Γράφει η  Δήμητρα Γ. Μπεχλικούδη

 

 

Χρύσα  Ευστ. Αλεξοπούλου,  της γραφής, εκδόσεις Περισπωμένη,
                                                                                           Αθήνα, 2023

        

Βραβευμένη από την Ακαδημία Αθηνών (Βραβείο Λάμπρος Πορφύρας 2021) για τις Πορείες κατάδυσης (Περισπωμένη, 2021 η Χρύσα Αλεξοπούλου, διδάκτωρ Φιλολογίας, με μακρά θητεία στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα και το εξωτερικό, πέρα από το αξιόλογο συγγραφικό της έργο στο πεδίο της αρχαίας ελληνικής γραμματείας,  με έμφαση στην αρχαία δραματική και λυρική ποίηση, και το μεταφραστικό της έργο σε επιλεγμένα αποσπάσματα Γερμανών ποιητών, έχει πλέον μια σταθερή παρουσία με τον ποιητικό της λόγο από το 2005 μέχρι σήμερα. Με την έκδοση της έκτης ποιητικής της συλλογής υπό τον τίτλο της γραφής  κάνει σταθερά το επόμενο βήμα της.Το σχέδιο του εξωφύλλου του Γιάννη Ευθυμιάδη, ευφυώς ευρηματικό, προλογίζει εύστοχα το περιεχόμενο, καθώς το ανθογυάλι πάνω στο τραπέζι συντίθεται από γράμματα του αλφαβήτου, πράγμα που συμπληρώνει ο υπότιτλος της συλλογής στο εσώφυλλο: της γραφής και άλλα γλωσσοκεντρικά ποιήματα.

Η     πρώτη ενότητα, που φέρει τον τίτλο της συλλογής, περιλαμβάνει δώδεκα άτιτλα ποιήματα αντιστοίχως αριθμημένα, όπου και σταδιακά ο αναγνώστης παρακολουθεί φάσεις από την περιπέτεια ή πιο εύστοχα από το ταξίδι της γραφής. Με εναρκτήρια τη λέξη “μνήμη” στο πρώτο (1), που είναι σαν να προεκτείνεται το μότο από τον ποιητικό λόγο του W.B. Yeats -Δεν είναι δυνατόν να καταλάβουμε την/ ποίηση χωρίς μια πλούσια μνήμη- η ποιήτρια θα επικαλεστεί το γονιμοποιό απόθεμά της στα συρτάρια του νου και της ψυχής του δημιουργού, μιας μνήμης ευρύτερης από την προσωπική του διαδρομή, που φέρει το βάρος και το βάθος των αιώνων και για τούτο η αγωνία της μετάπλασής της σε ποίημα μεγαλώνει στην αναζήτηση της λέξης που θα της δώσει σάρκα άυλη  για να αναμετρηθεί με της φθοράς την απειλή. Και είναι αυτοί οι μνημοδότες που θα υποκινήσουν τη γέννηση του ποιήματος και της σιωπής το κρύσταλλο θα  θρυμματίσουν. Επώδυνη η γέννηση μέσα από τη διαδρομή των αναμνήσεων (2) ...κέντημα...με νήμα πορφυρό,/ χειροτέχνημα σε διαστάσεις αντοχής. Το ποιητικό υποκείμενο καλείται να τον βαδίσει αυτόν το δρόμο, να δοκιμάσει ...τους νευρώνες της σιωπής, να παλέψει με ...τον άγγελο της γλώσσας, με αναπνοές οξύτονες, παροξύτονες, προπαροξύτονες και τη συνείδηση σε/ διαστολή.

Η ποιήτρια συχνά στην ενότητα αυτή κλείνει το ποίημα με ένα δίστιχο ή τρίστιχο κάτι σαν απόφθεγμα, απόσταγμα που προκύπτει από την δοκιμασία της γραφής , απόφθεγμα που έχει χαρακτήρα γνωμικού σαν να απευθύνεται στο ποιητικό “εγώ” ή να μυεί τον αναγνώστη στον κόσμο της δημιουργίας  ή ακόμα σαν μια ρήση διδακτική, με την καλή έννοια, σε όποιον επιχειρεί να ξεκινήσει το ταξίδι της γραφής:

  Ένα το Χρέος, να νηστεύεις την εύκολη
  χαρά που μόνο να προδίδει ξέρει.                              

                                                                    1    

Κι ύστερα (3) έρχεται σε ένα μεγάλο ζήτημα: στο νόημα. Το νόημα ατίθασο παιδί...

