ΑΓΑΘΗ ΔΗΜΗΤΡΟΥΚΑ
Di cani e d’ altro
(Εκδόσεις Le Gemme Editore  2007)

                                                … και τ’ όνομά μου σκύλος
                                                  που έφτασε στην ομορφιά
                                                                             Νίκος Καρούζος  

Ένα βιβλίο-χειρονομία, δέκα σονέτα για σκύλους, με τα οποία η Αγαθή Δημητρούκα (γνωστή μεταφράστρια και στιχουργός) καταθέτει μια ώριμη ποιητική γλώσσα. Ο σκύλος, οντολογικό σύμβολο πίστης, ταπεινότητας, απλότητας αλλά και υποταγής, αβουλίας και παραίτησης, μας δίνει εδώ την ευκαιρία να αποδώσουμε εύσημα στην κίνηση του διευρυμένου ανθρώπινου βλέμματος. Η Α.Δ., μέσω της γραφής, γίνεται το ενδιάμεσο κάτοπτρο πάνω στο οποίο προβάλλεται η σύζευξη της ζωικής και της ανθρώπινης δημιουργίας, καθώς επιχειρεί την ανασκευή της απομονωμένης εικόνας του ζωικού κόσμου και την αντιστοίχισή της με μια καθησυχαστική πλευρά της ψυχικής ζωής του ανθρώπου. Οι «σκύλοι» δεν είναι παρά τρόποι προσέγγισης της ίδιας της ύπαρξης και των συμφραζόμενών της.
 
   Η Α.Δ («σκύλος των άστρων» η ίδια), χτίζει ένα μικρό αρχιτεκτόνημα, όπου μέσα του συνυπάρχουν ποικιλίες διαβαθμίσεων τρυφερότητας, θλίψης, ειρωνείας, ματαίωσης, παραίτησης, παιδικότητας, εξιδανίκευσης, για να δημιουργήσουν το υπερβατικό εκείνο πλαίσιο εντός του οποίου τα ζώα γίνονται «πρόσωπα», λαμπεροί ήρωες μιας υπαινικτικής αφηγηματικής πλοκής. Οι σκύλοι, μεταθέσεις της ίδιας της ποιήτριας και έμμεσες αυτοπροσωπογραφίες που προβάλλονται από την εσωτερική της κοσμογονία, τείνουν να επανασυνθέσουν τη «φυσική» πραγματικότητα σε ένα άλλο πιο εκλεπτυσμένο επίπεδο, εκεί όπου θα αποδοθεί, διαμέσου της μεγέθυνσης και της υπερβολής, μια νέα διάσταση της φύσης και της ίδιας της ζωής.
  
Για την Α.Δ, οι «σκύλοι» έχουν ονόματα και ιστορία, όντας πλάσματα με ιδιαίτερη ατομικότητα, της οποίας κάθε χαρακτηριστικό κινείται αυτόνομα και προϋπάρχει της ανθρώπινης κρίσης. Έτσι, η ποιητική ματιά μοιάζει να πλησιάζει εδώ με σεβασμό, απλώς για να διαπιστώσει αυτή την ήδη υπάρχουσα αυτοτέλεια και όχι για να την επινοήσει. Περιγράφεται λοιπόν στο παρόν βιβλίο η θραύση της φυσικής (της σαρκικής) διάστασης των ζώων, διαμέσου της ηρωικής παρεμβολής της συναισθηματικής τους ζωής (μιας ζωής που δεν αποτελεί ανθρώπινο δάνειο) και εκεί ακριβώς έγκειται η λάμψη της παρούσας ποιητικής σύλληψης, σ’ αυτή την καθαρή αναγωγή.
Στο μυθιστόρημα Εμείς κι αυτός, ο Ούγγρος συγγραφέας Σάντρο Μάραϊ θέτει στο κέντρο της αφήγησης ένα σκύλο, σε μια απόπειρα να ερευνήσει μια άλλη υπαρκτική (και υπαρξιακή;) σφαίρα. Όμως το βλέμματα του παραμένει περιορισμένο, καθώς είναι φανερό ότι στέκεται σε μια προκατασκευασμένη αντίληψη για τις «κατώτερες» βαθμίδες έκφρασης των όντων, πράγμα που συντηρεί τη διακριτότητα της ζωικής και της ανθρώπινης δημιουργίας αλλά και την ανθρώπινη αξιολόγηση και ιεράρχηση. Η Α.Δ., ελεύθερη από προεικονίσεις, οικειώνεται αυτό τον έτερο κόσμο με αθώο βλέμμα (ταυτισμένη υπαρκτικά) για να τον εντάξει στην ευρύτερη οικογένεια των ζωντανών όντων, σαν μέρος των μυστηρίων της δημιουργίας. Έτσι, σκύλοι και άνθρωποι αναμειγνύονται και συμπλέκονται ισότιμα μέσα στο υπαρκτικό παιχνίδι. Η αντιμετάθεση του ανθρώπου ως προς τον σκύλο και του σκύλου ως προς τον άνθρωπο, μοιάζει να είναι το κλειδί που εισάγει μια αδιαφιλονίκητη ομοιογένεια, ώστε οι αισθηματικές και συναισθηματικές λειτουργίες να μοιραστούν εξίσου μέσα στο σύμπαν αυτής της πολύ συγκεκριμένης οντοφάνειας.

