«Ο «αληθινός κόσμος», όπως κι αν έχει συλληφθεί ως τώρα, ήταν πάντα ο φαινομενικός κόσμος άλλη μια φορά»

                                                                             Νίτσε, Η θέληση για δύναμη*                                                           

1

Έναυσμα, ένα είδος εξαγγελτικής περίσκεψης. Η τεκμηρίωση μιας αρχετυπικής κατεδάφισης κανόνων και στερεοτύπων. Η διαγραφή των δομών, αναζητώντας τα κρείττω. Από τις χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις ριζικής αποδόμησης. Την έχω προ πολλού αποστηθίσει: «στον μύθο του Οδυσσέα που επιστρέφει στην Ιθάκη, θα θέλαμε να αντιτάξουμε την ιστορία του Αβραάμ που εγκαταλείπει δια παντός την πατρίδα του για μιαν άγνωστη ακόμα γη και απαγορεύει στον δούλο του να φέρει ακόμα και το παιδί του σε αυτό το αφετηριακό σημείο». Αποστηθίζω από το σημαδιακό  έργο Το Ίχνος του άλλου του Εμμανουήλ Λεβινάς.

2

Το εγνωσμένο φορτίο του ποιητή. Η ομιλία του εγώ, η οποία κατ΄ ουσίαν είναι συχνά πυκνά η ομιλία των Άλλων. Η απόφανση που μας αφορά εδώ ανήκει στην παρακαταθήκη του Γιουνγκ. Δηλαδή: «η τέχνη είναι ένα είδος έμφυτης παρόρμησης που κυριεύει τον άνθρωπο και τον κάνει όργανό της. Ο καλλιτέχνης δεν είναι άτομο προικισμένο με ελεύθερη βούληση που επιδιώκει τους δικούς του σκοπούς, αλλά ένας άνθρωπος που επιτρέπει στην τέχνη να υλοποιήσει τους σκοπούς της μέσα από τον ίδιο. Είναι ο συλλογικός άνθρωπος, ένας άνθρωπος που βιώνει, εκφράζει και διαπλάθει την ασυνείδητη ψυχική ζωή της ανθρωπότητας. Αυτό είναι το φορτίο του, το λειτούργημά του, και γι’ αυτό θυσιάζει την καθημερινότητά του».** Συγκρατώ για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής ό, τι ο Νικόλας Κάλας διετύπωσε επί του προκειμένου, έναν αιώνα μετά τις συναφείς κάλβειες εμπεδώσεις, ήτοι: «Ο ρόλος του ποιητή είναι να εκμεταλλευτεί την κληρονομιά τόσο της μυθολογίας όσο και της ουτοπίας και να εντείνει τις ενέργειές τους στη ζωή, διαμέσου της γλώσσας των μεταφορών. Η υπέρτατη λειτουργία του ποιητή είναι να κάνει το μυστήριο έκδηλο μέσω των μεταφορών».                

3

 Η διάρκεια του εφιάλτη. Λες κι είναι όλα στη θέση τους αιώνες τώρα, παρά τις όποιες προσπάθειες υπέρβασης του Κακού. Η παγκοσμιότητα της συντριβής του ανθρώπου από τον άνθρωπο. Το αίτημα της επανάστασης κατ΄ αρχάς ένδον. Εννοώ συγκεκριμένα τα εξής: «για τον Σοπενχάουερ, η ύπαρξη εν γένει με τις ανορθολογικές παροτρύνσεις της για αγώνα εκπηγάζει από κάποια ζοφερή άβυσσο άγριων και αχαλιναγώγητων δυνάμεων. Με αυτό τον τρόπο η φιλοσοφία της Κοσμικής Αταξίας  αφορά την πρωταρχική ουσία του είναι ως το σπέρμα της τραγωδίας. Ο κόσμος δεν είναι κάποιο ειδύλλιο μιας αυθόρμητα αναπτυσσόμενης ορθολογικότητας, αλλά είναι μάλλον αιώνια τραγωδία, και τα δεινά δεν είναι κάποιο τυχαίο συμβάν αλλά αναπόδραστο στοιχείο». ** *Αλλά και η αναμενόμενη επίταση της απόρριψης όσων αλυσοδένουν την ύπαρξη: «εδώ η απάτη, η κολακεία, το ψέμα και οι κάθε λογής κατεργαριές, η πισώπλατη κακογλωσσιά, η κοσμική κοινωνική επίδειξη, η ζωή με λάμψη δανεική, η ζωή με προσωπείο, η κοινωνική σύμβαση που συγκαλύπτει την πραγματικότητα, το σκηνικό, θεατρικό παιχνίδι ενώπιον των άλλων, αλλά και του εαυτού μας, κοντολογίς, το αδιάκοπο φτεροκόπημα σε κύκλους γύρω από τη μοναδική φλόγα Ματαιοδοξία, αποτελεί τόσο πολύ τον κανόνα και το νόμο, ούτως ώστε δεν είναι σχεδόν τίποτε πιο ασύλληπτο από το πώς μπόρεσε να ξεπροβάλει από τους κόλπους των ανθρώπων μια τίμια και καθαρή ορμή προς την αλήθεια», διαβάζω: Φρήντριχ Νίτσε Περί αληθείας και ψεύδους υπό εξωηθική έννοια.****

