Η Amelia Licheva είναι ποιήτρια και κριτικός λογοτεχνίας. Είναι καθηγήτρια (full professor) θεωρίας της λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας «Αγ. Κλήμης της Οχρίδας». Εχει συγγράψει πολλά θεωρητικά βιβλία, καθώς και τις ποιητικές συλλογές: «Μάτι, καρφωμένο σε αυτί” (1992), „Η δεύτερη Βιβλιοθήκη της Βαβυλώνας” (1997), «Αλφάβητα» (2002), "Οι δικές μου Ευρώπες" (2007) και "Πρέπει να το δούμε“ (2013), «Θηριωδώς μειλίχια» (2017), «Ανάγκη ανακύκλωσης“ (2021). Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, πολωνικά, σλοβάκικα, κροατικά, ουγγρικά, αραβικά. Είναι αρχισυντάκτρια της λογοτεχνικής εφημερίδας "Literaturen vestnik” και μέλος του βουλγάρικου PEN Club. Έχει διακριθεί με πολλά εθνικά βραβεία.
 

Τον Ιανουάριο στη Σόφια έγινε η παρουσίαση της νέας ποιητικής συλλογής της με τίτλο «Ανάγκη ανακλύκλωσης» (εκδ. “Lexikon“). Για την έκδοση μίλησαν ο συγγραφέας Georgi Gospodinov, η Πρόεδρος του Βουλγαρικού Pen Club Zdravka Entimova και η καθηγήτρια πανεπιστημίου, Daria Karapetkova. Η συγγραφέας Teodora Dimova λέει για το βιβλίο: "Πρόκειται για ποιητικό βιβλίο, το οποίο διαβάζοντάς το σε διαπερνά ηλεκτρικό ρεύμα. Καθώς η Amelia Licheva έχει φτάσει σε τόπο απέραντο και άγνωστο μέχρι στιγμής, την ύπαρξη του οποίου ο άνθρωπος δεν τολμάει ούτε καν να σκεφτεί, πόσο μάλλον να ζήσει σε αυτό, να παρατηρεί τον κόσμο και να τον αφηγείται από εκεί. Οι στίχοι της είναι δυνατοί και μας συνταράσσουν, ενώ ταυτόχρονα είναι ταπεινοί και άκρως συγκρατημένοι, αγγίζουν τα "μικροσκοπικά σημεία της πραγματικότητας", ώστε να "ανακυκλώσουν το αμάλγαμα όλων των αχρήστων". Από τη χειρουργική ποιητική τομή της σύγχρονης μας εποχής στάζουν σαν ρυάκια αίματος το ευάλωτο και η ανθρώπινη τρυφερότητα. Οι σταγόνες αυτές είναι σωτήριες. Μόνο χάρη σε εκείνες αντέχουμε“.

 

Амелия Личева е поетеса и литературен критик. Тя е професор по теория на литературата в Софийския университет „Св. Кл. Охридски”. Автор е на множество теоретични книги, както и на стихосбирките „Око, втренчено в ухо” (1992), „Втората Вавилонска библиотека” (1997), „Азбуки” (2002), „Моите Европи” (2007) и „Трябва да се види“ (2013), „Зверски кротка“ (2017), „Потребност от рециклиране“ (2021). Нейни стихове са превеждани на английски, френски, немски, италиански, испански, полски, словашки, хърватски, унгарски, арабски. Главен редактор на „Литературен вестник”, член на българския ПЕН център. Носител на редица национални награди.

През януари в София се състоя представянето на новата стихосбирка на Амелия Личева „Потребност от рециклиране“ (изд. „Лексикон“). За книгата говориха писателите Георги Господинов, Здравка Евтимова, председателка на българския ПЕН Клуб, и Дария Карапеткова. Ето какво казва за стихосбирката писателката Теодора Димова: „Това е стихосбирка, от която може да те хване ток. Защото Амелия Личева е стигнала до място необятно и непознато до този миг, за чието съществуване човек не смее да помисли дори, какво ли остава да заживее в него, да наблюдава света и да го разказва оттам. Стиховете ѝ са мощни и разтърсващи, в същото време смирени и пределно овладени, докосват се до „микроскопичните точки на реалността”, за да „рециклират амалгамата на всички непотребности”. Под хирургическия поетичен разрез на съвременността протичат като струйки кръв човешката крехкост и нежност. И тези капки са спасяващи, спасителни. Чрез тях единствено устояваме“.