 Η Α.Δ, χειρίζεται άψογα τη δομή του σονέτου, δημιουργώντας ένα κλίμα από λεπτές εικόνες, άλλοτε τρυφερές άλλοτε αιχμηρές και σκληρές, προτάσσοντας πάντα την υποστήριξη του νοήματος που επιβάλλει και την ανάλογη μορφική επιλογή. Το σονέτο στην πρωταρχική έκφρασή του ήταν, ως γνωστόν, ένα είδος καθαρά ερωτικό, το οποίο εκτάθηκε στην πορεία και προς άλλες θεματολογίες. Ερωτική είναι και η διάθεση της Α.Δ. προς τους σκύλους, με τους οποίους μοιάζει να συνδέεται μ’ ένα αίσθημα παιδικό και γι’ αυτό συχνά εκστατικό, φέροντας στο νου μας, μέσα από τη χρήση συγκεκριμένων λέξεων και λεκτικών διαπλοκών, αντίστοιχα πετυχημένα σονέτα της ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας. (Nα προσθέσω ότι διαβάζοντας το παρόν βιβλίο, θυμήθηκα τη θερμή ατμόσφαιρα του Eugenio Montale στα ποιήματά του για τον σκύλο του Γκαλίφα.) 

Δέκα πορτρέτα σ’ ένα φανταστικό μουσείο που δεν μας αποδεικνύουν μόνο τη φιλόζωη ματιά της Α.Δ. και τη βαθιά της σύνδεση με τα θαύματα της παιδικής ηλικίας, αλλά και μια ευχέρεια να διαχειρίζεται τη γλώσσα, την ευρύτερη ποιητική παράδοση, τη φόρμα, τα αισθητικά μέτρα, τη φαντασία, αξιοποιώντας όλα αυτά δημιουργικά, προς χάριν της αβίαστης ανάδυσης του ποιητικού γεγονότος. Η έκδοση είναι ιταλική, κρατάει όμως και τα ελληνικά κείμενα. Τη μετάφραση στα ιταλικά υπογράφουν οι Maria Caracausi  και Paolo Scrima.

ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΚΥΛΟ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΑΡΑ

Ο σκύλος του αιθέριου ποδηλάτη
Το ίδιο αιθέριος φαίνεται κι εκείνος
Των πίσω ακτίνων ακτωρός το «κτήνος»
Κι ο άνθρωπος σε ρόλο ακροβάτη.

Στις πόλεις που παλιά υπήρξαν κράτη
Κι ως κράτη τις ποθεί κάθε δελφίνος
Θέλω να μπω ντυμένη Αρλεκίνος
Και να μ’ ακολουθούν σκυλιά και γάτοι.

Συγχρονισμένη μοίρα, κάνε κάτι
Ν’ ανοίξω βήμα κα να μάθω τίνος
Αγγέλου έσπειρε ο άσπρος κρίνος
Στις παιδικές ψυχές μας τόσο αλάτι.

Ελάτε φίλοι, τη σειρά σας πάρτε:
Ειν’ η ζωή commedia del’ arte!

Κλεοπάτρα Λυμπέρη