Γράφει η Ευσταθία Δήμου

Ειρήνη Ρηνιώτη, Κόκκινη γραμμή, Άγρα, Αθήνα 2023

Η τελευταία ποιητική συλλογή της Ειρήνης Ρηνιώτη, Κόκκινη γραμμή, περιλαμβάνει μια σειρά από πεζά ποιήματα, σύντομης συνήθως έκτασης, που επιχειρούν μια ανατομία της ανθρώπινης συνθήκης κατά τρόπο σχεδόν παραμυθιακό. Αυτό σημαίνει ότι προσεγγίζουν τις πιο δύσκολες πτυχές του ανθρώπινου βίου, εισέρχονται σε ζώνες της ύπαρξης που είναι στενά συνυφασμένες με την οδύνη και τον πόνο και τις μεταπλάθουν σε μικροϊστορίες ή στιγμιότυπα τα οποία ελάχιστη σχέση έχουν με την πραγματικότητα και τον ρεαλισμό. Ίσα ίσα που προσιδιάζουν σε φανταστικές διηγήσεις με κυρίαρχο το υπερβατικό στοιχείο και την ανατροπή των φυσικών νόμων. Κεντρική θέση μέσα στα ποιήματα της Ρηνιώτη έχει το στοιχείο της μεταμόρφωσης, της μετακύλησης από τη μία μορφή στην άλλη που πραγματοποιείται με όρους λεκτικούς αλλά και σωματικούς. Γιατί η μεταμόρφωση αφορά κυρίως την ποιήτρια η οποία μεταπηδά από λέξη σε λέξη, εναγκαλίζεται και χωνεύεται στο σχήμα καθεμιάς από αυτές και προσλαμβάνει τη διαφορετική υπόσταση που κάθε λέξη δηλώνει. Πρόκειται για μια άκρως γοητευτική διαδικασία που παρασύρει τον αναγνώστη σε ένα παιχνίδι ανακάλυψης του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί ο λόγος αλλά και της δύναμής του να προσδιορίζει τους όρους και τα όρια της ύπαρξης. Είναι από τις λίγες ίσως φορές στη νεοελληνική ποίηση που ο ποιητικός λόγος δεν είναι απλώς και μόνο φορέας σημασίας ή ενέργειας αλλά της ίδιας της μορφής· έχει δηλαδή μια δύναμη μορφοπλαστική και μορφοποιητική που δεν επηρεάζει μόνο τη σύνθεση του ποιήματος αλλά και τη σύνθεση της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης: Όπου κι αν την αγγίξω, σκιρτά η μνήμη, σου λέω. Αφήνει ένα ράγισμα στα μάτια. Μεταμορφώνει σε καταρράκτη το αίμα. Γίνεται γκρεμός. Γίνομαι πέτρα. Γλιστράω στα βάθη του. («Δ΄», Κόκκινη γραμμή)

Όλα σχεδόν τα ποιήματα της συλλογής είναι ποιήματα εκρηκτικά, ποιήματα που διατηρούν εντός του περιγράμματός τους μια σπάνια ένταση η οποία -παραδόξως- δεν εκτονώνεται στο τέλος αλλά μέσα από μικρές ρωγμές που ανοίγει η ποιήτρια σε όλη την έκταση του κειμένου της προκειμένου η ένταση αυτή να διοχετευτεί, να αποδράσει. Πρόκειται για τη φόρτιση που προκαλούν στην ποιήτρια η έννοια και το βίωμα της μνήμης, του εαυτού, του επερχόμενου τέλους. Αυτοί είναι και οι τρεις πυλώνες ανάμεσα στους οποίου κινείται η ποίηση και η ποιητική της Ρηνιώτη με τον δεύτερο να φωτίζεται ιδιαίτερα για να φωτίζει με τη σειρά του το δημιουργικό αδιέξοδο της ποιήτριας, που την οδηγεί στην ποίηση, αλλά και το δημιουργικό αδιέξοδο κάθε ανθρώπου, που τον οδηγεί στην ανάγνωση ή καλύτερα στην αναγνωστική μέθεξη. Η ποιήτρια δεν αναζητά απλώς και μόνον τον εαυτό της, δεν επιχειρεί απλώς και μόνο να τον συνθέσει αλλά στην κυριολεξία να τον εκθέσει, να τον αποκαλύψει μπροστά στα δικά της μάτια και στα μάτια του αποδέκτη ούτως ώστε να μπορέσει να επικυρώσει και να επισφραγίσει τη φύση και τη λειτουργία της ποίησης ως αποκάλυψης ή καλύτερα φανέρωσης.

Δεν είναι τυχαίο ότι όλη αυτή η μεθόδευση και η διαδρομή πραγματοποιείται μέσα από εικόνες οι οποίες λόγω ακριβώς της άκρας συντομίας με την οποία αποτυπώνονται αποκτούν έναν αποφθεγματικό χαρακτήρα, γίνονται σχήματα που περιέχουν την ουσία της αίσθησης και της νόησης μαζί. Δεν πρόκειται απλώς και μόνο για μεταφορές ή παρομοιώσεις, για την αισθητοποίηση της αντίληψης, πρόκειται για ατόφια κομμάτια ποιητικού λόγου που συνυφαίνουν στο εσωτερικό τους την όραση, όπως αυτή προσπορίζει στον άνθρωπο τα οπτικά ερεθίσματα, και την ενόραση, όπως αυτή κινητοποιείται για να συλλάβει το νόημα των ερεθισμάτων αυτών. Έτσι, μπορεί κάποιος να εντοπίσει μέσα στους κόλπους ενός ποιήματος τη συμπαράθεση μιας σειράς εικόνων αντλημένων από την πραγματικότητα και την αλήθεια και τη διάταξη τους μέσα στον κόσμο του ποιήματος κατά τέτοιον τρόπο ώστε αυτές να χάνουν το ρεαλιστικό τους περίγραμμα, να κόβουν τους δεσμούς τους με την πραγματικότητα και να είναι πραγματικές με έναν άλλο τρόπο: Η ζωή κραδαίνει το μαστίγιο της στον αέρα, ιχνογραφώντας χάντρες ματιών στα φτερά μιας πεταλούδας. («8», Στιγμιότυπα) Σε αυτά τα ποιήματα που η δημιουργός χαρακτηρίζει «στιγμιότυπα» τον ρυθμό και τον τόνο δίνει η ανατροπή που πραγματοποιείται σαν εκ του φυσικού και με τους όρους που η ίδια η τέχνη θέτει. Η συντομία και η ευστοχία της έκφρασης εκβάλλουν από κοινού σε ένα αποτέλεσμα που κατά τρόπο παράδοξο και αντιφατικό ούτε σύντομο είναι ούτε εστιάζει κατ’ αποκλειστικότητα σε μια πτυχή της ζωής, της ύπαρξης, της δημιουργίας. Αντίθετα η σύνθεση ανοίγει και ανοίγεται σε ένα ευρύ πεδίο συνειρμών και συνδέσεων που πλουτίζουν τον αναγνώστη με μια σειρά νέων εκδοχών του ανθρώπου και του κόσμου, του προσφέρουν την ευκαιρία να θητεύσει στο ασύνηθες, το ανοίκειο, το διαφορετικό βιώνοντας ξεκάθαρα την έκ-πληξη· την απόσυρση δηλαδή στη ζώνη εκείνη της ζωής όπου όλα παρουσιάζονται ανεστραμμένα και ταυτόχρονα κανονικά, την απόδραση στο έδαφος της τέχνης.

© Poeticanet