 

AMELIA LICHEVA
АМЕЛИЯ ЛИЧЕВА

 

ΑΝΑΓΚΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ
ПОТРЕБНОСТ ОТ РЕЦИКЛИРАНЕ 

 

 

Το στάρι, που βράζω στα δάκρυα μου,

αργοφουσκώνει, θα πάρει βράση σύντομα,

σύντομα θα πάρει βράση και στους ατμούς, 

που θα γεμίσουν την κουζίνα,

η μορφή σου και η ψυχή μου για μια στιγμή θα αλληλοκοιταχθούν. 

Έχει κουφόβραση.

 

Задушница 

 

Житото, което варя във сълзите си, 

бавно набъбва, ще кипне скоро, 

съвсем скоро ще кипне и в парата, 

която ще изпълни кухнята, 

твоят образ и моята душа за миг ще се видят. 

Задушно е.

 

 

Εκεί πέρα, όπου δεν υπάρχουν κύκλοι και χρώματα, 

εκεί όπου δεν βράζουν καζάνια, δεν κουνιούνται δάχτυλα, 

δεν ανηφορίζουν βουνοπλαγιές, ούτε φιδίζουν δρόμοι, 

εκεί όπου μπούσολας δεν υπάρχει, δεν υπάρχουν είσοδοι, ούτε συναντήσεις, 

δεν υπάρχει μήτε αγαλλίαση, αιθέρια ευτυχία και χοροί, 

αλλά ένα παράξενο λευκό που φθίνει, 

και κάνει τις σκιές να μοιάζουν οφθαλμαπάτη, και μια σιγαλιά, 

που βαραίνει και καπακώνει 

και καπακώνει τον κόσμο

ορμώμενος προς τα επάνω, 

ναι, ακριβώς εκεί,

μήπως με θυμάσαι 

και το ενδιαφέρον μήπως προς εκείνο που υπήρχε

είναι ζωντανό ακόμη, 

μήπως στέλνεις σήματα προς τον κόσμο μας τον ανθρώπινο 

με τα μικρά του μυστικά, ανησυχίες και ψέματα, 

τους δεσμούς, τις κτήσεις, 

ή ο θάνατος  να ‘ναι πιο πολύ ένα είδους damnatio memoriae 

που ολοένα παράγει ρομπότ 

και μόνο εδώ ήμαστε κορμιά, 

προπονημένα σε εγγύτητα 

την οποία να ονειρευόμαστε και να θυμόμαστε;

 

Лоша наследственост 1

 

Там отвъд, където няма кръгове и цветове, 

не врят казани, не се размахват пръсти, 

не се катерят склонове, ни пътища се вият, 

посоки няма, и няма входове и срещи няма, 

но няма и ликуване, ефирно щастие и танци, 

а странна белота, която излинява, 

и прави сенките мираж, 

и тишина, която натежава 

и се прихлупва 

и се прихлупва към света,

нагоре устремен, 

е, точно там,

дали ме помниш ти 

и интересът към това, което беше, 

дали е жив все още, 

сигнали пращаш ли към нашия човешки свят 

със дребните му тайни, тревоги и лъжи, 

привързаности, притежания, 

или смъртта по-скоро е damnatio memoriae 

която произвежда все роботи

и само тука сме тела, 

тренирани във близост, 

която да сънуваме и помним?

 

Τάμα
 

Πήρα την απόφαση 

ενώπιον του Θεού

να κάνω ένα τάμα –

να είμαι καλή, 

να βοηθάω, 

να μην προσπερνώ ζήτουλες,  

να μπαίνω σε εκκλησιές, 

να προσφέρω στο μέλλον

ό’τι ζητείται από μένα,

να το κάνω.

