού αντικειμένου που έπεφτε στην αντίληψή του…Με όλ' αυτά θέλω να πω ότι με το χρόνο τα ερεθίσματα αυξήθηκαν, πλουτίστηκαν ίσως στο τέλος για να πριμοδοτήσουν ακόμα περισσότερα το βασικό ερέθισμα των στίχων μου. Αλλά συνέχεια πρέπει ν' αναρωτιέται ο εργάτης της τέχνης αν τα άλλα, περ' από το βασικό, ερεθίσματα δεν αποδυναμώνουν κάποτε τον κορμό της δουλειάς του ή αν ενισχύουν την τεχνική του τουλάχιστον. Γι' αυτό, το τεράστιο φάσμα των ερεθισμάτων είναι δίκοπο μαχαίρι. Εν πάση περιπτώσει είμαι από κείνους που αρκετές φορές χτυπούν την μπουνιά τους πάνω στο μαχαίρι.

Ποιες από τις παρακαταθήκες των προηγούμενων γενεών στάθηκαν ορόσημα στο έργο σου; Κι αν υποτεθεί πώς αυτές οι γενιές αποτέλεσαν το θεμέλιο για τη δική σου θεώρηση του κόσμου, σε ποια σημεία διαπιστώνεις να υπάρχουν ιδεολογικές, μορφικές, θεματικές διαφοροποιήσεις ή αναστολές;
ΠΟΤΕ δεν σκέφτηκα να κρατήσω παρακαταθήκες από συγκεκριμένες προηγούμενες γενιές, αλλά από προηγούμενους ποιητές και έργα. Πάντα, σύμφωνα και με τα αντικειμενικά αλλά και με τα υποκειμενικά μου κριτήρια, γυρίζω και ψάχνω μες στο χρόνο την όσο γίνεται πυκνότερη φόρτιση του λόγου που θα με γοητεύσει και θα με βοηθήσει. Σ' ένα μεγάλο σημείο με βοήθησε ο Έζρα Πάουντ με τις υποδείξεις του μες απ' τα δοκίμιά του, σε σημείο που μ' έπεισε πώς είναι νόμιμο να ανανεωθούν οι παλιές φόρμες και οι παλιοί μύθοι με τα σημερινά δεδομένα.
Απ¢ τους δικούς μας ποιητές νιώθω περισσότερη πνευματική συγγένεια με τους Σολωμό, Καρυωτάκη, Σικελιανό, Ελύτη, Καρούζο, Παπαδίτσα. Φυσικά δεν είναι δυνατόν ν' αποκλείσω και άλλους, καθώς και ορισμένα ποιήματα που με συγκλόνισαν όπως «Ο βασιλιάς της Ασίνης» του Σεφέρη κ.α.

Επιδιώκεις το έργο σου να έχει κάποιο κοινωνικό αντίκρισμα;
ΝΟΜΙΖΩ πώς κάθε έργο τέχνης διαθέτει και το δικό του κοινωνικό εκτόπισμα, έστω κι αν ο δημιουργός του το αποφεύγει  όπως ο διάβολος το λιβάνι. Φυσικά και στους δικούς μου στίχους διαφαίνεται κάτι τέτοιο, αν και στη συγκεκριμένη περίπτωση έρχεται σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με άλλα αντικρίσματα που επιδιώκω. Οπωσδήποτε πάντως είμαι εναντίον της σαφώς πολιτικοποιημένης, της λεγόμενης στρατευμένης ποίησης, τουλάχιστον όπως κατάντησε στον αιώνα μας.

Πώς ξεκινάς να γράψεις ένα ποίημα;
ΠΡΙΝ απ' όλα, όπως είπα παραπάνω, υπάρχει το βίωμα και μετά λειτουργεί η μνήμη. Συχνά βιώματα προσώπων, καταστάσεων, ακόμα και υποθετικών ή φανταστικών που αλληλοσυμπλέκονται ή «παίζουν» στο δικό τους αυτόνομο πεδίο, δημιουργούν το ποίημα. Συχνά απ' αλλού ξεκινάς κι αλλού φτάνεις, αρκεί κάποια στιγμή να ξέρεις γιατί έφτασες εκεί. Πρόκειται για συντριπτική ευθύνη, γιατί, όπως έγραψε κι ο Έλιοτ, γράφουμε έχοντας πίσω μας κληρονομιά αιώνων. Φυσικό λοιπόν είναι απ' την αρχή μέχρι το τέλος της δημιουργίας να κυριαρχεί ένα αδιάσπαστο πλέγμα εξαφάνισης της προσωπικότητας, αλλά ταυτόχρονα και το γεγονός πώς αυτό επιτεύχθηκε από μία υπερβολική φόρτιση της προσωπικότητας που βρήκε τα συνδετικά της νήματα με το παρελθόν και πηρέ τη θέση της μες στο χρόνο. Ίσως, χωρίς να έχω καμιά πρόθεση, να έδωσα έναν κάποιο ορισμό του ύφους, αλλά κι αν αυτό δεν έχει συμβεί, πιστεύω πώς πρέπει να τείνει κανείς προς την αμέσως παραπάνω φράση. Ίσως για να συντελεστούν αυτές οι προτάσεις, δεν αρκεί μια ζωή. Έτσι, πολύ λίγα ποιήματα μπορούν να θεωρηθούν τελειωμένα.

