GERARD MANLEY HOPKINS

Από τα «Τρομερά Σονέτα»

Μτφ. Γιώργος Βαρθαλίτης

ΧΡΗΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΑ ΦΥΛΛΑ ΤΩΝ ΣΙΒΥΛΛΩΝ

Ό άυλος, δίκαιος, σεβάσμιος, τεράστιος και παναρμόνιος
θόλος εδώ της εσπέρας η απέραντη θέλει να γίνει
νύχτα κι η μήτρα κι  ο οίκος κι ο τάφος των πάντων.
Δες, του φωτός της το κίτρινο κέρας απλώνει στη δύση,
τ’ άγριο και τ’ άδειο το γκρίζο το φως της κρεμάει στα ύψη
τ’ έρημα. Πάνω σαν άρχοντες στέκουν τα πρώτα τ’ αστέρια
και με φωτιές εντυπώνουν τ’ ουράνια. Κι η γη πλέον ό, τι είναι
λύνει κι η μέρα η πολύχρωμη σβήνει. Και φεύγουν τα πάντα
πλήθος ανάκατα πέρα γοργά προς τη λήθη κομμάτια.
Μου ψιθυρίζεις, καρδιά μου, σωστά. Γέρνει πάνω μου η εσπέρα,
πέφτει βαριά, μας σκεπάζει κι η νύχτα και θα μας τελειώσει.
Κάποια  μονάχα κλωνάρια με φύλλα σαν ράμφη στολίζουν
πια τ’ απαλότατο, ωχρό φως με σχέδια θεσπέσια. Μα μαύρο,
πάνω του μαύρο. Ω, ο χρησμός, η ιστορία μας. Άσε τη ζωή μας
τα ποικιλόχρωμα νήματα να ξετυλίξει σε δύο,
σε δυο μονάχα κουβάρια, τα πάντα σε δυο να χωρίσεις κοπάδια:
άσπρο και μαύρο, καλό και κακό. Μόνο ετούτα στο νου σου
να ‘χεις και μόνο έναν κόσμο να ξέρεις, που αυτά πολεμούνε
το ΄να με τ’ άλλο, μια μάχη, ένα βάσανο μόνο να ξέρεις,
που έξω απ’ τη θήκη σαν ξίφη κι οι σκέψεις βογκούν και παλεύουν.

ΑΠΟ ΤΑ «ΤΡΟΜΕΡΑ ΣΟΝΕΤΑ»

Δίκαιος είσαι, κύριε,  σαν παλεύω
μαζί σου, μα και το αίτημά μου δίκαιο.
Γιατί οι αμαρτωλοί να ευδοκιμούνε;
Πες, και γιατί, ό, τι κάνω αποτυγχάνει;
Ω φίλε μου, κι εχθρός μου ακόμη αν ήσουν
χειρότερα συντρίψει δεν θα μ’ είχες.
Α, κι οι μωροί κι οι σκλάβοι της λαγνείας
ευημερούνε πιο πολύ από μένα 
που σου , χω αφιερώσει τη ζωή μου.
Κοίτα πώς πρασινίζουν πάλι οι όχθες
με σέλινο· κι ο αγέρας τις χαϊδεύει·
χτίζουνε τα πουλιά, μα εγώ δεν χτίζω·
του χρόνου ευνούχος μάταια πασχίζω.
Βρέξε στις ρίζες μου, της ζωής ο κύριος.
 

ΕΠΙΜΕΤΡΟ: ΤΟ ΑΘΑΝΑΤΟ ΔΙΑΜΑΝΤΙ ΚΑΙ ΤΟ ΤΡΟΜΕΡΟ ΚΡΥΣΤΑΛΛΟ

Μιλώντας ο Πωλ Βαλερύ για την ποίηση του Μαλλαρμέ και τη διαρκή επίδραση που αυτή άσκησε και συγκρίνοντάς την με τα εφήμερα νατουραλιστικά μυθιστορήματα, αποφαινόταν πως ένα διαμάντι διαρκεί περισσότερο από μια μητρόπολη. Αυτή η διαπίστωση ισχύει σίγουρα για τον Gerard Manley Hopkins, έναν από τους μοναχικούς που έφτασαν στα ακρότατα σύνορα του λόγου, κομίζοντας στίχους απίστευτης ομορφιάς και καθαρότητας. «Το τρομερό  κρύσταλλο», έτσι αποκλήθηκε, άλλωστε, η ποίησή του.

Για τον Ιησουίτη Χόπκινς (28 July 1844 – 8 June 1889), το αθάνατο διαμάντι που διασώζει την ομορφιά από τη φθορά είναι ο Ιησούς Χριστός. Κατά κάποιον τρόπο, κι η ποίηση, σε ορισμένες σπάνιες στιγμές της, είναι ένα τέτοιο διαμάντι.

Ο Χόπκινς είναι ποιητής μουσικός και εν πολλοίς αμετάφραστος.  Όσο όμως κι αν μια μεταφραστική προσπάθεια εδώ μοιάζει εκ των προτέρων καταδικασμένη, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι ενδιαφέροντα και γοητευτικά.

ΟΙ «Χρησμοί» έχουν έναν υποβλητικό, σχεδόν υπνωτιστικό ρυθμό, που θυμίζει αρχαίο ψαλμό.  Ως προς το περιεχόμενό τους διαπνέονται από μανιχαϊκή διάθεση.

Το «Δίκαιος είσαι, Κύριε», ανήκει στα τρομερά σονέτα, που αντικατοπτρίζουν τη μαύρη νύχτα της ψυχή και τη διαπάλη του ποιητή με τον Θεό. Και τα δύο υπερβαίνουν την αυστηρά θρησκευτική ποίηση και ανυψώνονται σε μια σφαίρα καθαρής θρησκευτικότητας.

Γιώργος Βαρθαλίτης