Είναι εμπρόθετη η εκκίνηση της δημιουργίας; Καλείσαι να αποφύγεις ...την ολισθηρότητα του έσω κόσμου με τις αντινομίες/ που φωνάζουν ματαιότητα; Η απάντηση ακολουθεί: Στο τέλος κανείς δεν ξέρει ποιος την πορεία/ χάραξε, γι' αυτό είναι αίνιγμα η γραφή. Έπεται η αναζήτηση των λέξεων, η ζώσα ύλη του δημιουργού. Οι λέξεις,(4) όλες οι λέξεις, οι ...άφθαρτα φθαρμένες που υπηρετούν τη γλώσσα της ανάγκης, κι άλλες φρέσκιες κι ο δημιουργός μόνος ανάμεσά τους γυρεύοντας να τις συνθέσει, νοηματοδοτώντας το λόγο του, εναρμονίζοντας τους ήχους τους με τη δική του φωνή.

                   Οι λέξεις (5) πάλλονται, στροβιλίζονται, γοητεύουν και η ποιητική φωνή, ώριμη από τη δοκιμασία της αναζήτησής τους αφήνει να αναβλύσει ένας λόγος αποτρεπτικός για τη χρήση τους: Μην τις καρφώνεις τις λέξεις,/ να συμμερίζεσαι τον πόνο της σταύρωσης./ 'Αφηνέ τες ελεύθερες να μετεωρίζονται,/να παλινδρομούν ανάμεσα σε σημασία κι αισθημα./Μπορεί να σε εκπλήξουν παλλόμενες, καθώς/ θα υπερβαίνουν τα μέτρα τους,/θα μεγαλώνουν την απόσταση από σένα,/θα κυκλοφορούν αυτόνομα ωραίες.Υπέροχα η Αλεξοπούλου αποκαλύπτει (6) τη διαδικασία της σύνθεσης καθώς ο ποιητής μέσα στη σιωπή ... ψάχνει για/ μυστικά περάσματα, ηδονικά περιπλανάται/ σε ατραπούς...κεντάει εικόνες, πρόσωπα υποδέχεται...μύστης αυτός, ανεβλόγητος/ δρομέας αντοχής αστεφάνωτος,/ αφού ποτέ δεν τερματίζει.Και ιχνογραφεί τον μοναχικό του δρόμο και τη διαρκή ανατροφοδότηση και αυτοτροφοδότησή του (7) καθώς ανήσυχος και πάντα ενεργός ...καταγράφει συνδυασμούς,/ βρυώδη αναρριχώμενα, λοξά μονοπάτια,/ κρινάκια της άμμου πείσμονα. Η αγωνία της γραφής διαρκώς παρούσα (9) η διαδικασία της δημιουργίας μια εσώτερη νυχτερινή καταβύθιση, ευνοημένη από την απουσία του φωτός, από την άρνηση της μηχανικής θέασης του τετριμμένου και του ασήμαντου: Συνήθως τις νύχτες υφαίνονται τα ποιήματα – εικόνα που οδηγεί τους συνειρμούς στα νυχτέρια της αγροτικής κοινωνίας, νύχτες που γέννησαν τη λαϊκή τέχνη. Ο δημιουργός αίρεται πάνω απ'  της ανάγκης την ευθεία...τις νύχτες πηγαινοέρχονται οι λέξεις απρόσκοπτα. Και το ποίημα; ...σώμα ακαλούπωτο, παρθενικό...σαρκώνεται αργά/ με μια απορία: θ' αντέξει το πρωί το φως;/ 'Ισως θα μείνει κάτι σαν αναπνοή του νου/ και λίγες λέξεις επιζήσασες να περιμένουν άλλη νύχτα.

 Το ποίημα και η μοίρα του, η αντοχή του στο χρόνο (8) το ποίημα-περιέκτης ζωής και μύθου, οράματος και ονείρου, το ποίημα-καταφύγιο (10), εκεί που ...όλοι μπορούν να αναπαυτούν,/ πάντα υπάρχει ο χώρος της αόρατης ορατότητας. Και μια μαρτυρία της γραφής σε πρώτο πρόσωπο (11) Γράφω, όπως γράφουν πολλοί...με δανεισμένα από το πάντα/ στο τώρα, σύμβολα σταθερά/σε νόημα ασταθές/μεταβαλλόμενο γύρω μου/κι εντός μου...Ένας απόλογος με ερωτηματικά και  μια βεβαιότητα: Επινοήσεις σχέσεων/υπάρξεις του κάθε φορά τώρα που/ στροβιλίζονται στο άπειρο του/Λόγου με ταυτότητα υπογραφής/ τον Άνθρωπο.Την ενότητα κλείνει ένα ακόμη ποίημα (12) όπου έξοχα περικλείει της γραφής τα περιεχόμενα, την αφετηρία, το πολυδιάστατο των ερεθισμάτων, την απελευθέρωση

                                                                     2 
 

 της ψυχής, της γραφής που είναι δικά της ...τα αποτυμώματα στου χρόνου το/κορμί

που αφηγούνται υπέρβαση και πτώση, δική της και η πτήση του ζεϊμπέκικου, όταν στεγάζει/ κάτω από τα φτερά της του μύστη ζάλη χαράς / ή άλλοτε πνιγμένα δάκρυα κρυφής απώλειας.

