Χρήστος Χρυσόπουλος

SCRIPTORIUM

   Αυτή η στήλη επιχειρεί να μιλήσει για τις δημοφιλείς μεταφορές της γραφής

8.

  Το σφάλμα του Λάιμπνιτς
 

Αν προσεγγίσουμε το λογοτεχνικό έργο μέσω της παρομοίωσης ενός χάρτη, η γραφή προκύπτει ως μια διαδικασία που επιτελείται αποκλειστικά στην «επιφάνεια».  Κατ' αυτόν τον τρόπο, το κείμενο φαίνεται να ακολουθεί μια «ευρετική», και όχι μια «δεικτική» αρχή. "Ψάχνει" αλλά δεν "δείχνει" έναν δρόμο στο χάρτη. Δεν αποτελεί τη χαρτογράφηση ενός κόσμου, αλλά μια μέθοδο για να περιπλανηθούμε σε ένα κειμενικό τοπίο.

Με άλλα λόγια, το λογοτεχνικό έργο προϋποθέτει τη διάκριση ανάμεσα στην «καταστατική» αρχή της λογοτεχνίας (σύμφωνα με την οποία ονομάζονται τα πράγματα), και στην «ρυθμιστική» λειτουργία της (σύμφωνα με την οποία δίδεται η κατεύθυνση ώστε να επιτευχθεί ενός είδους κανονισμός του νοήματος).

Σε αυτό το σημείο, ο συγγραφέας-χαρτογράφος βιώνει μια θεμελιώδη αντίφαση, διότι οι θεμελιώδεις έννοιες γύρω από τη γραφή δεν μπορούν να παγιοποιηθούν πριν από τη γραφή, αλλά μόνο μετά από αυτήν, ή έστω κατά την διάρκεια της γραφής. Ο συγγραφέας επομένως, λειτουργεί όπως ένας χαρτογράφος που σχεδιάζει έναν χάρτη επινοώντας την ίδια στιγμή τους κανόνες της χαρτογραφίας.

Έτσι, ο συγγραφέας δεν μπορεί να γράψει «απερίσκεπτα». Γράφοντας σκέφτεται, κρίνει, επιλέγει και τροποποιεί τις κρίσεις του, αλλά σφάλει αν νομίζει ότι -όπως ο θεός του Λάιμπνιτς- επιλέγει κάθε φορά τη βέλτιστη μεταξύ όλων των δυνατών εκδοχών της γραφής[1]. Σφάλλει αν νομίζει ότι η γραφίδα του χαράσσει κάθε φορά τη  συντομότερη διαδρομή. Η εκλογή που επιτελείται εδώ, γίνεται –τρόπον τινά– μονομιάς, in vivo. Σαν μια μονοκοντυλιά.

Στο τέλος, η διαδρομή που προκύπτει δεν μπορεί να εξηγηθεί. Όμως συμπυκνώνεται σε εκείνη την ιδιαίτερη αίσθηση που χαρακτηρίζει το εύστοχο λογοτεχνικό έργο και πλησιάζει μεταφορικά τη γοητεία της γρήγορης οδήγησης σε έναν οφιοειδή μονόδρομο.