Εκτύπωση του άρθρου

                   

 

Συνέντευξη με τον Robert Hass

Μετάφραση: Ευάγγελος Μαγκούτας
Επιμέλεια: Λιάνα Σακελλίου

 

 

Το παρακάτω απόσπασμα αποτελεί μέρος της συνέντευξης του ποιητή με την Mary Donnelly Σεπτ 13, 2011. (http://www.failbetter.com/41/HassInterview.php?sxnSrc=ltst)

Παγκοσμιοποίηση, οικολογία, το ανθρώπινο σώμα, η ανθρώπινη ψυχή – αυτές είναι κάποιες από τις αφηγηματικές φλέβες από τις βαθιές αφηγηματικές φλέβες που διατρέχουν το βαθύ, εξαιρετικά προσβάσιμο έργο του Robert Hass. Ποιητής, μεταφραστής, ακαδημαϊκός, καθώς και ακτιβιστής λογοτεχνικών και μη λογοτεχνικών σκοπών, ο ντόπιος Καλιφορνέζος εξερευνά τόσο τις εξωτερικές όσο και τις ενδότερες πτυχές του κόσμου μας με μια σπάνια ευαισθησία και ειλικρίνεια. Μέσα από τη μακροχρόνια επιμέλεια και τη φιλία του με τον βραβευμένο με Νόμπελ Πολωνό ποιητή Czeslaw Milosz, βοήθησε να εισαγάγει τους αναγνώστες της αγγλικής γλώσσας σε έργα βαθιάς ανθρωπιάς που γεννήθηκαν από τη βία και το χάος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Και ενώ το ίδιο το γράψιμο του Hass μοιράζεται μία συναισθηματική απλότητα με την κοινωνικά συνδιαλεγόμενη ποίηση της Ευρώπης του 20ου αιώνα, το αντικείμενό του βασίζεται σε μια μεταπολεμική Αμερική του Βιετνάμ. Το βιβλίο του The Apple Trees at Olema (2010) κυκλοφόρησε πρόσφατα σε χαρτόδετο βιβλίο, και είχαμε το προνόμιο να τον ρωτήσουμε για την κατεύθυνση του τελευταίου του έργου, καθώς και για τις διάφορες επιρροές στην ποίησή του με την πάροδο του χρόνου.

                                                                                                           Mary Donnelly

 

MD: Είναι σημαντικό για εσάς, ως ποιητή, να πειραματίζεστε με νέο περιεχόμενο και ύφος;

RH: Είναι. Αλλά καταλαβαίνω ότι οι περισσότεροι ποιητές - οι περισσότεροι καλλιτέχνες - πιστεύουν ότι πειραματίζονται ανήσυχα ακόμη και όταν το έργο τους φαίνεται αρκετά επαναλαμβανόμενο σε πολλούς αναγνώστες. Μία ζωγράφος εικόνων μπορεί να αισθανθεί ότι υπήρξε επαναστατική μετακινώντας το χέρι ενός αρχαγγέλου ένα όγδοο της ίντσας.

MD: Η φύση είναι μια από τις σημαντικότερες θεματικές σας και φαίνεται να είστε βαθιά βυθισμένος στον κόσμο της φύσης. Πιστεύετε ότι η ζωή κοντά στη φύση ωφελεί τη συγγραφική άσκηση, από άποψη εστίασης ή συνειδητότητας, με τρόπο που δεν μπορεί ο τρόπος ζωής στην πόλη ή στα προάστια; Αισθάνεστε ότι υπάρχει αλήθεια στα λόγια του Henry David Thoreau όταν πηγαίνει στο δάσος για να "ζήσει με σκοπό";