Σ΄ αντάλλαγμα ευχήθηκα

η ζωή να συνεχίσει.
 

Ήταν όμως αργά,

ούτε με τη ζωή 

στοιχηματίζεις, 

ούτε ο Θεός

πιστεύει σε υποσχέσεις.

 

Обет 

 

Реших пред Бог 

обет да сключа – 

да бъда добра, 

да помагам, 

да не отминавам просещи, 

да влизам в църкви, 

да предлагам за в бъдеще 

каквото се иска от мен, 

да го правя. 

В замяна пожелах 

животът да продължи. 

 

Било е късно, 

нито с живота лотария 

се разиграва, 

нито Бог вярва на обещания.

 

 

Η μνήμη είναι σαν τη δαντέλα Βρυξελλών

κομψοτέχνημα φίνο 

όμως φτιαγμένο τόσο παλιά, 

ώστε για τέτοια χρώματα και σχέδια 

αναζητούνται συνομήλικοι των παλιών μαστόρων

που να κοιτάξουν το πλεκτό, 

να αναγνωρίσουν τα σχέδια και συμβουλή να δώσουν

πως να γεμίσουμε τα κενά, 

με τι κλωστές και βελονάκια

το σύνολο να μην ξεφτίσει, 

αλλά πάνε από καιρό πια οι συνομήλικοι. 
 

Και ίσως να είναι απαραίτητοι οι αγοραστές, 

εκείνοι οι θαυμαστές των παλιών μαστόρων, 

που με το απόκτημα τους καμαρώνουν

και ίσως να φυλάνε το περιτύλιγμά του 

πιθανόν να το έδειχναν στα παιδιά τους 

και να το ξεσκονίζουν 

με φόβο μην τυχόν ταράξουν την ολότητά του, 

αλλά εδώ και καιρό ούτε οι αγοραστές υπάρχουν. 

 

Ενώ στη μνήμη μου ο μάστορας –

και άνδρας πάντα, προσέξτε το, 

πλέκει ακούραστα και σκέφτεται, 

πως τα νήματα κρατούν την ικανότητά μας 

να προφέρουμε τα λόγια εκείνα τα σημαδιακά,

τα οποία κάποιος μπορεί κιόλας και να τα περιμένει.

 

Памет 

 

Паметта е като брюкселска дантела

със фина, ювелирна изработка, 

но толкова отдавна произведена, 

че за такива фигури и шарки 

се търсят връстници на стария майстор, 

които да погледнат плетката, 

за да познаят шарките и да дадат съвет 

как да запълним дупките, 

с какви конци и куки, 

за да не се разнищи цялото, 

но няма ги връстниците отдавна. 

 

А може би са нужни купувачите, 

ония почитатели на майстора, 

които с придобивката гордеят се 

и може би си пазят опаковката 

и може би показват на децата си 

и я отупват от праха 

със страх да не повредят целостта ѝ, 

но няма ги и купувачите отдавна. 

 

А в мойта памет майсторът –

 плетач и мъж, забележете, 

плете неуморимо и си мисли, 

че нишките държат способността ни 

да произнесем онези важни думи,

които някой още може и да чака.

 

 

Τα αρχεία διαβάζει, 

στα λόγια όλων των μαρτύρων αφουγκράζεται, 

τα μάτια του απόκαμαν, 

τις φωτογραφίες πέρα ως πέρα διασχίζει, 

ακόμα και τα καρτ ποστάλ δεν παραλείπει να φυλλομετρήσει 

ενώ δεν ξέρει 

πως το παρελθόν μόνο στις φωνές αντηχεί 

όταν παρόμοιο ποδοβολητό αναγνωρίσει 

από τακούνι στο καλντερίμι ή από μπότα, από κάλπασμα αλόγου, 

από ράγες που τρέμουν στο ξεκίνημα του τραμ,

από χτύπημα σε άσφαλτο, από ρόδες και φρένα,

από κλάμα ή από κραυγή, απ΄ το ουρλιαχτό της σειρήνας, 

από τις φωνές του δρόμου και την απέραντη σιωπή της νύχτας… 

αντηχεί, γουργουρίζει, ποδοβολάει, βροντάει – 

αυτό είναι το δικο του σήμα μορς,

συναίσθημα μοναδικό, 

που υπόσχεται 

η ιστορία να παραμείνει ζωντανή.

