Γράφει η Σάρα Θηλυκού

"Το γεγονός της γραφής στο περιθώριο" 
(Γιώργος Βέης, Ινδικοπλεύστης)

Ποιητική φαντασμαγορία. Έτσι θα χαρακτήριζα τον Ινδικοπλεύστη του Γιώργου Βέη. Με πρόσχημα το ταξίδι και φαινομενικό αποτέλεσμα το ταξιδιωτικό αφήγημα ο συγγραφέας συντάσσει κείμενα υψηλής διεισδυτικότητας και αισθαντικότητας ανατέμνοντας ποικίλες θεματικές περιοχές όπως λ.χ. του θεάτρου, του ονείρου, της τέχνης, της ετερότητας -με ερμηνευτικό κλειδί  πάντοτε τη φιλοσοφία- αλλά και της θυσίας, του θείου, της θρησκείας… Ο Κοσμάς ο Ινδικοπλεύστης εμπνέει τον τίτλο του έργου, ο Βούδας και ο βουδισμός, το Ισλάμ και οι σούφι, ο Ινδουισμός… Όλα αυτά ιδωμένα στο πλαίσιο μιας συνάντησης με ένα έτοιμο για το θαύμα, αγαπημένο σώμα, μιας επικοινωνίας, ζωντανής και αμφίδρομης και όχι απλώς μέσα από έννοιες αφηρημένες. Ο Θεός κατοικεί στον κόσμο αλλά και κατοικείται από αυτόν. Χριστός η χώρα των ζώντων, ονομάζεται η ψηφιδωτή εικόνα  του ναού της Μονής της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη. Ο Γιώργος Βέης βρίσκεται όμως τώρα στην Ιάβα.  Αλλά και εκεί, μας βεβαιώνει, μπορεί να κατοικεί ο Mέγας Βασίλειος, καθώς ομιλεί για το ακρότατον των ορεκτών, Θεόν. Όταν ο προτεστάντης θεολόγος Κarl Barth συνομιλώντας με τον D. T. Niles αποκάλεσε τον Ινδουισμό απιστία (unbelief), o θεολόγος της ιεραποστολής τον ρώτησε: Πόσους Ινδουιστές έχετε συναντήσει; για να πάρει την απάντηση Κανέναν. Τότε πώς το γνωρίζετε αυτό; επέμεινε. Α priori, ήταν η κατακλείδα της στιχομυθίας,     

Τα κείμενα αυτά, όμως, του Γιώργου Βέη πέρα από αφηγήματα ταξιδιωτικά γίνονται ακόμη poèmes en prose, πυκνά, υπαινικτικά, μαγικά, με την έννοια που ο Νάσος Βαγενάς, νομίζω πως, έδινε στον όρο όταν ζητούσε την επανεκμάγευση του ποιητικού λόγου το 2001 (και κόντρα σε αυτήν την προζαϊκότητα). Ο ρυθμός και η μουσικότητα των λέξεων παραπέμπουν σε μιαν οιονεί συμβολιστική τελετουργία. Τα ονόματα είναι πράγματα, λέει ο ποιητής. Αλλά και φορείς μιας συγκίνησης, θα προσέθετα. Τι άλλο μπορεί να συνιστά η τελετουργική επίκληση των εξωτικών τοπωνυμίων: Σεμινιάκ, Νούα Ντούα, Μπουλελένγκ, Ούμπουντ, Μπεντουγκούλ, Λοβίνα, Γκανιάρ, Τζιμπαράν, Αμέτ, Πούρα Μπεσάκι, Oύλου, Βάτου. De la musique avant toute-chose, θα έλεγε ο Verlaine... Για τον Βέη, όμως, τα ονόματα είναι σπόνδυλοι ενός στοχασμού. Και σπεύδει να συμπληρώσει: Πρωτίστως. Η νόηση και η αίσθηση, το εγκεφαλικό και το συναισθηματικό στοιχείο, βρίσκουν εδώ αμφότερα τη δικαίωσή τους. Ο Βέης ισορροπεί  ανάμεσα στην ονοματοκρατία και την πραγματοκρατία προτείνοντας ως λύση τη διττότητα της ποιητικής λειτουργίας η οποία ξεπροβάλλει ανάγλυφη σαν νήσος του αρχιπελάγους της Ινδονησίας. Τα πράγματα, άλλωστε, είναι αυτοτελή ποιήματα… Θυμίζω εδώ, καθώς ομιλούμε για τα ονόματα, την ενδιαφέρουσα προσέγγιση του Roderick Beaton στο ελληνικό γλωσσικό ζήτημα το οποίο εν πολλοίς ανιχνεύεται και στην τεράστια σημασία που η ελληνική ποίηση αποδίδει στη λέξη και τη δυναμική της στη θέσμιση ενός κόσμου, την επιτελεστική λειτουργία της γλώσσας, καθώς και τη νομιναλιστική προσέγγιση του προαναφερθέντος Μεγάλου Βασιλείου ο οποίος δεν αναγνωρίζει ότι τα ονόματα μπορούν να συλλάβουν τη θεϊκή ουσία…  

