Ο  Φουτουρισμός (Μελλοντισμός) είναι το λογοτεχνικό, καλλιτεχνικό κίνημα που εμφανίζεται δυναμικά στην Ιταλία στις αρχές του 20^ου αιώνα , πηγή έμπνευσης και για καλλιτέχνες άλλων χωρών. Κύρια μορφή του κινήματος είναι ο Ιταλός ποιητής, συγγραφέας, εκδότης και θεωρητικός της τέχνης Φίλιππο Τομάσο Μαρινέτι, (1876- 1944), ο δημιουργός του εκκεντρικού ιδρυτικού Μανιφέστου του Φουτουρισμού.  Ένα κείμενο που αρνείται το  παρελθόν, δοξάζει την ταχύτητα, τη βιομηχανία, τον μιλιταρισμό, το πάθος, τα νιάτα, ενώ υποτιμά περιφρονητικά το γυναικείο φύλο.  Γεννημένος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και σπουδασμένος  σε Ιταλικά πανεπιστήμια, ο Μαρινέτι επιδίδεται με αφοσίωση στη λογοτεχνία, γράφει στα Ιταλικά και Γαλλικά, υποστηρίζει με ζήλο τον εκμοντερνισμό και την πολιτιστική αναγέννηση της Ιταλίας. 

Στις 20 Φεβρουαρίου του 1909, δημοσιεύει στη γαλλική εφημερίδα Le Figaro το «Μανιφέστο του Φουτουρισμού»,  το σημαντικότερο κατά τους θεωρητικούς έργο του. Χαρακτηριστικά αποσπάσματα του είναι:

1. Θέλουμε να τραγουδήσουμε την αγάπη για τον κίνδυνο, τη συνήθεια την ενέργεια και την απερισκεψία. 2. Η τόλμη, η θρασύτητα, η επανάσταση, θα είναι ουσιώδη στοιχεία της ποίησης μας. 9. Θέλουμε να δοξάσουμε τον πόλεμο- μοναδική υγεία στον κόσμο, τον μιλιταρισμό, την καταστρεπτική στάση των αναρχικών, τις ωραίες ιδέες που πεθαίνει κανείς, και την περιφρόνηση στη γυναίκα. 10. Θέλουμε να καταστρέψουμε τα μουσεία, τις βιβλιοθήκες, τις ακαδημίες κάθε είδους, και να πολεμήσουμε εναντίον της ηθικολογίας, του φεμινισμού και εναντίον κάθε ευκαιριακής κι ωφελιμιστικής ταπεινότητας. 11. …Μουσεία νεκροταφεία… Για τους ετοιμοθάνατους, τους ανάπηρους, τους φυλακισμένους, το θαυμαστό παρελθόν είναι ίσως βάλσαμο για τις συμφορές τους, γιατί γι’ αυτούς το μέλλον δεν υπάρχει… Όμως εμείς δεν θέλουμε πια να ξέρουμε το παρελθόν, εμείς οι νέοι και δυνατοί φουτουριστές… Από την  Ιταλία εξαπολύουμε στον κόσμο αυτό το μανιφέστο της φλογερής και ορμητικής βίας, με το οποίο ιδρύουμε σήμερα τον «Φουτουρισμό». (λογοτεχνικό περιοδικό «Το Δέντρο», Τ.13).

Η στρατηγική του φουτουριστικού κινήματος υποστηρίζει επιτακτικά τον βίαιο ανδρισμό  και τον αντι-φεμινισμό. Είναι από τις προϋποθέσεις  που διαγράφουν το  παρελθόν υπέρ ενός υποσχόμενου καλύτερου μέλλοντος.  Όταν ο Μαρινέτι κυκλοφορεί το μυθιστόρημα του  Mafarka, καλείται να δικαστεί ως πορνογράφος, χωρίς να βγει τελικά η δικαστική απόφαση. Η διασημότητα του  ωστόσο κορυφώνεται.  Ο Mafarka είναι ο πολεμιστής βασιλιάς μιας  χώρας της Αφρικής που ονειρεύεται να γεννήσει από το σώμα του ένα μηχανοποιημένο γιό, χωρίς τη βοήθεια αιδοίου και την πολυπλοκότητα  της μήτρας.  Το μυθιστόρημα-σκάνδαλο καταδικάζεται και από πολλούς κριτικούς, ενώ ανεβάζει συνεχώς τις πωλήσεις του. Ο Μαρινέτι θριαμβεύει.

