Χρήστος Χρυσόπουλος

SCRIPTORIUM

   Αυτή η στήλη επιχειρεί να μιλήσει για τις δημοφιλείς μεταφορές της γραφής

9.
Η εξιστόρηση του ονόματος

  "Για τη διαμόρφωση μιας Αθηναϊκής τριλογίας"  

 

 

Στη σύγχρονη λογοτεχνία, η υπογραφή του συγγραφέα, εκείνο το ύστατο τεκμήριο ιδιοκτησίας του κειμένου, δεν έχει πάντοτε απόλυτη δεσμευτική αξία. Θα λέγαμε μάλιστα ότι, για τη λογοτεχνία που επιδιώκει τη δραστικότητα, η υπογραφή του συγγραφέα τοποθετείται κάθε φορά (ή όσο πιο συχνά γίνεται) ως σημάδι μιας νέας μεθορίου, και όχι ως το διακριτικό μιας κατοχυρωμένης λογοτεχνικής επικράτειας. Για να το πούμε διαφορετικά, για τη λογοτεχνία που θέλει να διακινδυνεύει, το όνομα υποδεικνύει το μετακινούμενο όριο του ιδιώματος.  Έτσι λοιπόν, η υπογραφή του γράφοντος λειτουργεί ως καταγωγική και όχι ως παραγωγική σήμανση: επισημαίνει την αφετηρία και όχι την κατάληξη.

Το κύριο όνομα, άλλωστε, δεν πρέπει να συγχέεται απαραιτήτως με αυτό που δηλώνουμε στο ληξιαρχείο. Αν μάλιστα συμπεριλάβουμε στην υπογραφή ενός συγγραφέα το ιδιαίτερο σύνολο σημείων, χαρακτηριστικών, ονομασιών με τη βοήθεια των οποίων αναγνωρίζεται από τους άλλους, τότε το όνομα του συγγραφέα είναι κάτι που αποδίδεται από τη λογοτεχνική κοινότητα και δεν ταυτίζεται απαραίτητα με το όνομα του προσώπου. Θα έπρεπε τότε να βάζαμε τη λέξη σε εισαγωγικά, και να λέγαμε ότι κάποιος «έχει όνομα» (καλό ή κακό). Συνεπώς το κύριο όνομα δεν υπάρχει ποτέ στο κείμενο σε όλη του την καθαρότητα. Ας είναι αυτή μια επιφύλαξη για την ανάγνωση του προσώπου μέσα στο έργο.

Επομένως, σε αυτές τις περιπτώσεις, οι έννοιες της υπογραφής και του κύριου ονόματος οφείλουν να γίνονται αντιληπτές ως έννοιες που υπογραμμίζουν τη μερική ανανέωση των κανόνων της γραφής και συνεπώς την υιοθέτηση μερικώς διαφοροποιημένων διαδικασιών ανάγνωσης. Και το λογοτεχνικό έργο εμφανίζεται ακριβώς τόσο πολύμορφο ώστε να δυσκολεύει την σκιαγράφηση ενός οριστικού «προσώπου» του συγγραφέα. Ο γράφων εμφανίζεται κάθε φορά, «κάπως» (αλλά όχι τελείως) διαφορετικός. Η υπογραφή του είναι και δεν είναι ταυτότητα.

Κατά τον ίδιο τρόπο ο ίδιος ο συγγραφέας επιστρέφει στο έργο του, όχι μόνο για να διαπιστώσει της διαφοροποιήσεις που ποικίλλουν την υπογραφή, αλλά και για να διαγνώσει συνέχειες και συνδέσεις που ο ίδιος δεν είχε επιδιώξει, αλλά διαμορφώθηκαν καθώς το έργο εξελίσσεται. Ο ίδιος ο συγγραφέας ιστορεί το έργο του.

Το ίδιο συνέβη και με τα τρία βιβλία: «Περίκλειστος Κόσμος» (2003), «Ο βομβιστής του Παρθενώνα» (2010) και «Φακός στο στόμα» (2012).

 

Μόλις με την έκδοση του τελευταίου κατέστη σαφές ότι εντός ενός κόσμου που αποτελείται από έντεκα βιβλία -και πέρα από όποιες άλλες ομαδοποιήσεις θα μπορούσε κανείς να διακρίνει- σχηματοποιήθηκε, μέσα από τις διαφοροποιήσεις της γραφής, μια συνεκτική «Αθηναϊκή τριλογία» που ακολουθεί: σε πρώτο βήμα μια εμβληματική γειτονιά στην περιφέρεια της πόλης («Περίκλειστος Κόσμος»), στη συνέχεια το περίβλεπτο σύμβολο της πόλης [«Ο βομβιστής του Παρθενώνα»], για να καταλήξει σε μια περιπλάνηση των κεντρικών Αθηναϊκών δρόμων.

Είναι μάλιστα ενδεικτικός ο τρόπος με τον οποίο συγκυριακά σκιαγραφήθηκε η σιλουέτα του συγγραφέα στα εξώφυλλα που ορίζουν την αρχή και το τέλος αυτής της Αθηναϊκής διαδρομής.

Απαντώντας λοιπόν στην ερώτηση αν η λογοτεχνία ιστορείται ως μια ιστορία των έργων ή ως μια ιστορία της υπογραφής, οφείλουμε να απαντήσουμε πως, αν θέλουμε να μιλήσουμε με αυστηρότητα, λογοτεχνία είναι τα βιβλία. Το παράδοξο είναι πως για τον συγγραφέα, δηλαδή για εκείνον που ορίζει την υπόστασή του με τη γραφή, ετούτη είναι μια παρέκκλιση από την εξιστόρηση της γραφής στην εξιστόρηση του ονόματός του.

Για το πρόσφατο τελευταίο βιβλίο της τριλογίας εδώ