RH: Ναι. Έτσι νομίζω. Πρέπει να πω ότι, στη δική μου περίπτωση, δεν καταλαβαίνω καλά από πού προέρχεται η "αυτοσυγκέντρωση". Για μένα είναι περισσότερο θέμα του να είμαι σε θέση να δώσω προσοχή στον φυσικό κόσμο όταν είμαι συγκεντρωμένος, εννοώντας να μην μου έχει αποσπαστεί η προσοχή, να μην τρέχω τις επαναλαμβανόμενες ταινίες των καθημερινών υποχρεώσεων με μουσική επένδυση το τιτίβισμα στην εγκεφαλική οροφή του κεφαλιού μου. Η γυναίκα μου και εγώ περπατάμε πολύ στο μέρος του φυσικού μας κόσμου, περπατάμε και μιλάμε. Μερικές φορές είμαι ξύπνιος προς τον κόσμο - ξύπνιος με την έννοια του Wallace Stevens όταν είπε ότι η μεγαλύτερη φτώχεια είναι το να μη ζω σε έναν φυσικό κόσμο - και μερικές φορές όχι. Και συνήθως δεν είναι ο κόσμος που με ξυπνά. Αυτή την εβδομάδα σ’ ένα κρύο ανοιξιάτικο δειλινό, μια βόλτα δύο μιλίων που συχνά κάνουμε γύρω από έναν μικρό κολπίσκο, οριοθετείται πυκνά, από το ένα άκρο στο άλλο, με αγριολούλουδα. Μοιάζει με το μονοπάτι προς μία νυφική κρεβατοκάμαρα ή σαν μια Περσεφόνη του Μποτιτσέλλι που μόλις περπάτησε μέσα από αυτό, σκορπώντας μίμουλα κα μυοσωτίδες . Δεν είναι ακριβώς «η φύση» που είναι καταπληκτική, είναι η ελεύθερη ομορφιά, ο τρόπος με τον οποίο η γονιμότητα της γης (κατά κάποιο τρόπο μια προβλέψιμη διαδικασία) μοιάζει με ευτυχία. Και μπορώ να είμαι ξύπνιος ή νεκρός σε αυτή, και συνήθως δεν με ξυπνά. Πρέπει, λοιπόν, να είμαι ξύπνιος για να τη δω.

MD: Είπατε ότι η παρακολούθηση πουλιών είναι ένα από τα αγαπημένα σας χόμπι και τα πουλιά εμφανίζονται συχνά στα ποιήματά σας. Έχουν τα πουλιά μια ιδιαίτερη συναισθηματική ή μεταφορική σημασία για εσάς;

RH: Πιθανώς πολλές σημασίες. Πουλιά και πτήση. Πουλιά και η ψυχή. Πουλιά ως αγγελιοφόροι. Κλπ. Στο συνειδητό επίπεδο, για μένα, νομίζω ότι αυτό που βιώνω είναι κάποια ευτυχία και έκπληξη που ζω ανάμεσα σε εντελώς άλλα είδη πλασμάτων. Έχω έναν νέο εγγονό και μία από τις πρώτες λέξεις του είναι «πάπια». Ζει κοντά σε μια λίμνη και προσπερνά τις πάπιες απ’ το καρότσι του, και τον ενθουσιάζουν. Είναι δύσκολο να πούμε ακριβώς γιατί. «Βιοφιλία», το ονόμασε ο E. O. Wilson.

MD: Σε ένα άλλο νέο ποίημα «Τραγούδι της Φρουράς των Συνόρων», ένα ρεφρέν για το τιτίβισμα των πουλιών στο τέλος κάθε στροφής («Μαύρα πουλιά με βαρκοειδείς ουρές και περιστέρια με λευκά φτερά») αποτυπώνει πορτρέτα ανθρώπινης ζωής και ιστορίας σε διάφορες πόλεις του Τέξας και του Μεξικού. Πως αντιλαμβάνεστε τη σχέση μεταξύ του φυσικού κόσμου και της ανθρωπότητας;

RH: Έχω στο μυαλό μου αυτό τον στίχο («Μαύρα πουλιά με βαρκοειδείς ουρές και περιστέρια με λευκά φτερά» για χρόνια. Και μια ανάμνηση των διαφορετικών τόπων όπου είχα ακούσει τη διακριτική ανάμιξη αυτών των τραγουδιών. Και ό,τι μπορεί να βγει από αυτό σε σχέση με την τρέχουσα υστερία μας για τα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού. Είμαι σχεδόν σίγουρος ότι τα πουλιά ήσαν εδώ περισσότερο από τους Αμερικανούς ευρωπαϊκής, αφρικανικής και ασιατικής καταγωγής και από τους Μεξικανούς ευρωπαϊκής και αφρικανικής και ασιατικής καταγωγής, και μπορεί να ήταν εδώ περισσότερο και από τους Olmecs και Aztecs και τους Kiowa ή Cheyenne ή να μετανάστευσαν μαζί τους στο τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων. Είναι ένας άλλος τρόπος σκέψης για τη διεκδίκηση της γης. Το ποίημα μάλλον δεν είναι τόσο ικανοποιητικό, αλλά υποδεικνύει, πρόσχαρα ελπίζω, τους ξεχωριστούς και αλληλένδετους κόσμους των ανθρώπων και αυτών των συγκεκριμένων ζώων.