 

Историкът 

 

Архивите чете, 

във думите на всичките свидетели се взира, 

τα μάτια του απόκαμαν, 

но снимките от край до край преброжда, 

дори и картичките не пропуска да прегледа,

а не знае, 

че миналото само в гласовете се обажда, 

когато сходен тропот разпознае 

от токче по паветата или ботуш, от конски тръс, 

от релса потреперваща при тръгването на трамвая,

от удар по асфалт, от гуми и спирачки, 

от плач или от крясък, от воя на сирена, 

от уличните гласове и тишината на нощта… 

звучи, къркори, трополи, трещи – 

това е неговият морз,

емоция единствена, 

която обещава 

историята да остане жива.

 

 

Πάνω σε δρόμο που φέρει το όνομα της Χάνα Αρεντ – 

μια θάλασσα από πέτρινο λαβύρινθο 

που γιγαντώνονται σαν κύματα 

όταν έχει «μαύρη σημαία» και σήμα απαγορευτικό. 

 

Παρολαυτά τολμάς και εισχωρείς

με την αίσθηση πως όπου να ‘ναι θα πνιγείς 

στη στατιστική των σκοτωμένων Εβραίων 

και στη μνήμη των επιζώντων... 

 

Σε δρόμο με το όνομα της Χάνα Αρεντ

η Γερμανία έχει αποστείλει παράκληση συγχώρεσης, 

καθώς ο τόπος θα ζητάει εκδίκηση 

και ο πέτρινος λαβύρινθος σαν το δάσος του Μπέρναμ 

από μόνος τους θα εναντιωθεί σε όλους.

 

Берлин, Мемориал в памет на 

избитите евреи 

 

На улица на името на Хана Арент – 

море от камъни, 

нарастващи като вълни 

при черен флаг и „влизането забранено“. 

Все пак се престрашаваш и навлизаш, 

с усещане, че всеки миг ще се удавиш 

в статистиката на убитите евреи, 

и в паметта на оцелелите... 

На улица на името на Хана Арент 

Германия е адресирала молба за прошка, 

защото мястото ще търси отмъщение 

и камъните като Бърнамския лес 

сами ще тръгнат иначе към всички.

 

 

Ο θόλος του “Sony Center” 

είναι προέκταση 

των φτερών του Βερολίνου, 

εκείνων του πόθου

 που ονειρευόταν  ο Βέντερς – 

τρυφερή προστασία 

κάτα της ύπνωσης των βλεμμάτων, 

κατά παράδοση καρφωμένα 

στο μονοπάτι με τους λίθους από τον Τοίχο, 

που κρύβει το πόνο της σκυφτής ύπαρξης.

 

Берлин, “Сони център”, 

 

Куполът на „Сони център“

е проекция 

на крилете на Берлин, 

онези на желанието, 

за които мечтаеше Вендерс – 

нежна защита 

срещу хипнозата на погледите, 

по традиция забити 

в пътеката с паветата от Стената, 

спотаила болката от съществуването приведен.

 

Το Ράιχσταγκ 
 

Να κάνεις πολιτική, 

ενώ το παρελθόν σε έχει καταπλακώσει, 

ενώ οι τουρίστες διψούν για θεάματα...

 

Райхстагът 

 

Да правиш политика, 

докато миналото те затиска, 

а туристите настояват за зрелища..

 

Μετάφραση από τα βουλγάρικα: Ζντράβκα Μιχάιλοβα

Превод от български: Здравка Михайлова