Χρυσούλα Σπυρέλη, Ο ποιητής Τάκης Καρβέλης

Χρονολόγιο-Εργογραφία-Βιβλιογραφία από το 1956 έως το 2013
Χρονολόγιο-Εργογραφία-Βιβλιογραφία από το 1956 έως το 2013)
Πρόλογος: Αλέξης Ζήρας,
Εκδόσεις Γράμμα, 2014

 Γράφει η Ανθούλα Δανιήλ

Ο Τάκης Καρβέλης είναι αξιόλογος φιλόλογος, οξυδερκής κριτικός, και ευαίσθητος  ποιητής. Ο κλάδος των φιλολόγων του οφείλει πολλά για τη συνεργασία του στην ομάδα που ανθολόγησε τα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και για τα Βιβλία του Καθηγητή, Γυμνασίου και Λυκείου. Η Ομάδα:   Νίκος Γρηγοριάδης, Τάκης Καρβέλης, Χριστόφορος Μηλιώνης, Κώστας   Μπαλάσκας, Γιώργος Παγανός, Γιάννης Παπακώστας και για το Βιβλίο του Καθηγητή και Λουκάς Κούσουλας, παραμένει ασύγκριτη. Είχε και όραμα και γνώση και το έργο της δεν πρόκειται να ξεπεραστεί παρά τις όποιες ανανεώσεις. Όλοι, σπουδαίοι φιλόλογοι,  με πεζογραφικό, ποιητικό και δοκιμιακό έργο έβαλαν την σφραγίδα τους σε ό,τι δημιούργησαν και αποτέλεσαν πρότυπο και  μέτρο σύγκρισης για τις επόμενες γενιές.

Ο Καρβέλης, όπως και οι άλλοι, ανέβηκε όλα τα σκαλιά στην κλίμακα της εκπαίδευσης. Φιλόλογος στη σχολική τάξη, σχολικός σύμβουλος, Πρόεδρος σε εξεταστικά κέντρα, μέλος επιτροπών, μέλος ερευνητικής ομάδας για το μάθημα των Νέων Ελληνικών που έγινε στην Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων, με την επίβλεψη και καθοδήγηση της Καθηγήτριας Πανεπιστημίου, Αλεξάνδρας Λαμπράκη-Παγανού. Έγραψε βιβλία για τους φιλολόγους, οδηγίες για το μάθημα, έγραψε και ποιητικές συλλογές.

Ο Καρβέλης ως  ποιητής ανήκει στη γενιά εκείνων που έζησαν στα νιάτα τους τον πόλεμο και τον Εμφύλιο, την ψυχροπολεμική περίοδο για να έρθει έπειτα η Δικτατορία, πριν ορθοποδήσουν από τα προηγούμενα, να ολοκληρώσει το έργο των απωλειών.

Η Χρυσούλα Σπυρέλη είναι Νεοελληνίστρια φιλόλογος και αξιόλογη ποιήτρια, με πλούσιο και πολυποίκιλο έργο. Τιμά το χώρο και τιμά, επίσης, και εκείνους που αναλαμβάνει να παρουσιάσει το έργο τους. Η εργογραφία της είναι πλουσιότατη και αξιολογότατη. Πέρα από το ποιητικό της έργο Τηλεφάος, Χρωματιστές Ενδείξεις, Ύπνε που παίρνεις τα παιδιά, πάρε και τον πατέρα,  έχει δημοσιεύσει πάμπολλες μελέτες για γνωστούς ποιητές και πολλές εργογραφίες.

Εκείνο που θα πρέπει κανείς πρώτον να επαινέσει είναι η δύναμη και το κουράγιο της για μια τόσο δύσκολη και ποικίλης μορφής εργασία. Βεβαίως ο ποιητής κρατά συνήθως, και ευτυχώς, αρχείο με τις εργασίες που ο ίδιος εκπόνησε και συλλέγει τα σημειώματα εκείνων που έγραψαν για το έργο του. Έτσι το πράγμα μοιάζει να είναι, κάπως, εύκολο. Ωστόσο, πολλά στοιχεία χρειάζονται «επαλήθευση, διασταύρωση, συμπληρώματα και βεβαίως χρόνο για  την οριστική ταυτοποίηση και ταξινόμησή τους». Η συγγραφέας του βιβλίου μας ενημερώνει πως αξιοποιήθηκε όλη η επιστολογραφία του Καρβέλη και όλο το υλικό, το οποίο, σύμφωνα με την επιθυμία του,  θα κατατεθεί στο Ε.Λ.Ι.Α.-Μ.Ι.Ε.Τ.

Ως προς τη μεθοδολογία ακολούθησε τα ισχύοντα στην επιστήμη της βιβλιογραφίας και επιπλέον είχε ως πρότυπο και οδηγό το έργο του Δημήτρη Δασκαλόπουλου. Βεβαίως ο ποιητής εξακολουθεί να δημιουργεί και να δημοσιεύει, οπότε η εργασία δεν τελειώνει με την τελευταία σελίδα του βιβλίου. Μας παραθέτει, μάλιστα, και τη ρήση του Κατσίμπαλη που έλεγε ότι  «πάντα κάτι βρίσκεται κρυμμένο που αργά ή γρήγορα βγαίνει κι αυτό στο φως είτε από τον ίδιο είτε από άλλον ερευνητή».