4

Από το ημερολόγιο μιας περιήγησης των πηγών της γραφής εκείνης, η οποία θεωρεί ότι το αδιαμφισβήτητο πλεονέκτημά της είναι η Ρήξη. Συγκεντρώνομαι: «η ποίηση είναι αποκάλυψη. Η αποκάλυψη είναι μια σαρωτική εμπειρία. Η τάξη είναι υποταγή. Η υποταγή είναι παραίτηση». Μ’ αυτούς τους αφορισμούς κλείνει ένα από τα τελευταία άρθρα του Κάλας, με τίτλο Κατά της επιστροφής στην τάξη, που δημοσιεύτηκε το Δεκέμβριο του 1983 στο Art forum, το γνωστό περιοδικό για τις εικαστικές τέχνες, που εκδίδεται στη Νέα Υόρκη. Το εμβληματικό πρόταγμα του Walter Benjamin, ότι δηλαδή «δεν υπάρχει τεκμήριο του πολιτισμού, το οποίο να μην είναι ταυτοχρόνως τεκμήριο της ανθρώπινης βαρβαρότητας» προϊδεάζει την πορεία αυτού του απογεύματος στη Σάμο, στις πλαγιές του Καρβούνη: φρονώ εν ολίγοις ότι θα πρέπει να ξαναδώ τα κείμενα, που διάλεξα για την περίσταση, ως να ήταν σταθμοί στοχαστικής πάλης, κοντολογίς δείκτες ωριμότητας.

5.

Η εμμονή της σκέψης. Η άρνηση της μετριότητας σε όλα τα είδη, σε όλα τα γένη συμπεριφορών. Η καταρράκωση της υπερφίαλης, της εξόφθαλμα εγωτικής στάσης.  Η επανεξέταση των μέτρων και των σταθμών της εξ αντικειμένου λεγομένης πραγματικότητας. Διακρίνω τα εξής ενδεικτικά: «ο άνθρωπος πρέπει να πεισθεί από μόνος του πως κατέχει μια μηδαμινή θέση στη δημιουργία, πως ο πλούτος της δημιουργίας τον ξεπερνά, και πως καμία από τις αισθητικές ανακαλύψεις δεν μπορεί ποτέ να συγκριθεί με εκείνες που προσφέρει ένα ορυκτό, ένα έντομο ή ένα λουλούδι. Ένα πουλί, ένας σκαραβαίος, μια πεταλούδα μας καλούν στην ίδια πυρετώδη απόλαυση όπως αυτή που παίρνουμε από τον Τιντορέτο ή τον Ρούμπενς: αλλά το μάτι μας έχει χάσει τη δροσιά του, δεν ξέρουμε πια να βλέπουμε». Διακρίνω: Κλωντ Λεβί -Στρως, «Το περιεχόμενο της ζωγραφικής».***** Μάλιστα στο ένατο κεφάλαιο του Οδυσσέα του Τζέιμς Τζόις τονίζεται ακόμη μια φορά η δημιουργική, δηλαδή η εκρηκτική σχέση, η οποία συνδέει το όνειρο με την επανάσταση. Παραπέμπω κατά λέξη: «The movements which work revolutions in the world are born out of dreams and visions in a peasant’s heart on the hillside. For them the earth is not exploitable ground but the living mother». Εξ ου και το καθήκον της επανάστασης εν γένει.                                                        *

                                ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΩΝ

*Der Wille zur Macht, μετάφραση-επιμέλεια Ζήσης Σαρίκας, εκδόσεις «Νησίδες», 2001.

 ** C. G. Jung, Το πνεύμα στον άνθρωπο, την τέχνη και τη λογοτεχνία, εκδόσεις Ιάμβλιχος, σελ. 69.

***Iulii Isarvich Eichenwal: A Note on Schopenhauer, 1910.

****μετάφραση-σημειώσεις-επιλεγόμενα-βιβλιογραφία: Πέτρος Γιατζάκης, επίμετρο: Αλέξανδρος Νεχαμάς, εκδόσεις Εκκρεμές, 2009.

***** Εκ του σύνεγγυς και εκ του μακρόθεν, (De près et de loin), 1988, 1990. Μετάφραση αποσπάσματος: Νόρα Σκουτέρη - Διδασκάλου, βλ. «Ο ενθουσιασμός της ψυχής κι εκείνος της τέχνης...», περιοδικό «Ο Πολίτης», τεύχος 125, Μάιος 1994.

Γιώργος Βέης

© Poeticanet  τα περιεχόμενα του poeticanet προστατεύονται από copyright