Σύμπτωμα: Το γεγονός της γραφής στο περιθώριο της ζωής μου στο Μπάλι… Έτσι ξεκινά, λοιπόν,  λαμπερή, η ποιητική πρόζα, η οποία συνιστά, ακόμη, μια αυτοαναφορική, μεταμοντέρνα (συμπληρωματική της μαγικής) επισήμανση για την καταγωγή, τη φυσιολογία της γραφής. Η γραφή όχι ως στόχος, ως έκφραση, ως δήλωση, μας λέει. Ως τι, τότε; Σε τι καταφάσκει ο  συγγραφέας μας; Στη ζωή, μήπως; Στην αυλή του σπιτιού όπου μένω για μεγάλα χρονικά διαστήματα, συνεχίζει. Στο αγαπητικό στοιχείο της ζωής, ίσως, ακόμη, καθώς η αυλή συνιστά το θηλυκό στοιχείο, το στοιχείο γιν, το έλασσον, μαλακό, σκοτεινό, παθητικό, αδύναμο στοιχείο που ωστόσο υπερκερά το δυνατό στην ταοϊστική φιλοσοφία. Η σοφία της Ανατολής, δοσμένη απλά, έναντι της τοξικής, υπερφίαλης, αγχώδους, επηρμένης και διπολικής Δύσης, στις χειρότερες τουλάχιστον εκδοχές της… Η γραφή γίνεται ένα άγγιγμα στο χαρτί ως συμπλήρωμα των φύλλων της μπανανιάς, ως διακόσμηση ενός κορμού μπαμπού, στην αυλή όπου μόλις αναφερθήκαμε. Και επειδή ο Βέης ό, τι και αν γράφει παραμένει ποιητής ζητώ την επικουρία της ποίησής του και αντιγράφω από τη Γεωγραφία κινδύνων (Ύψιλον 1994), στην οποία και ο ίδιος παραπέμπει, και το ποίημα Στην παραλία

[...]

Πού αλλού θέλεις να πας
πού αλλού θέλεις ν' ανέβεις
εδώ που έφτασες είναι το στόμα μου

το τέλος της γνώσης.

[…]

Βρισκόμαστε πολύ κοντά σε καθαρές παραλίες των συλλογισμών, όπως γράφει στην πρώτη σελίδα του Ινδικοπλεύστη ο συγγραφέας. Ο Γιώργος Βέης βρίσκεται ταυτοχρόνως στην Άπω Ανατολή αλλά και στη Δύση, στις πόλεις, τους σταθμούς, τα αεροδρόμια, τα σύνορά τους. Σε ένα μεταίχμιο. Δεν γίνεται ποτέ …ανατολικότερος του Ανατολίτη. Βρίσκεται, θα έλεγα, παντού (όπως ο τίτλος άλλου βιβλίου του το θέλει) και πουθενά. Είναι ανοιχτός στην έκπληξη του μυστηρίου της ζωής. Με μια σχεδόν κινηματογραφική ματιά, που δεν γίνεται ποτέ αναιδής, και που κινείται επιδέξια μεταξύ του τράβελινγκ και του γκρο-πλαν, κατορθώνει να αναδεικνύει στο μοντάζ την αχαρτογράφητη, μυστηριακή περιοχή του χώρου εντός, όπου και κατοικεί. Ανακαλύπτει τον εαυτό όχι ως Νάρκισσος αλλά μέσα από μια γνήσια επαφή με τον Άλλον, η οποία δημιουργεί το ταυτοτικό αίσθημα. H φαντασμαγορική, εξωτική σκηνογραφία με όλη τη λεπτότητα και την ομορφιά που τη διακρίνει δεν αποτελεί παρά το φόντο αυτής της συνάντησης. Θυμάμαι ακόμη το κείμενό του στο τελευταίο, αποχαιρετιστήριο τεύχος της Νέας Πορείας (2007) με τίτλο Το κύρος των ορέων. Το βουνό αποτελεί πράγματι και αυτό ένα σημείο συνάντησης: μοιάζει να γεφυρώνει τη διαφορά μεταξύ Θεού και ανθρώπου. Ανήκει στους μεταιχμιακούς εκείνους τόπους όπου αίρεται η διαφορά μεταξύ ιερού και βέβηλου.  

Νομίζω πως γράφουμε για το έργο ενός άλλου επιχειρώντας να δικαιώσουμε εν πολλοίς και τις δικές μας προσωπικές εμμονές, ή αναζητώντας ακόμη συγγένειες εκλεκτικές, ελπίζοντας, τουλάχιστον, πως δεν  ασεβούμε στο πνεύμα, αν όχι και στο γράμμα, του συγγραφέα. Στο έργο του Γιώργου Βέη, ιδιαιτέρως, ο σεβασμός σε πρόσωπα, πράγματα, ιδέες και συναισθήματα αποτελεί διήκουσα έννοια αλλά και βίωμα συνειδητό, πράγματα διόλου αυτονόητα σήμερα. 

Σάρα Θηλυκού   

© Poeticanet