          Στο δεύτερο μέρος της συλλογής με τον τίτλο «Λόγου σημεία» εμπεριέχονται τρεις επιμέρους ενότητες: α. Σημεία στίξης, β. Τόνοι και πνεύματα, γ. Σχήματα λόγου. Εργαλεία και τούτα στο εργαστήρι της γραφής πολύτιμα, παρόλο που οι διαρκείς απλουστεύσεις τείνουν να εξαφανίσουν πολλά από αυτά προσφέροντάς τα θυσία στο βωμό της ευκολίας. Η ποιήτρια τους παραχωρεί το χώρο που τους αρμόζει τιμώντας  κατά κάποιο τρόπο τη λειτουργικότητά τους στο λόγο. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, ωστόσο, ο ορισμός της τους δίνει μια άλλη διάσταση: ...Όρια κεντούν και διακοπές,/δίνουν φωνή στη σιωπή,/στον δισταγμό ελπίδα,/ το πάθος το ανέκφραστο/ ορίζουν.Υποδόρια ρέει ο στοχασμός, όταν η τελεία σφραγίζει ...το πλήρες/που δεν θηρεύτηκε ποτέ και το θαυμαστικό ...ανάμεσα στα εύγε και στα φευ/στέκει αγέρωχο...την ψυχή αθόρυβα/ να υπομνηματίζει. Και τα αποσιωπητικά ...συντρέχουν/ πρόθυμα μες τη φαντασία/ να στεγάσουν / τ' αφανέρωτα, ενώ επικαλείσαι την παρένθεση κάθε φορά που ...τα σημαντικά ασφυκτιούν/ στη σιγουριά της μιας αλήθειας.Μια απουσία δίχως έλλειψη η απόστροφος. Με εξίσου ευρηματικό και ευφάνταστο τρόπο θα γεννηθούν τα ποιήματα που αφορούν στους τόνους και στα πνεύματα, καθώς επίσης και εκείνα που ως αφετηρία τους έχουν τα σχήματα λόγου. Και πίσω από αυτά θα φωλιάσουν διαψευσμένες βεβαιότητες, αλήθειες, έρωτες, πίκρες, διαψεύσεις, συνήθειες βαρετές, η στιγμή ...που καταργεί τη σιωπή, ...δασείες καταβάσεις, ...και ο παραδομένος ήχος της περισπωμένης. Κάποτε ένα σχήμα λόγου κλείνει το ποίημα ως μια οδηγία χρήσης στη γραφή: Όταν θα δεις πρώτος τα κρίνα της ερημίας/ απρόσιτα στο φρύδι του γκρεμού,/...τότε θα υφάνεις το άθικτο φόρεμά της/ με ρείκια ανοιξιάτικα στις τροχιές των μελισσών./Κι όταν το άγγιγμά της σε προφθάσει, θυμήσου να αρνηθείς τη διόγκωση της υπερβολής. Εδώ, ανάμεσα στο ζεύγμα και το οξύμωρο, το ασύνδετο και τη συνεκδοχή, ο ποιητικός λόγος θα αφήσει να ανθίσουν τα λουλούδια του, αναδεικνύοντας μια διαφορετική γεωγραφία της γλώσσας. Της γλώσσας, των λέξεων που στο επιλογικό ποίημα της συλλογής, η ποιητική φωνή σε μια συνομιλία της με ένα ποίημα του Κυριάκου Χαραλαμπίδη θα επικαλεστεί μια θέση στο εγκοιμητήριο της Επιδαύρου για να ζητήσει... τη χάρη, τις λέξεις στα ενύπνια/ ολοζώντανες να στέλνει... να στέρξει στη μόνιμη παράκλησή της,/ να της αρμόζει γλώσσα γενναία με νόημα ανθηρό/ σε πλήρη ενσάρκωση του άυλου.

   Κλείνοντας το βιβλίο, αισθάνομαι πως ο Ασκληπιός εισάκουσε την παράκλησή της!

    Δήμητρα Γ. Μπεχλικούδη, δ.φ.
    Επιτιμη Σχολική Σύμβουλος

---

 

Η Δήμητρα Γ. Μπεχλικούδη, Επίτιμη Σχολική Σύμβουλος Δ.Ε., σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Νεοελληνική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και είναι Διδάκτωρ Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Υπηρέτησε στη Μέση Δημόσια Εκπαίδευση σε διάφορες θέσεις.

Ως Λέκτορας  Δίδαξε Ελληνική και Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και στο Μαράσλειο Διδασκαλείο. Άρθρα της για τη Λογοτεχνία και τη διδακτική της, μελέτες και βιβλιοκρισίες της έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα επιστημονικά και λογοτεχνικά Περιοδικά, έντυπα και ηλεκτρονικά.

Από τις εκδόσεις Παπαζήση και Νίκας κυκλοφορούν βιβλία και μεταφράσεις της.

              

© Poeticanet