Εκτύπωση του άρθρου

 

 

 … και κανείς δεν μπορεί να καυχηθεί ότι  τη νιώθει, αν δεν νιώσει την αλληλεγγύη αυτή.»* 

 

Από τις αρχές του 1920, η ελληνική ποίηση εμφανίζει μια εκφραστική στροφή από την παραδοσιακή ποίηση στη νεωτερικότητα του μοντερνισμού. Η ελευθερία της γραφής και του στίχου, η διάλυση της μορφής, η ακύρωση της  ομοιοκαταληξίας , η πολυσημία, οι πειραματισμοί είναι πρωτεύοντα χαρακτηριστικά της. Ωστόσο η φόρμα της καθιερώνεται από την ονομαζόμενη «Γενιά του Τριάντα». Το 1931, ο Σεφέρης δημοσιεύει την πρώτη του συλλογή με τον τίτλο «Στροφή». Αλλαγή!

Γραμματολογικά, η νεοελληνική ποίηση του 20ου αιώνα διακρίνεται σε δεκαετίες. Αρχίζει με την ανανεωτική γενιά του ’20, συνεχίζει με την πρωτοπόρα του ’30, την πολιτικοποιημένη του ’40, την υπαρξιακή του ’50, τη μελοποιημένη του ’60. Ωστόσο, από τη δεκαετία του ’70 αλλά και του ’80, οι ποιητές δεν δημιουργούν πλέον ομάδες με κοινά γνωρίσματα. Αναζητούν ιδιωτικά νέους εκφραστικούς τρόπους που προβάλλουν την προσωπική τους διαδρομή και ποιότητα.

Μετά τη γενιά του ’80, «γενιά του ιδιωτικού οράματος» όπως χαρακτηρίστηκε, δεν εμφανίζονται νέα ρεύματα και ιδεολογίες. Σύγχρονες ποιητικές συλλογές κυκλοφορούν συχνά από τον εκδοτικό χώρο, όπως κι από το Διαδίκτυο που προσφέρεται και στον ποιητικό κόσμο. Ατομικοί ποιητικοί πειραματισμοί διαφοροποιούν συχνά τη μορφή της ποίησης, αλλά δεν δημιουργούν κατηγορίες. Απομονωμένη από τον κοινό χώρο, η ποίηση περιορίζεται στην υποκειμενική πραγματικότητα του ποιητή.

Ωστόσο και στις μέρες μας, οι εκδότες συνεχίζουν να παρουσιάζουν έντυπες ποιητικές συλλογές σύγχρονων Ελλήνων ποιητών και ποιητριών. Όμως,  νέα ποιητικά στοιχεία δεν φαίνεται να επισημαίνουν τη σύγχρονη γραφή τους. Διατηρούν την υποκειμενική πραγματικότητα του κλειστού χώρου, τον υπερρεαλισμό, τον γλωσσοκεντρισμό, την underground και beat έκφραση, αλλά δεν εκφέρουν ανανεωτικό λόγο. Ενώ η ίδια η ποίηση διαφεύγει ήδη από την ιστορία της γραφής προς νέες κατευθύνσεις.

Σημείο τομής, η μετατροπή της ποιητικής λέξης  σε οπτική εικόνα οθόνης του διαδικτυακού χώρου. Ο Παγκόσμιος Ιστός προσφέρεται πλέον ανοικτός και στην ποίηση. Προβάλλει ήδη ανά τον κόσμο έργα ποιητών και ποιητικές συλλογές, ανέξοδα. Φέρνει τους ποιητές σε επικοινωνία με άλλους ποιητές από διαφορετικές χώρες και κουλτούρα, όπως και με το μεγάλο διαδικτυακό κοινό. Διεισδύει ποιητικά και στο νεαρό κόσμο των κοινωνικών δικτύων και… Δεν σταματάει.

Σε αντίθεση με τη δομή  της έντυπης ποίησης, η ηλεκτρονική ποιητική γραφή είναι ψηφιακή. Ως ποιητική έμπνευση εκφράζεται, κυκλοφορεί και αναπαράγεται σε ψηφιακό περιβάλλον με εικόνα και ήχο. Για να λειτουργήσει, προϋποθέτει τις αντίστοιχες γνώσεις ποιητή και αναγνώστη. Χαρακτηριστικά της είναι η αποδυνάμωση τη λέξης, ενώ αποτελεί πλέον είδος οπτικού και ηχητικού στοιχείου. Παράλληλα, η απλοποίηση και συντομία του λόγου, ενόσω απευθύνεται στο ευρύ κοινό.

Συγχρόνως, ο υπολογιστής γίνεται και διαδραστικό μέσο. Προσφέρει τη δυνατότητα στους αναγνώστες ενός ποιήματος να επεμβαίνουν, αλλάζοντας το κείμενο του ή συνεχίζοντας το με δικό τους λόγο. Έτσι, το αρχικό ποίημα εξελίσσεται σε «συγγραφή» τυχαία μεν, αλλά αποδεκτή ως είδος. Έτσι καταργείται η άλλοτε  σημασία του επώνυμου δημιουργού ποιητή, υπερ του «δημοκρατικού κειμένου». Η απομάκρυνση από την παραδοσιακή ποίηση εκφράζει τη μεταμοντέρνα ψηφιακή  θέση.

Μιλάμε ακόμα σήμερα για ποιητική γραφή, αλλά ποια. Η ψηφιακή εποχή μας τείνει να την επαναπροσδιορίσει στον δικό της ηλεκτρονικό χώρο σε συνδυασμό με εικόνες, ήχους και κίνηση... Γεγονός  είναι ότι χρειαζόταν ένας νέος ποιητικός λόγος στον σύγχρονο κόσμο μας.  Άραγε είναι αυτός;  Οι προβλέψεις αναφέρονται σε ποιητικούς μελλοντικούς προγραμματισμούς συνεργασίας, σε νέα διεπιστημονικά μέσα, στη συνέχεια μιας ελεύθερης διαδρομής στον ηλεκτρονικό χώρο της εικόνας…

« … Αλλά η αλήθεια είναι ότι η τέχνη υπάρχει και ζει με άπειρα  γυρίσματα, μετατοπίσματα και ξαναρχίσματα. Και τούτο φυσικά δεν σημαίνει ότι η τέχνη προοδεύει ή υποχωρεί…. σημαίνει όμως ότι η τέχνη διατηρείται ζωντανή και ότι, όπου δεν ακούεται αυτός ο παλμός, η τέχνη πάει να ξεψυχήσει…»**  Γ. Σεφέρης

Η ποίηση ήταν και συνεχίζει να είναι μια ιδιαίτερη μορφή έκφρασης. Το  κάλεσμα της παραμένει πάντα ενεργό προς όλους, λόγω της ελευθερίας που την χαρακτηρίζει. Το ζήτημα είναι δικό μας. Να μη χάνουμε  τα ίχνη της στις νέες κατευθύνσεις της.

                           ……………………………………….

Σημείωση Διάλογος πάνω στην ποίηση σ.91 - ** Μονόλογος πάνω στην ποίηση σ.133: Γ. ΣΕΦΕΡΗΣ, ΔΟΚΙΜΕΣ, Γ’ Έκδοση, ΙΚΑΡΟΣ 1974.

Μάρω Παπαδημητρίου


Ημ/νία δημοσίευσης: 27 Οκτωβρίου 2024