Πάντως, όπως είπες προηγουμένως, το πρώτο και βασικό ερέθισμά σου για να γράψεις ένα ποίημα είναι το γυναικείο κορμί.
ΜΕ αποκάλεσαν ερωτικό ποιητή και το δέχομαι. Κάτω όμως από την ετικέτα θέλω να πιστεύω πώς ελλοχεύουν κι άλλα πράγματα που δεν έχουν εντοπιστεί όπως έπρεπε, όπως η μεταφυσική κι ο ίδιος ο θάνατος, αλλά δεν ήρθε η στιγμή, είναι πολύ νωρίς για να εξομολογηθώ για τα γραπτά μου. Όμως πάντα ή σχεδόν πάντα το σημείο αναφοράς μου είναι η γυναίκα, και δεν βλέπω το λόγο να το αφήσω.

Γράφοντας κριτική, ακολουθείς κάποιες γενικότερες αρχές;
ΑΚΟΛΟΥΘΩ πάντα τις αρχές που μου δίνει το ίδιο το βιβλίο. Άλλο αν ενδιάμεσα περιπλανιέμαι σε φαινομενικά διαφορετικούς δρόμους από το βιβλίο που αναλύω, αυτό με αναγκάζει ακόμα περισσότερο να σφίξω στη χούφτα μου τις λαβές που μου δίνει. Γιατί προσπαθώ να συλλάβω τον πυρήνα βιωμάτων του δημιουργού, να εντοπίσω τις επιδράσεις που ασκούνται πάνω του, να προσδιορίσω τη θέση του μες στο χώρο, κι αν μου δίνει τις δυνατότητες, να τον κρίνω τότε με υψηλότερα και αυστηρότερα κριτήρια, για τα οποία σας μίλησα σε προηγούμενη ερώτησή σας και που τα ¡χω θέσει για μένα. Πάντως, όταν γράφω για κάτι, ξεκινώ με αγάπη και κατανόηση κι έχοντας υπόψη μου πώς δεν είναι δυνατόν να μη λαθέψω κάποτε, δεν μπορώ δα να χωρέσω κι απόλυτα στο πετσί του καθενός που γράφει με αξιώσεις, προσπαθώ να μην είμαι καθόλου επιεικής απέναντι στον εαυτό μου. Να λοιπόν που η κριτική μου με ελέγχει και σαν δημιουργό. Όμως το έχω πάρει απόφαση να γράφω του λοιπού κριτική μόνο για άπαντα ή για έργα τελειωμένων ανθρώπων των γραμμάτων, για να οξύνω αφενός τα κριτήριά μου και για να πάψουν πια να με πιέζουν επώνυμοι και ανώνυμοι έστω και για να τους βρίσω… Φυσικά δεν θεωρώ τον εαυτό μου κριτική αυθεντία, αλλά κι ο λίβελλος σήμερα θεωρείται διαφήμιση…

Οι μεταφράσεις σου νομίζεις πώς επηρέασαν την ποίησή σου;
Η ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ είναι πριν απ' όλα ένα μεγάλο σχολείο. Σε μαθαίνει να διευσδύεις σε διάφορα στυλ, σε πλουταίνει συνεχώς, σου ανοίγει ορίζοντες, σε βοηθάει να ξεπεράσεις αδιέξοδα που δεν είχες φανταστεί πώς, σου «εξασφαλίζει» καινούρια, κι αυτό λογίζεται σαν από τις απολαυστικότερες ηδονές του λογοτέχνη, αλλά και σε πειθαρχεί αναγκαστικά τελικά. Είχα την ευκαιρία να μεταφέρω στη γλώσσα μας κάποια κομμάτια, αλλά και βιβλία ολόκληρα της παλιάς και νέας γαλλικής λογοτεχνίας ως επί το πλείστον που με συγκινούν πολύ. Ορισμένα από τα ποιήματα που μετάφρασα οπωσδήποτε έπαιξαν κάποιο ρόλο στη διαμόρφωση της ποιητικής μου, δεν πιστεύω όμως ότι επέδρασαν απάνω μου καταλυτικά.

Υπάρχει κάποια φήμη ότι σου αρέσει ιδιαίτερα η λογοτεχνία ανθρώπων του περιθωρίου και γενικά η «καταραμένη» λογοτεχνία. Αν αυτό αληθεύει μπορείς να μας εξηγήσεις το γιατί;
ΔΕΝ απέχει και πολύ απ' την αλήθεια αυτή η φήμη. Μάλιστα νιώθω ικανοποιημένος που ανέσυρα απ' τη λήθη τέτοιους σημαντικούς ανθρώπους των γραμμάτων ντόπιους και ξένους στον τόπο μας. Νιώθω μια ιδιάζουσα έλξη για έργα καταραμένης ή περιθωριακής τέχνης που για διάφορους λόγους περιφρονήθηκαν ή υποτιμήθηκαν. Είμαι πάντα ανοιχτός σε τέτοιου είδους ανακαλύψεις και θα έλεγα πως τις κυνηγώ. Σε πολλά σημεία αισθάνομαι συγγενής μαζί τους, αν και οι ιδιορρυθμίες τους σαν άτομα όταν τα γνωρίσω προσωπικά τις πιο πολλές φορές με κουράζουν ή και με εκνευρίζουν ακόμα. Το ότι πάντως συχνάζω κι εγώ σ' ένα περιθωριακό μπαρ λέει πολλά. Για να τελειώνουμε όμως, τα χαρίσματα της κλασικής τέχνης και εν προκειμένω της λογοτεχνίας παραμένουν ανεπανάληπτα και περιέχουν φυσικά και τα οποιαδήποτε επιτεύγματα κάθε είδους περιθωρίου.