MD: Ποια ποιητική θεματική ήρθε πρώτη για εσάς και πότε — φύση ή πολιτική;

RH: Λοιπόν, άρχισα να γράφω ποιήματα την εποχή της κλιμάκωσης του πολέμου του Βιετνάμ, οπότε σκεφτόμουν την πολιτική νωρίς. Όταν o (Czeslaw) Μιλός συνέθεσε μια ανθολογία πριν από μερικά χρόνια, τη διαίρεσε για πρώτη φορά σε θέματα - ταξίδια, φύση, αδικία, θεότητα, θάνατος κ.λπ. Μία από τις θεματικές ήταν «το γυναικείο δέρμα». Πιθανότατα για μένα, οι ρυθμοί των λέξεων προηγούνταν οποιασδήποτε θεματικής και στη συνέχεια ανάμεσα σε θεματικές όπως το «γυναικείο δέρμα» και κάτι σαν το «θαύμα στην κίνηση» και στη συνέχεια την ίδια στιγμή η πολιτική και η φύση.

MD: Είστε γνωστός για τη διαπλοκή φύσης, πολιτικής και ανθρώπινων σχέσεων, στο συγγραφικό σας έργο και όλα με μεγάλη ενσυναίσθηση, αλλά η δουλειά σας δίνει επίσης έμφαση στη διαδικασία και συχνά συνδιαλέγεται με ύφος «συνειδησιακής ροής» (stream of consciousness). Σας ενέπνευσαν ιδιαίτερα κάποιοι ποιητές για να δώσετε προσοχή στην πράξη της γραφής;

RH: Μεγάλωσα με τον μοντερνισμό (στη λογοτεχνία, τη ζωγραφική, τη μουσική, το θέατρο, τον κινηματογράφο), που σημαίνει ότι εκτέθηκα στη συγκεκριμένη νοημοσύνη (συναρπαστική για μένα) μιας τέχνης που πάντα, ή συχνά και σποραδικά, εφιστά την προσοχή στο έδαφος ή στη διαδικασία της δικής της παραγωγής. Τα ποιήματα του Pound στα Personae (Προσωπεία), το τέλος του "Persona" του Bergman, όταν το μόνο που μένει είναι το τρεμούλιασμα του φωτός και ο ήχος της περιστροφής ενός προβολέα.

MD: Υπάρχει ένα είδος προσγειωμένου ερωτισμού σε κάποια από τα έργα σας που δημιουργεί λιγότερο την αίσθηση του σοκ ή της τιμωρίας παρά μια επιβεβαίωση της ανθρωπότητας (π.χ. "Η Προνομιούχος Οντότητα"). Πιστεύετε ότι αυτή η πτυχή της ανθρώπινης ζωής αγνοείται σε μεγάλο βαθμό στη σύγχρονη ποίηση;

RH: Δεν το νομίζω. Είναι δύσκολο να βρεις το σωστό μέρος για να γράψεις για τη σεξουαλικότητα ως μέρος της ζωής παρά ως αυτό το σκοτεινό ή φωτεινό πράγμα που βρίσκεται εντελώς έξω από αυτό. Δείτε το Love in the Western World του Denis De Rougemont και The Double Flame του Octavio Paz - σε αντίθεση με τον Georges Bataille, για παράδειγμα, που συσχετίζει τη σεξουαλικότητα με μια σκοτεινή διαφορετικότητα. Το αγαπημένο μου ποίημα αυτού του είδους, αυτή τη στιγμή, είναι το "Lifting Belly" της Gertrude Stein.

