Τα τελευταία χρόνια εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς πως σε μεγάλο βαθμό οι όροι αξιολόγησης  της ποίησης άπτονται όχι τόσο της φιλολογικής επιστήμης ή του ευρύτερου στοχασμού που προκύπτει μέσα από τη διαχρονία της φιλοσοφίας, όσο της κοινωνιολογίας και συγκεκριμένων κοινωνιολογικής φύσης θεωριών που αναπτύχθηκαν μέσα στις τελευταίες δεκαετίες. Με αυτόν τον τρόπο, η ερμηνευτική αναγκαστικά περιορίζεται στο να κρίνει τις ιδέες των ποιημάτων οι οποίες αφορούν αποκλειστικά κοινωνικές ή πολιτικές συνθήκες. Κι όμως η ποίηση όπως και κάθε τέχνη μιλούσε και θα μιλά πάντα για κάθε ζήτημα που αγγίζει τις βαθύτερες αναζητήσεις και αγωνίες μας: τον άνθρωπο, τον κόσμο, τη φύση, την κοινωνία, την πολιτική, την ομορφιά, την αρμονία, την αναζήτηση της ουσίας, το φθαρτό και το άφθαρτο, το πρόσκαιρο και το αιώνιο, όλα όσα συνυπήρχαν πάντα αξεδιάλυτα μέσα σε ένα έργο τέχνης. Και φυσικά οι ιδέες εμπλέκονται με την κοπιώδη προσπάθεια να φτάσει ο καλλιτέχνης σε ένα άρτιο αποτέλεσμα. Λέξη προς λέξη, φράση προς φράση, ο ποιητής αγωνίζεται με τις απαιτήσεις της αρμονίας και της πύκνωσης των βαθύτερων νοημάτων, με την ανακάλυψη πραγμάτων και ισορροπιών που βρίσκονται έξω από εκείνον. Ο καλλιτέχνης γνωρίζει πως ποτέ δεν βρίσκεται το εγώ του στο επίκεντρο αυτής της διαδικασίας. Αντιθέτως, μοιάζει με έναν εξερευνητή που ανακαλύπτει όσα τον ξεπερνούν και για μια ελάχιστη στιγμή (αυτήν τη στιγμή που ονομάζουμε στιγμή της έμπνευσης ή της κορύφωσης των προσπαθειών του) μπορεί να αγγίξει αυτό που ξεκάθαρα είδε και κατανόησε.

Σκέφτομαι πως σε όλες τις εποχές οι βαθύτεροι και εμβριθέστεροι μελετητές της λογοτεχνίας ήταν εκείνοι που μπορούσαν να αξιοποιούν τη γνώση που τους χάριζαν όλα τα πεδία της ανθρώπινης νόησης: επιστήμη, φιλοσοφία, ιστορία, μελέτη των αρχετύπων και των κοσμολογιών, σύμβολα κ.ά.

Όσοι όμως σήμερα έχουν περιορίσει τη σκέψη τους σε αυτές που ονομάζω «κοινωνιολογικές προσεγγίσεις της λογοτεχνίας» νιώθουν λες και ανακάλυψαν τον τροχό! Ουσιαστικά απορρίπτουν κάθε πρότερη προσέγγιση, θαρρούν πως είναι ιδιαιτέρως «πρωτοποριακό» να χλευάζουν τις αναφορές σε αιώνιες ιδέες, σε οντολογικές αναζητήσεις, στην αναζήτηση της ουσίας, εκείνης που θεμελίωσε τη φιλοσοφία και τις φυσικές επιστήμες από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας! Φρίττουν προφέροντας τον όρο «ουσιοκρατία» και «αισθητική». Αυτό πιθανόν να προκύπτει από την άγνοιά τους περί της ιστορίας της φιλοσοφίας και των επιστημών.

Κατά τη γνώμη μου, ο χρόνος κρίνει τι θα απομείνει από αυτό το «στένεμα» των οριζόντων. Η ίδια η επιστήμη, από τα μαθηματικά έως τη θεωρητική φυσική, δείχνει πως όλα τα ερωτήματα είναι ανοιχτά για τον άνθρωπο. Πώς θα μπορούσε η ποίηση να μην πορεύεται με ανοιχτούς τους ορίζοντες προς το άγνωστο;

Άννα Γρίβα

© Poeticanet