Η εργασία περιλαμβάνει Πρόλογο και Προλεγόμενα του Αλέξη Ζήρα, Μέρος Πρώτο: Χρονολόγιο, Μέρος Δεύτερο: Εργογραφία-Βιβλιογραφία Τάκη Καρβέλη, Παράρτημα, Ευρετήρια. Η Σπυρέλη, πριν μπει στα βαθιά της δουλειάς της, μας παρουσιάζει τον ποιητή στην Εισαγωγή της, όπου επιχειρεί «Μια σύντομη ανάγνωση της ποίησης του Τάκη Καρβέλη», ερευνώντας και σχολιάζοντας κάθε μία ποιητική συλλογή χωριστά και δίνοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της.

Στο Χρονολόγιο μας δίνει τόπο και χρόνο γέννησης (Αιτωλικό 1925), την οικογενειακή κατάσταση,  τη φοίτηση στο σχολείο, την μετοίκηση στην Αθήνα, την επιστροφή και πάλι στο Αιτωλικό λόγω του πολέμου, την οριστική επιστροφή στην Αθήνα, τις σπουδές στο Πανεπιστήμιο, τη στράτευση, τον διορισμό. Για όλα αυτά τα μέρη του βιβλίου υπάρχει η προσωπική μαρτυρία του ποιητή. Η αυτοβιογραφία του σε ενότητες θα λέγαμε.

Μια πλήρης ζωή που αρχίζει στο Αιτωλικό, το 1925 και φτάνει στην Αθήνα για σπουδές, όπου, σχεδόν, θα ζήσει όλον το υπόλοιπο και πιο δημιουργικό του χρόνο. Το 1952 θα διοριστεί και το 1956 θα εκδώσει την πρώτη του συλλογή.  Θα δημοσιεύσει, το 1960, σε μια εκδήλωση για τον Παλαμά στο Μεσολόγγι θα γνωρίσει και τον τιμημένο με Νόμπελ  Ιταλό ποιητή Σαλβατόρε Κουασιμόντο, τον επόμενο χρόνο θα μετεκπαιδευτεί στο Διδασκαλείο,  το 1965 θα παντρευτεί τη φιλόλογο και συγγραφέα Αικατερίνη Τσοτάκου.

Το σύνολο των ποιητικών συλλογών του είναι εννέα και γι’ αυτές έχουν μιλήσει επιφανείς του χώρου κριτικοί, μελετητές, ποιητές, των οποίων δεν αναφέρω τα ονόματα διότι ο χώρος δεν επαρκεί και το πλήθος δεν το επιτρέπει.  Ευτύχησε επομένως να μελετηθεί, να σχολιαστεί και να παρουσιαστεί από όλους εκείνους που έχουν τον τίτλο και την τιμή και τους οποίους ο ίδιος εκτιμά και τιμά.

Ο Καρβέλης, εκτός από ποιητής είναι και δοκιμιογράφος. Τα βιβλία του, Δοκίμια – Μελέτες, υπήρξαν χρήσιμα για κάθε ενδιαφερόμενο για την Λογοτεχνία και, μάλιστα, ο τόμος για τον Κώστα Χατζόπουλο βραβεύτηκε με πρώτο βραβείο Κριτικής-Δοκιμίου. Ακολουθούν και άλλα βιβλία- μελέτες από τα οποία ενδεικτικά και πάλι αναφέρω το Πολύτροπος Αρμονία («Η κατά Κάλβον Πολύτροπος Αρμονία της Ποίησης του Ελύτη: Από τους ‘‘Προσανατολισμούς’’ Ως το ‘‘Άξιον Εστί’’». Ακολουθούν οι μεταφράσεις Ιωάννου Χρυσοστόμου έργα  και Λουκιανού, Λούκιος ή Όνος. Έπονται οι συνεργασίες σε έντυπα, ποιήματα σε περιοδικά, ανθολογίες και αλλού, οι Συνεντεύξεις, Κρίσεις και Αναφορές, Παράρτημα με φωτογραφικό υλικό, πίνακες κλπ.   

Φυλλομετρώντας το βιβλίο θαυμάζουμε το μόχθο του ανθρώπου, του ευσταλούς εκείνου νέου, του αειθαλούς σήμερα ωρίμου και στο φόντο την Χρυσούλα Σπυρέλη που ανέλαβε να διεκπεραιώσει την  επίπονη, γοητευτική και συγκινητική  αυτή περιδιάβαση. Και για το πρακτικό μέρος, πρέπει να υπενθυμίσουμε πως  παρόμοιες εργασίες βοηθούν τον μελετητή για οποιαδήποτε έρευνα για τον ίδιο τον ποιητή ή για άλλους με τους οποίους εκείνος συνδιαλέχτηκε.