MD: Γράφετε πολλά για την πολιτική, την ιστορία, την ανθρώπινη κατάσταση, ιδιαίτερα στο βιβλίο σας Time and Materials (Χρόνος και Υλικά). (Εάν κάποιος αναγνώστης αισθάνεται απαθής για τα προβλήματα του κόσμου, θα πρέπει να σηκώσει το βιβλίο σας τώρα και να το διαβάσει από το εξώφυλλο στο οπισθόφυλλο.) Αισθάνεστε την ευθύνη να θέσετε επί τάπητος πολιτικά ζητήματα ή για να παραθέσω από το μακρύ ποίημά σας «Την Κατάσταση του Πλανήτη» τον στίχο "Κάτι από τη γη πέρα ​​από τα δράματά μας";

RH: Έχω δει πολλούς συγγραφείς σε συνεντεύξεις να απαντούν σε αυτό το ερώτημα, αναφερόμενοι τον Robert Duncan, ο οποίος είπε ότι η ευθύνη "είναι να διατηρείς την ικανότητα να ανταποκρίνεσαι". Δεν αισθάνομαι υποχρεωμένος να συζητήσω πολιτικά ή περιβαλλοντικά ζητήματα στα ποιήματά μου, αλλά αισθάνομαι ότι θα ήθελα να έχω τη δυνατότητα να το κάνω.

MD: Αποκαλέσατε την αποδοχή της θέσης του επίσημου ποιητή του κράτους (Poet Laureate) την οποία κατείχατε από το 1995-1997, ως «πράξη αγωγής του πολίτη» (“act of citizenship”). Και κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, εργαστήκατε για να προωθήσετε θέματα όπως ο γραμματισμός, οι τέχνες και η οικολογική συνείδηση. Πώς συνεχίσατε αυτό το έργο εκτός της γραφής; (Για παράδειγμα, ξέρω ότι ασχολείστε με ζητήματα διατήρησης της λεκάνης απορροής από το ποίημά σας «Η πρόταση του Ezra Pound».)

RH: Ναι, έχω κάνει σε κάποιο βαθμό αυτό το έργο, ιδιαίτερα το έργο για το περιβάλλον και τις τέχνες. Βοήθησα στην ίδρυση ενός οργανισμού που ονομάζεται River of Words που ενθαρρύνει την περιβαλλοντική παιδεία και συμμετέχω στην επιτροπή ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού που ονομάζεται International Rivers, ο οποίος ασχολείται με παγκόσμια ζητήματα λεκανών απορροής. Πρόκειται για συνηθισμένη εργασία πολίτη, βραδινές συναντήσεις, βοήθεια στη συγκέντρωση χρημάτων κ.λπ. από τα οποία κάνω λίγα. Δεν έκανα μεγάλο μέρος δουλειάς αυτού του είδους τα χρόνια που μεγάλωσα την οικογένειά μου και προσπαθούσα να γράψω. Ο George Oppen λέει σε ένα ποίημα ότι δεν πρέπει να φανταστεί κανείς ότι μπορεί να κρατάει πολλά νήματα στο χέρι του.

MD: Εν κατακλείδι, το έργο σας έχει συνήθως στοχαστικό και φιλοσοφικό τόνο. Αναρωτιόμουν ποιοι μεγάλοι στοχαστές, ζωντανοί ή νεκροί, σας επηρέασαν; Ή ίσως μια καλύτερη ερώτηση είναι, με ποια πρόσωπα από την ιστορία θα θέλατε περισσότερο να καθίσετε μαζί σε ένα δείπνο με αφορμή μια συζήτηση για την κατάσταση του κόσμου;

RH: Μου αρέσει η φράση "από την ιστορία". Θα προτιμούσα να επιλέξω εγωιστικά και να διαλέξω φίλους που έφυγαν αρκετά πρόσφατα και που μου λείπουν. Εάν διάλεγα τον Κάτουλλο ή τον Του Φου ή τον Σπινόζα ή κάποιο πραγματικά λογικό άτομο όπως η Χαννα Άρεντ ή κάποιον σπουδαίο παρατηρητή όπως η Ρέιτσελ Κάρσον, θα έπρεπε να περάσω πολύ χρόνο για να εξηγήσω τι συμβαίνει. Αλλά φανταστείτε να περπατάτε στο Metropolitan Museum με τον Σεζάν. Αυτό θα ήταν κάτι που θα άξιζε να κάνουμε.

 


Ημ/νία δημοσίευσης: 20 Δεκεμβρίου 2020