Ο Φουτουρισμός παράλληλα με τον υπεροπτικό ανδρισμό και αντι-φεμινισμό του,  υποστηρίζει  ένθερμα τον «πολυσύνθετο εαυτό» του ανθρώπου, απέναντι στον αστικά καθιερωμένο «ιδιότυπο μοναδικό εαυτό».  Κι ενώ πολλοί σύγχρονοι του διανοούμενοι θρηνούν τη «μοντερνική»  αίσθηση του «χαμένου εαυτού», ο Μαρινέτι πανηγυρίζει την απώλεια αυτή ως αρχή μιας νέας αισθητικής.  Οι προοπτικές μιας νέας αρχής και η φουτουριστική  απελευθερωτική προτροπή ενάντια στις παραδοσιακά καταπιεστικές αστικές αξίες  είναι που προσελκύουν στο κίνημα πολλές γυναίκες διαφόρων εθνικοτήτων. Οι περισσότερες προέρχονται από τον καλλιτεχνικό κόσμο, όπως η Valentine de Saint-Point (1875 –1953), συγγραφέας, ποιήτρια, ζωγράφος, κριτικός τέχνης, χορογράφος και λέκτορας. Η Robert Enif (1886–1976), δημοσιογράφος σε φουτουριστικά περιοδικά. Η Βenedetta Cappa, σύζυγος του Μαρινέτι, ζωγράφος, λογοτέχνιδα, σκηνογράφος. Και άλλες πολλές.

Ανάμεσά τους και η αγγλίδα Μίνα Λόι, ποιήτρια, συγγραφέας, ζωγράφος, σχεδιάστρια (1882-1966). Γεννημένη στο Λονδίνο σε μεσοαστικό Βικτωριανό περιβάλλον, σπουδάζει ζωγραφική, όπως επιβάλλει ο πατέρας  αποβλέποντας σε ένα μεγαλοαστικό γάμο της. Η  σχολή της στην Αγγλία είναι  μέτρια, συνεχίζει όμως στο Μόναχο και  μετά στο Παρίσι (1902). Η ζωή της εξελίσσεται  πνευματικά και καλλιτεχνικά στη Φλωρεντία, Ρώμη, Νέα Υόρκη, Λονδίνο και Βερολίνο. Στη διαδρομή αυτή πειραματίζεται με πολλά από τα κινήματα της εποχής, όμως η αεικινησία της, η επαναστατικότητα, ο ρητός σεξουαλισμός, η ανάγκη της ανανέωσης  αναπτύσσονται  όταν, πολύ νέα ακόμη, εντάσσεται στον Φουτουρισμό  στην Ιταλία.  «ΠΕΘΑΝΕ στο Παρελθόν/ ΖΗΣΕ στο Μέλλον» είναι ένα από τα τότε αποφθέγματά της. Αυτό που ανακαλύπτει η Λόι στον χώρο του Μέλλοντος είναι η δύναμη να  διαγράψει το παρελθόν  και να τολμήσει όλα όσα φοβάται. Ωστόσο το οξύμωρο της σχέσης  επαναστατικότητας και αντιφεμινισμού την ενοχλεί και την απασχολεί.

Η Λόι μιλάει ένθερμα για τον προσηλυτισμό της στον Φουτουρισμό, επισημαίνει όμως τολμηρά και τα μειονεκτήματα του. Αποδίδει στον Μαρινέτι την αφύπνισή της και τον τρόπο που έμαθε να χρησιμοποιεί την ζωτικότητά της στη ζωγραφική και την ποίηση της, παράλληλα όμως σατιρίζει από τα πρώτα ποιήματα της  τον σεξισμό των Φουτουριστών, τον αντιφεμινισμό τους και ορισμένα από τα κοινωνικά προγράμματα τους.  Ιδιαίτερο,  σημαντικό έργο της θεωρείται  το «Φεμινιστικό Μανιφέστο» (1914),  που έγραψε με τη χαρακτηριστική γραφή της, ως αντιπαράθεση  στην φουτουριστική απαξίωση της γυναίκας και στο ίδιο το Μανιφέστο του Μαρινέτι. Η Μίνα Λόι καθορίζει επιτακτικά την ανάγκη των γυναικών να  αγωνίζονται υπέρ του εαυτού τους αντί να υπηρετούν τις επιθυμίες της πατριαρχίας.  Να επιδείξουν νέες ταυτότητες, στάσεις και θέσεις  που θα προσδιορίζουν την αλλαγή.    

 Φεμινιστικό Μανιφέστο
 

Το φεμινιστικό κίνημα όπως έχει οριστεί στο παρόν είναι
 Ανεπαρκές

Γυναίκες αν θέλετε να συνειδητοποιήσετε τον εαυτό σας-
βρίσκεστε στην παραμονή ενός συγκλονιστικού ψυχολογικού
ξεσηκωμού- όλες οι χαϊδεμένες σας ψευδαισθήσεις πρέπει
 να αποκαλυφθούν- τα ψέματα αιώνων πρέπει να τελειώσουν-
είστε έτοιμες για το Ζόρι-;  Δεν υπάρχουν ημίμετρα-  ΟΧΙ
κανένα επιφανειακό σκούπισμα των σκουπιδιών της
παράδοσης, δεν θα φέρει τη Μεταρρύθμιση,  μοναδική
μέθοδος είναι
η Απόλυτη Κατεδάφιση……

Είναι η μετάφραση της πρώτης παραγράφου του Φεμινιστικού Μανιφέστου της Μίνας Λόι, κατά προσέγγιση της  στίξης και της τυπογραφίας του.  Και όμως,  το τολμηρό αυτό κείμενο παρέμεινε αδημοσίευτο ενόσω ζούσε η εμπνεύστρια του.

Μάρω Παπαδημητρίου

© Poeticanet